Morgunblaðið - 15.01.1984, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. JANÚAR 1984
Á förum eftir 4ra ára drjúgt
hlutverk í menningarlífinu hér
Borgar: Ég kann akki að vara (atórum leikhúaum. Er búinn aó étta mig á þvf aó ég vil akipta mér af öllu og
geri þaö. Allir akipta aér af öllu í Lilla Taatarn og allur hépurinn ar ébyrgur.
Þrjú ár eru liöin síöan Ann Sandelin tók viö stjórnartaumum í Norræna húsinu og í
þrjú ár hafa þau hjónin, hún og Borgar Garöarsson leikari, búiö á íslandi og gegnt
veigamiklu hlutverki í menningarlífinu hér í höfuöborginni. Því fer þó senn aö Ijúka,
því þegar Ann Sandelin réöst sem forstööumaöur Norræna hússins til fjögurra ára,
fékk hún jafnlangt frí frá forstööumannsstörfum í sænsk-finnsku menningarmiö-
stööinni á Hanaholmen í Finnlandi og veröur aö vera þangaö komin aftur til starfa í
nóvember á þessu ári. Forstöðumannsstarf Norræna hússins til næstu fjögurra ára
verður því auglýst laust til umsóknar nú í janúar. Þessi dvöl á íslandi hefur veriö
annasöm og frjó og eru þau Borgar og Ann enn meö ýmislegt forvitnilegt á
prjónunum áöur en þau hverfa af landi brott. Þetta er því vissulega rétti tíminn til aö
ganga á þeirra fund í fallega húsiö í Vatnsmýrinni einn kaldan vetrardag í skamm-
deginu, þegar varla er fært inn íbúöarmegin fyrir snjósköflum og veörin æöa úti. En
þeim mun notalegra er aö spjalla saman í stofunni þeirra.
Borgar som Horatio í traagri Hamlatsýningu. „Aldrei leikiö í annarri
eins sýningu eöa fengió aörar eins méttökur og viö fengum fyrir
Hamlet í Dramaten i Stokkhólmi."
Borgar undirbýr einleik um líf og starf
í landinu fyrir 100 árum
Þrjú ár eru liðin síöan Ann
Sandelin tók viö stjórnartaumum í
Norræna húsinu og í þrjú ár hafa
þau hjónin, hún og Borgar
Garðarsson leikari, búiö á islandi
og gegnt veigamiklu hlutverki í
menningarlífinu hér í höfuöborg-
inni. Því fer þó senn aö Ijúka, því
þegar Ann Sandelin réöist sem
forstöðumaöur Norræna hússins
til fjögurra ára, fékk hún jafnlangt
frí frá forstööumannsstörfum í
sænsk-finnsku menningarmið-
stööinni á Hanaholmen í Finnlandi,
og veröur aö vera komin aftur til
starfa þar í nóvember á þessu ári.
Forstööumannsstarf Norræna
hússins til næstu fjögurra ára
veröur því auglýst laust til um-
sóknar nú í janúar. Þessi dvöl á
islandi hefur veriö annasöm og frjó
og eru þau Borgar og Ann enn
meö ýmislegt forvitnilegt á prjón-
unum áöur en þau hverfa af landi
brott. Þetta er því vissulega rétti
tíminn til aö ganga á þeirra fund i
fallega húsiö í Vatnsmýrinni einn
kaldan vetrardag í skammdeginu,
þegar varla er fært inn íbúöarmeg-
in fyrir snjósköflum og veörin æöa
úti. En þeim mun notalegra er að
spjalla saman í stofunni þeirra.
