Morgunblaðið - 10.01.1984, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. JANÚAR 1984
Kammersveitin 10 ára
Rut Ingólfsdóttir
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Kammorsveit Reykjavíkur var
stofnuó fyrir tíu árum og stóðu að
þeirri stofnun 14 hljóðfæraleikar-
ar. Á þessum tíma hefur sveitin
llutt 115 erlend tónverk af ýmsum
gerðum og lengdum og 25 íslensk
verk, er sum hver voru sérstaklega
samin fyrir Kammersveitina. Fyrir
utan fasta tónleika fyrir styrktarfé-
laga hefur sveitin tekið þátt í starf-
semi listahátíðar, leikið í sjónvarpi
og hljóðvarpi, farið tónleikaferðir
út á land og til Norðurlandanna. í
tilefni þessa afmælis hélt Kamm-
ersveit Reykjavíkur tónleika í Ás-
kirkju sl. sunnudag og flutti Árs-
tíðirnar eftir Antonio Vivaldi.
Arstíðirnár eru fjórir konsert-
ar, sem nefndir eru eftir árstíð-
unum, í röðinni, vor, sumar,
haust og vetur. Að formi til eru
þeir mitt í millum „conserto
grosso" og einleikskonsertsins,
eins og hann varð hjá Torelli,
þar sem einleikarinn var endan-
lega leystur undan þeirri kvöð að
taka þátt í samleik hljómsveit-
arinnar. Á þessum tíma höfðu
menn deilt um túlkunarmögu-
leika hljóðfæratónlistar, sem
margir töldu hafa litla framtíð,
þar væri söngtónlist miklu
fremri. Sem betur fór voru menn
ekki sammála og á þessum tíma
voru'gerðar tilraunir bæði til að
túlka tilfinningar, segja sögu og
herma eftir. Frægasta eftir-
hermuverkið eru áðurnefndar
Árstíðir eftir Vivaldi. í flutningi
Kammersveitarinnar voru fjórir
einleikarar og flutti Helga
Hauksdóttir vorið, Unnur María
Ingólfsdóttir sumarið, Þórhallur
Birgisson haustið og Rut Ing-
ólfsdóttir veturinn. Öll verkin
voru vel flutt og á nokkrum stöð-
um var flutningurinn frábær og
ber þar helst að nefna upphafið
á sumrinu, veiðimannaþáttinn í
haustinu og allan vetrarkonsert-
inn, sem Rut lék glæsilega. Það
vill stundum bera við að reynt sé
að líkja sem nákvæmast eftir til-
greindum blæbrigðum, ein og
t.d. hundageltinu í lágfiðlunum í
öðrum þætti vorkonsertsins,
fuglasöngnum og flugnasuðinu í
sumarkonsertinum. I flutningi
Kammersveitarinnar var ekki
reynt að ýkja þessi atriði, enda
talið að slíkt hafi ekki verið ætl-
an Vivaldis. Eina atriðið, þar
sem eftirlíkingunni var ofgert,
var í kuldahrollinum í upphafi
vetrarkonsertsins. í heild voru
þessir tónleikar glæsilegir og
þrátt fyrir ófærð og umhleyp-
inga, sem einkenna þessa árstíð
hér á landi, var húsfyllir í Ás-
kirkju. Virðist mega ætla að
kirkjan geti nýst vel til tónleika-
halds, umfram það að vera fal-
legt guðshús. Tíu ár eru ekki
mikill tími til að skapa sögu, þó
oft sé það aðeins eitt augnablik
er afmarkar atburði og þáttaskil
hennar, svo nærri stappar að
ekkert hafi þar gerst í millum. í
vandaðri efnisskrá greinir
Gunnar Egilsson frá ástæðunum
fyrir því „augnabliki", sem er
stofnun sveitarinnar og er rétt
að gefa honum orðið: „Vegna eðl-
is kammertónlistar var enginn
aðili þess megnugur að halda
uppi hópi tónlistarmanna sem
ynni markvisst að flutningi
reglubundinna kammertónleika,
svo tónleikar þeir af þessari teg-
und sem heyrðust voru í flestum
tiivikum einkaframtak flytjend-
anna sjálfra, þar sem tjaldað var
til einnar nætur, ef svo má
segja.“ Seinna í þessum formála
segir Gunnar: „Gerðu tónlistar-
mennirnir sér ljósa grein fyrir
því að ekki gat verið um neina
hagnaðarvon að ræða en vonuð-
ust til að með skipulagðri starf-
semi væri hægt að flytja vand-
aða tónlist, og láta tónleikana
standa undir kostnaði." Það er
óhætt að fullyrða að Kammer-
sveit Reykjavíkur hefur tekist að
skila til hlustenda bæði góðri og
vel fluttri tónlist og hefur að
launum mætt miklum áhuga
hlustenda, er hafa ávallt fjöl-
mennt á tónleika sveitarinnar.
