Morgunblaðið - 26.02.1984, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 1984
23
KONAN & SAMFELAGIÐ
Odæðið var
ekki saknæmt
Baráttan fyrir afnámi heiman-
mundar á Indlandi hefur nú
staöiö yfir í fimm ár, og svo er að sjá
sem ársins 1984 verði sérstaklega
minnzt í sögu þeirrar baráttu. Nokkur
hópur kvenna, sem hafa gengiö þar
fram fyrir skjöldu, á semsagt von á
aö veröa kvaddur fyrir hæstarétt fyrir
þær sakir aö hafa sýnt réttinum fyrir-
litningu. Þessar konur eiga aöild aö
ýmiss konar kvennasamtökum í
landinu, en eiga þaö sammerkt aö
hafa barizt dyggilega fyrir afnámi
heimanmundar. Þær höföu til dæmis
í frammi mótmælaaðgerðir við
hæstarétt, er hann sýknaöi tvo karla
og eina konu, sem myrt höföu unga
konu vegna óánægju meö heiman-
mund hennar.
Undirróttur hafði áöur dæmt þre-
menningana til dauða fyrir aö hafa
brennt til bana unga og vanfæra
konu, Shuda aö nafni. Hún var gift
einum þeirra, en hin voru móöir hans
og bróðir. Ástæöan fyrir illvirkinu var
sú ein, aö þeim fannst Shuda ekki
hafa fært nægilega mikiö til búsins.
Oauöadómarnir yfir mæöginunum
voru fyrsti umtalsverði árangurinn í
baráttu indverskra kvenna fyrir af-
námi heimanmundar. Grannar ungu
konunnar báru vitni um meðferðina á
henni, en þaö þótti tíöindum sæta,
því yfirleitt hefur fólk verið tregt til aö
„Þrátt fyrir þetta reyna konurnar aö flýja undan
bardögunum . . . meö börnin sín, en þaö er eins
og aö taka þátt í rússneskri rúllettu“
— HINIR ÚTSKÚFUÐU
Kúgunin er rótgróin hefö.
vitna í málum af þessu tagi. Hafa
dómstólar veriö mjög umburðarlynd-
ir gagnvart þeim, sem hafa veriö
ákæröir fyrir svona glæpi. Þar af leiö-
ir, aö kærur um svonefnd „heiman-
mundarmorð" hafa sjaldan veriö
bornar fram.
En morðið á Shuda þótti með ein-
dæmum grimmilegt, enda var hún
komin á steypirinn. Grannarnir leystu
frá skjóöunni. Ákvöröun dómstóla
þótti og miklum tiöindum sæta og frá
henni var rækilega skýrt í fjölmiðlum.
Eigi aö síöur breytti hæstiréttur úr-
skurði undirréttar sex mánuðum síö-
ar og sýknaöi mæöginin. Sem fyrr
segir höfðu kvennasamtök í frammi
mótmælaaðgerðir viö hæstarétt
vegna þessa dómsúrskuröar.
Rétturinn mun hafa litiö svo á, aö
hann væri niöurlægöur meö þessu
tiltæki, og nú hafa konurnar veriö
kvaddar til þess aö réttlæta gjöröir
sínar. Þær eru hins vegar staðráönar
í aö biðjast ekki afsökunar fyrir þaö
sem þær telja sig hafa rétt á að gera
og gæti þaö leitt til þess aö einhverj-
ar þeirra yröu hnepptar í fangelsi.
Dómstólar á Indlandi eru mjög
tregir til aö kljást viö þaö sem kallaö
er „hefðir og siövenjur“. Og vissulega
er kúgun kvenna svo rótgróin hefö á
Indlandi, aö þaö þarf meira til en
mótmæli nokkurra millistéttarkvenna
til að breyta nokkru þar um. Nauög-
anir og krafan um heimanmund eru
aðeins brot af miklu stærra vanda-
máli.
í oröi kveönu njóta indverskar
konur jafnréttis á viö karla aö flestu
leyti. Hins vegar er raunveruleikinn í
hrópandi mótsögn viö lagabókstaf-
inn.
— URVASHI BUTALIA
ISRAEL
Hryöjuverk á heimaslóðum
Sú var tíðin, aö þegar israelar
heyröu hryðjuverkamann nefnd-
an kom þeim Palestínumaöur í hug.
Þetta hefur þó dálítið breyst. Núna
hafa menn vaxandi áhyggjur af auk-
inni hryðjuverkastarfsemi meöal
Gyöinga sjálfra.