Þau hjónin eru samt sammála
um aö þaö hafi verið 90Ö hugmynd
aö koma og dvelja á Islandi í þessi
fjögur ár. — Þaö var alveg nauð-
synlegt fyrir mig, svo aö ég gæti
lært máliö almennilega, sem aldrei
heföi tekist í Finnlandi, segir Ann á
alveg lýtalausri íslensku. Áöur
haföi hún sótt tíma i háskólanum í
Helsinki í íslenskri málfræði í eitt
ár. Hún haföi komiö til íslands áö-
ur, svo hún vissi út í hvaö hún var
að fara, en hélt þó aö mundi gæta
innilokunarkenndar í mesta
skammdeginu aö vetrinum. En sú
tilfinning hefur aldrei komiö yfir
hana. Þvert á móti. Hér gerist svo
margt, segir hún. Og líflegt sam-
band viö umheiminn í báöar áttir.
Frægir listamenn koma hér títt og
henni finnst íslendingar vera, eins
og oft sé um eyjafólk, meira vak-
andi fyrir umheiminum og veröld-
inni fyrir utan en aörir Noröur-
landabúar, sem séu meira fyrir sig
og sitt. Einkum finnst henni
athyglisvert hve venjuiegt og eðli-
legt þaö virðist aö þekkja eitthvaö
til lista og bókmennta bæöi í Evr-
ópu og vestan hafs.
Ann Sandelin fékk fjögurra ára
leyfi frá sínu starfi í menningar-
miðstööinni á Hanaholmen. En
Borgar sagöi upp sínu starfi hjá
Lilla Teatern í Helsinki, þar sem
leikarar eru ráönir til tveggja ára í
senn. Nú kemur hann út á miöjum
ráöningartíma, auk þess sem veriö
er aö skipta um leikhússtjóra, svo
hann kvaöst ekkert vita hvaö yröi
eftir aö hann kemur út, sem veröur
eitthvaö aöeins seinna en kona
hans. Enda er Borgar meö ýmis
járn í eldinum. Nýlokiö er sýning-
um í Þjóöleikhúsinu á Návígi, sem
hann lék í, en ennþá eru í gangi
sýningar Alþýðuleikhússins á leik-
riti Fassbinders, „Kaffitár og
frelsi“, á Kjarvalsstööum. Hann
leikur ekki mikiö í vetur, sem hann
segir aö ekki sé leikhúsunum aö
kenna, því hann hafi strax í vor
veriö ákveöinn í að fara í langþráð
eigiö verkefni, sem hefur reynst
tímafrekara en hann hugöi. Svo
kom Návígi, sem höfundurinn og
vinur hans, Jón Laxdal, baö sér-
staklega um hann í. Og sýningar
Alþýðuleikhússins, sem áttu aö
vera í vor en drógust fram á haust
vegna húsnæöisleysis. Og nú er
hann brátt á förum til Færeyja til
aö leika í Brúöuheimili Ibsens í
Noröurlandahúsinu í Þórshöfn,
sem frumsýnt veröur í april.
íslensk-færeysk
sýning á Hamlet
— Þetta er hugmynd frá Sveini
Einarssyni, sem þróast hefur upp í
þessa sýningu á Brúöuheimilinu,
þar sem viö Pétur Einarsson förum
til Færeyja og leikum á íslensku en
aörir leika á færeysku, útskýrir
Borgar, sem mun leika hlutverk
Krostads. Honum fannst þetta svo
skemmtileg hugmynd aö hann var
strax til í aö taka þátt í þessari
uppfærslu og fer til Færeyja um
miöjan febrúar. Ann kvaöst ætla
aö skreppa i viku á frumsýninguna
og til aö sjá Noröurlandahúsiö í
Færeyjum í starfi. Norrænu húsin
eigi aö styöja hvert annaö og geti
ýmislegt gert saman. Því hyggst
hún athuga hvaö gera megi.
Þótt þetta sé spennandi verk-
efni, þá er blaöamaöur nú oröinn
æöi forvitinn um einkaverkefni
Borgars, sem hann haföi ætlaö aö
láta ganga fyrir, og hyggst þrátt
fyrir tafir koma af staö áöur en
hann fer til Færeyja. Frumsýna í
janúar og taka þaö aftur upp í
haust. — Þarna er um aö ræöa
gamla hugmynd, sem lengi hefur
veriö aö gerjast í mér, útskýrir
Borgar. Þaö er lítill þáttur, einleik-
ur, sem ég hefi veriö að æfa og
sviösetja. Hann fjallar um líf og
starf í þessu landi fyrir einni öld.