Hér hafa margir tónlistar-
menn tekið til hendi og unnið
gott starf og er þeim öllum vel
þakkað með því að hylla Rut
Ingólfsdóttur, er verið hefur for-
ustumaður sveitarinnar bæði á
sviðinu og utan þess, sem trúlega
hefur tekið nokkrar stundir í
vinnu og áhyggjum. Kammer-
sveit Reykjvíkur er hér bæði
óskað til hamingju, og góðs
gengs á komandi árum.
Níræð:
Arnheiður Jónsdótt-
ir fv. námsstjóri
Nú á tímum er jafnrétti kvenna
og karla viðurkennt með menning-
arþjóðum, í orði að minnsta kosti.
Hitt er mér til efs, að hlutur
kvenna, t.d. í listsköpun, einkum
fyrr á tímum, hafi verið og sé met-
inn að verðleikum. Heimilið hefur
ávallt verið og er enn snarari þátt-
ur í lífi norrænna manna en suð-
rænna. Á íslenzkum heimilum
lifði mann fram af manni og öld
fram af öld forn list, gamalt hand-
bragð, gróinn smekkur, föst form,
sem allt endurnýjaðist þó og lag-
aði sig að breyttum hugmyndum
og þörfum. Heimilisiðnaðurinn
var jafnframt heimilislist og
meira að segja sú list, sem verið
hefur einna þjóðlegust og varð-
veitt einna bezt tengslin við það,
sem var. Á íslenzkum heimilum
störfuðu öldum saman óteljandi
listamenn, ekki sízt konur. Án
þess að gera sér þess grein, vann
þetta fólk íslenzkri menningu
ómetanlegt gagn. Það hefur ef til
vill talið sig veta að vinna hagnýtt
verk. En listeðli þess hóf starfið í
æðra veldi. Ósjálfrátt varðveitti
það dýrmætan menningararf í
verki sínu eða jók hann með
hugmyndaflugi sínu. Heimsmenn-
ing kristninnar birtist í kórkápum
og altarisdúkum, í söðuláklæðum,
sessuborðum og reflum. Enginn
armóður og engin áþján megnaði
að eyða áhuga íslenzkra kvenna á
listinni í langar myrkar aldir. Hér
var ekki eingöngu um að ræða
listsköpun efnaðra og menntaðra
hefðarkvenna. Þessi list lék ekki
síður í hendi fátækrar alþýðu-
Wterkurog
k-/ hagkvæmur
auglýsingamióill!
konu. Sú þökk er ómæld, sem ís-
lenzk þjóð á að gjalda þeim ís-
lenzkum konum, sem í þýðum
samhljómi við nið aldanna varð-
veittu forna listhefð.
Hvers vegna vek ég athygli á
þessum sannindum nú á þessum
degi? Það er vegna þess, að í dag
er níræð merkiskona, sem fyrir
meira en hálfri öld lagði stund á
listiðnir í Danmörku, gerðist
handavinnukennari við Kennara-
skóla íslands og síðan námsstjóri í
handavinnu við barna-- og gagn-
fræðaskóla. í næstum tvo áratugi,
eða frá 1948—66, var hún formað-
ur Heimilisiðnaðarfélags íslands
og ötull og glæsilegur fulltrúi ís-
lenzks heimilisiðnaðar heima og
erlendis.
Sérstök ástæða þess að ég minn-
ist hennar nú í dag, er sú, að hún
er, að því er ég bezt veit, elzti fé-
lagi Reykjavíkurdeildar Norræna
félagsins og kannske elzt allra
þeirra, sem vinna að norrænu
samstarfi innan Norræna félags-
ins í heild, enda hefur hún setið í
stjórn þessa félagsskapar síðan
1951, lengur en nokkur annar
stjórnarmaður.