Undirrótin aö hryöjuverkunum
virðist ýmist vera af trúarlegum eöa
pólitískum toga spunnin og stundum
hvorumtveggja. Sem dæmi má nefna
tilraunina, sem gerö var til aö
sprengja í loft upp Al Aqsa-moskuna
í Jerúsalem, mikinn helgidóm í aug-
um múhameðstrúarmanna, í janúar
sl., en lögreglan leitar enn mann-
anna, sem aö því stóöu.
Jaime Herzog, forseti israels, flutti
nú nýlega ræðu þar sem hann varaöi
drukkiö 0,8 kaffibolla á dag en
hinir mennirnir, 14.038 aö tölu,
höföu drukkið að meöaltali
einn bolla á dag.
Hver er ástæöan fyrir því, að
Bandaríkjamennirnir fundu
samband á milli krabbameins-
ins í brisi og kaffidrykkju? Ein
ástæöan er sú, segja Bretarnir,
aö sjúkdómurinn sjálfur veldur
því, aö menn drekka meira,
t. d. af kaffi, og veldur þar
mestu, aö líkaminn þolir verr
sterkjusykur en áöur.
Bresku vísindamennirnir
rannsökuöu feril fjögurra
manna, sem allir létust áöur en
ár var liöiö frá því aö rann-
sóknirnar hófust. I Ijós kom, að
þeir drukku nokkru meira kaffi
en aörir en þeir drukku líka
meira af tei, mjólk og ávaxta-
safa og vökvaneysla þeirra var
u. þ.b. 20% meiri en annarra.
Til þessa þáttar og annarra,
sem valda meiri kaffidrykkju,
tóku Bandaríkjamennirnir ekk-
ert tillit.
— ANDREW VEITCH
Fimmtíu og þrír særðust, þegar
óþekktur ísraelsmaður réðst með
skothríð á háskóla múhameðs-
trúarmanna á Vesturbakkanum.
þjóö sína viö þessari óheillavænlegu
þróun og var mikið niöri fyrir.
„Hættan, sem viö okkur blasir,"
sagöi forsetinn, „kemur ekki aö utan.
Hún kemur aö innan. Þetta umburð-
arleysi, sem vekur upp ótta viö borg-
arastyrjöld í landinu, er mesta ógnin,
sem þessi þjóö hefur þurft að horfast
í augu viö."
Herzog flutti ræöu sína viö upphaf
minningarviku um Emil Grúnzweig,
félaga í samtökunum „Friöur nú“, en
hann lést af völdum handsprengju,
sem kastaö var inn í hóp manna á
mótmælafundi fyrir utan skrifstofur
forsætisráöuneytisins. Félagar í
þessum samtökum eru flestir mennt-
að miðstéttarfólk af evrópskum upp-
runa og eru ekki friöarsinnar í venju-
legri merkingu þess orðs. Margir eru
þeir foringjar í hernum eða óbreyttir
hermenn í hinum ýmsu deildum hans.
Andstæöingar þeirra, mennirnir, sem
heyra má hrópa „Sharon — konung-
ur Israels", eru flestir af austrænum
ættum, þ.e.a.s. Gyöingar frá Araba-
löndunum, og dyggilega studdir af
alls kyns öfgasamtökum hægri-
manna.
Fyrir nokkru skýröi lögreglan frá
því, aö hún heföi handtekiö ungan
mann af austrænum ættum, Yona
Avrushmi aö nafni, sem grunaöur
væri um morðið á Grúnzweig. Þess
var einnig getið, aö taliö væri, aö
hann hefði veriö einn aö verki og
væri ekki félagi í neinum neöanjarö-
arsamtökum.
Þetta kann allt aö vera rétt en þaö
breytir ekki því, aö á síöustu fjórum
árum hefur ýmiss konar hryöju-
verkastarfsemi skotiö upp kollinum í
Israel og á herteknu svæöunum. Hér
má fyrst nefna æsinga- og grimmd-
arverk, sem ísraelskir landnemar á
Vesturbakkanum og Gaza-svæöinu
hafa gripiö til en þessir menn eru
jafnan vel vopnum búnir (þaö er ekki
óalgengt, aö 16 ára unglingur gangi
um meö hríöskotabyssu). Nú fyrir
nokkru var t.d. ellefu ára gömul, pal-
estínsk stúlka myrt og systir hennar
særö í bakaríi í borginni Nablus og
var þar verið aö hefna þess, aö kast-
aö haföi veriö grjóti í ísraelska bif-
reiö. Tveir Gyöingar í einni nágranna-
byggöinni hafa nú verið handteknir
fyrir verknaöinn.