Árni Björnsson hefur skrifaö text-
ann. Og ég hefi veriö aö tyggja
þetta saman. Það er svo margt
ungt fólk sem ekki þekkir hvernig
fólk bjó í þessu landi, þótt heimild-
ir sé aö finna í bókum og í þjóö-
minjasafni. Sumir þessir þættir
hafa jafnvel veriö viö líöi allt fram
undir 1950—60. Ég hefi lengi haft
áhuga á þjóölegum fróöleik. Og
hefi verið aö velta þessu viöfangs-
efni fyrir mór undanfarin 2—3 ár,
síöan óg í Dublin sá sýningu, þar
sem sagöar voru sögur í léttum
dúr, og ég uppgötvaöi aö þetta er
fært. Hugmyndin hefur svo veriö
aö þróast. Maöur fer aö spyrja
sjálfan sig af hverju þetta sé
svona, gera sér grein fyrir því og
útskýra þaö. Jú, það er rétt, þetta
er fræðsluefni fyrir fulloröna og
börn, og væri upplagt skólaefni.
Frábærar móttökur
í Finnlandi
— Þessi ár á íslandi hafa verið
mjög góö, því í Finnlandi var Borg-
ar aldrei heima. Hann lék 6 kvöld í
viku á 7—9 sýningum og var þá aö
fara í leikhúsiö þegar ég kom heim
frá vinnu, segir Ann. Og þaö leiðir
taliö aö því hvernig sé fyrir leikara
aö fara svona á milli landa og taka
aö vinna á alveg nýju tungumáli.
— Þaö eru mikil umskipti aö
koma í nýtt land og læra máliö
nægilega vel til aö vera frambæri-
legur á sviöi, segir Borgar. Fyrsta
áriö lók ég heldur ekkert, vann
bara viö ýmislegt annaö í sýning-
unum. En ég verð aö segja eins og
er, aö ég held aö varla sé hægt aö
hugsa sér aö hér væri tekiö eins
vel á móti erlendum leikara eins og
Finnlandssvíar tóku á móti mór. Ég
hefi vitanlega hreim á sænskunni,
en aldei hefur veriö sett út á það,
ekki einu sinni þegar ég var aö
byrja. I Lilla Teatern er ráöandi
hinn hreini tónn Finnlandssvía, svo
eru þar Finnar sem leika á sænsku
og í þriöja lagi kemur svo ríkis-
sænskan. Gestir í leikhúsinu eru
60% Finnlandssvíar og 40% aörir.
Þeir heyra kannski ekki muninn.
Ann tekur undir þaö, kveöst
hafa haldiö aö Borgar væri Finni
þegar hún kynntist honum fyrst.
En hún mótmælir því aö hann hafi
enn hreim. Honum rétt bregöi fyrir
stöku sinnum. — I hugum leikhús-
gesta er Borgar Finnlandssvíi, þaö
fer ekki á milli mála, segir hún.
Þegar viö vorum stödd á sýningu í
leikhúsinu á gamlaárskvöld í fyrra,
þá var sagt frá því aö Borgar
Garðarsson væri staddur í húsinu.
Og þaö varö mikiö fjaörafok.
Gamlar konur ruku upp og sögöu:
Borgar hórl Og fólk fagnaöi hon-
um. Þó vita Finnar vel aö hann er
íslendingur. Ef eitthvaö er aö ger-
ast varöandi island, þá er leitaö til
hans um upplýsingar. Enda svo fá-
ir íslendingar þar og ekkert sendi-
ráö.
Borgar fékk alltaf ákaflega góöa
dóma fyrir leik sinn í Finnlandi. Viö
munum t.d. eftir aö hafa séö mikiö
lof um hann í frægri Hamlet-sýn-