Arnheiður Jónsdóttir getur litið
til baka á merkan starfsferil og
gifturíka og glæsta aðild að mörg-
um góðum málum. Alls staðar
hefur hún unnið af heilum hug.
Hún hefur notið vinsælda meðal
þeirra fjölmörgu, sem með henni
hafa unnið á margvíslegum vett-
vangi. Hún hefur verið virðulegur
fulltrúi íslenzkra kvenna og ís-
lenzkrar heimilislistar á erlendum
vettvangi. Hún hefur hvarvetna
látið gott af sér leiða.
Hún hefur orðið áhugamálum
sínum til mikils gagns. Og hvar-
vetna hefur hún verið til sóma.
Gylfi Þ. Gíslason
Arnheiður Jónsdóttir er níræð
nú í dag. Hún fæddist þann 10.
janúar 1894 að Hæringsstöðum í
Stokkseyrarhreppi. Foreldrar
hennar voru Jón Sigurðsson verzl-
unarmaður og kennari á Stokks-
eyri og kona hans Guðrún Magn-
úsdóttir.
Snemma komu í ljós hæfileikar
hennar til kennslu og líktist hún
þar föður sínum, sem var afburða-
kennari og kom mörgum efni-
legum unglingi til aukins þroska.
Aðrir hæfileikar Arnheiðar komu
hinsvegar áberandi í ljós strax í
æsku, en það var hversu allt lék í
höndum hennar og öll handíð var
henni sem ásköpuð. Enda lagði
hún ótrauð út á þá braut og sigldi
til Kaupmannahafnar 1921. Þar
innritaðist hún á Kunstflidskolen
1921—1922. Sama ár nam hún
einnig við Kunstindustriskolen í
Kaupmannahöfn.
Síðar sigldi hún á ný til Kaup-
mannahafnar 1934 og nam við
Statens Kursus for Haandarbejd-
es lærerinder og tók handavinnu-
kennarapróf 1934. Eftir það var
hún handavinnukennari við Kenn-
araskóla íslands um langt árabil.
Einnig annaðist hún eftirlit með
handavinnukennslu í barnaskól-
um Reykjavíkur í áratugi frá 1934.
Þá var hún námsstjóri barna- og
gagnfræðastigs í handavinnu
1954—1968. Formaður Heimilis-
iðnaðarfélags íslands var hún
1948—1966 og er nú heiðursfélagi
þess félags. Einnig var hún heiðr-
uð með Riddarakrossi Fálkaorð-
unnar 1976.
Arnheiður giftist 6. júní 1916
Guðjóni Helga húsasmíðameist-
ara í Reykjavík. Hann fæddist 11.
ágúst 1883 í Nikulásarhúsum í
Fljótshlíð sonur Sæmundar bónda
í Nikulásarhúsum Guðmundsson-
ar og konu hans Þórunnar Gunn-
laugsdóttur. Hann var hinn ágæt-
asti smiður og virtur borgari.
Hann lést 26. október 1960. Þau
hjón eignuðust tvö börn: Guðrúnu
og Harald lækni, er bæði dóu í
blóma lífsins. Haraldur átti 4
mannvænleg börn er öll lifa föður
sinn. Þau eru Gunnar háskóla-
nemi, Guðrún, Haraldur Magnús
og Kristín.
Arnheiður bar þessi áföll og
sorg með reisn, því hún er sem
fornhetjur vorar og ber ekki harm
sinn á torg. Einnig er Arnheiður
trúkona mikil og er það ljóst, að
ekkert fyrirferst og allt líf á sér
tilgang og framtíð,'þótt fortjald
hylji um stund.
Mörgum mætti nú virðast sem
hér liggi ærið ævistarf fyrir hvern
meðalafkastamann og vel það, því
til þessara starfa lagði Arnheiður
ótakmarkaða vinnu við skipulag
og uppbyggingu á íslenskum heim-
ilisiðnaði, á listrænu sviði og til
kynningar Norðurlöndum.
Hér lét Arnheiður þó ekki stað-
ar numið. Samstarf hennar við
áhugafólk um heimilisiðnað og
handíð alla leiddi til þess, að hún
varð mikilvirkur félagi í norrænni
samvinnu og félögum er vinna að
aukinni kynningu á milli nor-
rænna félaga og er hún nú að
makleikum heiðursfélagi Norræna
félagsins.
Einnig hefir hún ávallt haft
mikla samúð með sjúkum og þeim
sem eru minnimáttar í þjóðfélag-
inu. Það leiddi m.a. til langs og
heillaríks starfs á vegum Barna-
vinafélagsins Sumargjafar, og er
hún nú heiðursfélagi þar. Fleiri
mannúðarmálum hefir hún og
veitt lið, er of langt er hér upp að
telja, þó er eitt er ekki má hjá líða
að minnast á, en það eru störf
hennar í þágu Náttúrulækningafé-
lags íslands. í uppbyggingu þess
félags á hún ómældan skerf er
aldrei verður fullgoldinn né þakk-
aður. Forseti þess félags var hún
frá 1959—1979 og segir það sína
sögu. Ég er þetta rita átti þess
kost, að starfa með Arnheiði um
árabil í stjórn þessa félags. Það
var unun að starfa með henni að
uppbyggirigu Hælisins og starfs-
ins alls.
Bjartsýni hennar með vökulli
dómgreind, réttsýni og baráttu-
hug veitti hverju framfaramáli
brautargengi eftir því sem við var
komið hverju sinni. Ég þakka
henni nú á þessum tímamótum
fyrir samstarf okkar, er aldrei bar
skugga á, þótt oft væru dökk ský á
lofti, er sviptu sýn, þá hélt hún
ávallt örugg og réttsýn um stjórn-
artaumana.
Það er einn eiginleiki frú Arn-
heiðar Jónsdóttur, að því lengur
sem maður þekkir hana því kærari
verður hún hverjum sem veitir
vináttu sína. Þótt sjón hennar hafi
daprast, þá er hugur hennar ern,
því hún er gædd þeim guðdómlega
eiginleika að horfa ávallt björtum
augum til framtíðarinnar og slíkir
halda dómgreind sinni og huga
ferskum hvað sem ár og aldur
segja. Lif þú heil kæra vinkona.
Zóphónías Pétursson
forseti NLFÍ
Arnheiður tekur á móti gestum
á heimili sínu milli kl. 16 og 19 í
dag.
Vestmannaeyjar:
100 manns við töku
nýrrar
geimkvikmyndar
Vestraannaeyjum, 3. janúar.
BANDARÍSKA kvikmyndafyrir-
tækið 20th Century Fox hyggst
taka hluta af nýrri stórmynd á nýja
hrauninu í Vestmannaeyjum í apr-
flmánuði nk. Kvikmynd sú sem
hér um ræðir gengur undir vinnu-
heitinu „Enamy Mine“ og á að
gerast á annarri plánetu á 21. öld-
inni. Gert er ráð fyrir að um 100
manns starfi beint við kvikmynda-
tökuna og búist er við að nokkur
hópur erlendra fréttamanna muni
fylgjast með kvikmyndatökunni.
Umboðsaðili þessa þekkta
kvikmyndafélags hér á landi,
Víðsjá-kvikmyndagerð, hefur
sótt um leyfi fyrir kvikmynda-
tökunni hjá bæjarstjórn og hef-
ur leyfið verið veitt með því skil-
yrði að bæjarsjóði verði tryggt
nauðsynlegt eftirlit að kostn-
aðarlausu. Þá hefur kvik-
myndafélagið skuldbundið sig til
þess að koma svæðinu í sama
horf aftur að lokinni töku, en
gert er ráð fyrir nokkru jarð-
raski þessu umstangi samfara.
M.a. verður nauðsynlegt að út-
búa laug (lítið lón) ca. 60x30 m
og 1,5 m að dýpt, sem verður
fjarlægt að lokinni kvikmynda-
tökunni.
Ekki er okkur Eyjabúum
kunnugt um hver kemur til með
að leikstýra eða hverjir fara með
helstu hlutverk í þessari „geim-
óperu" en ekki þætti okkur lak-
ara að fá yfir okkur ljóma ein-
hverra skært skínandi stjarna
úr draumaborginni Hollywood í
(væntanlegum) aprílnæðingn-
um. — hkj.