I ööru lagi má nefna árásir á stofn-
anir og helgidóma kristinna manna
og múhameðstrúarmanna í Jerúsal-
em en samtök, sem kalla sig „Glæp
fyrir glæp“, hafa aö undanförnu
gengist viö mörgum þeirra. Alvarleg-
ust til þessa er tilraunin til aö
sprengja upp Al Aqsa-moskuna, sem
er þriðji mesti helgistaöur múham-
eöstrúarmanna. Palestínskir veröir,
óvopnaöir, komu auga á menn, sem
klifu múrinn um Gömlu borgina en á
þessum staö er hann jafnframt aust-
urhlið moskunnar. Palestínumennirn-
ir kölluðu á israelska veröi og menn-
irnir flúöu burt en skildu eftir sig mik-
iö af sprengiefni og handsprengjum.
Aö sögn Palestínumannanna voru til-
ræöismennirnir skeggjaöir eins og
títt er með ofsatrúarmenn í hópi Gyö-
inga og í einkennisbúningum her-
manna.
Ef mönnunum heföi tekist aö
skemma eöa eyöileggja moskuna
heföu afleiöingarnar orðiö alvarlegar
fyrir israela. „Það hefði valdið okkur
' miklum erfiöleikum í Jerúsalem,"
sagöi Herzog forseti. „Kynt undir
blóösúthellingum og stofnaö lífi tug-
þúsunda Gyðinga í Arabalöndunum í
hættu. Og viöbrögöin á alþjóðavett-
vangi heföu orðiö afdrifarík fyrir isra-
elsku þjóöina.“
— COLIN SMITH
ÞETTA GERÐIST LIKA
Ættjarðarást eða hat-
ur á sósíalismanum?
Japanir hyggjast efla baráttu fyrir því aö Sovétmenn skili þeim nokkr-
um eyjum í noröanveröu Kyrrahafi, sem þeir hernámu á dögum síðari
heimsstyrjaldarinnar. Liður í því er nýr tyllidagur á almanakinu, Dagur
norðursvæöa, sem helgaöur er skilakröfunni.
Ágreiningur ríkjanna um yfirráö eyjanna, sem heita Hokkaido, Shikotu,
Kunashiri og Etorofu, hefur veriö Þrándur í Götu bættrar sambúðar
þeirra frá stríöslokum og hafa Japanir m.a. neitaö aö undirrita friðar-
samkomulag viö Sovétríkin. Aö mati Japana er heimsstyrjöldinni ekki
lokiö fyrr en Sovétmenn hafa skilað eyjunum sem þeir rændu.
Sovétmenn segjast ekkert skilja í þessum æsingi. Landamæri ríkja
eiga aö vera hin sömu og þau voru i stríöslok, segja þeir. Þeir hallast
helst aö því aö þaö sé ekki ættjaröarást sem ráöi baráttu Japana fyrir því
aö fá eyjarnar aftur, heldur búi að baki hatur á sósíalismanum og Sovét-
ríkjunum. Líka noti auövaldiö í Japan máliö til þess aö réttlæta aukin
útgjöld til hersins.
Fortíð í samtíð
rÞaö hefur orðiö tilefni heitra deilna í Vestur-Þýskalandi
\ aö í föruneyti Kohls kanslara i israel á dögunum var
\ rithöfundur nokkur, sem almennt er álitiö aö hafi verið
stuöningsmaöur nasista á árum síðari heimsstyrjaldar.
Maöurinn, sem nú ritstýrir mjög hægrisinnuöu tímariti,
var kunnur blaöamaöur og rithöfundur á valdaárum
nasista. Blaö jafnaöarmanna, Vorwaerts, hefur rifjaö
upp sum skrif hans frá þessum tíma og verður m.a. ekki
annað ráöiö af þeim en aö hann hafi verið gyöingahat-
ari. Stjórnarandstæöingar segja aö val mannsins i föruneyti Kohls hafi
veriö smekkleysa. Þeir hafa líka gagnrýnt þá ákvöröun kanslarans að
selja andstæöingum ísraela, Saudi-Aröbum, hergögn. Kohl svarar því til
aö hann hafi verið 15 ára að aldri þegar stríöinu lauk og tali fyrir nýja
kynslóö. Fulltrúi hans sagöi í ísrael aö menn ættu ekki „aö nota Ausch-
witz í stjórnmálabaráttu".
Blaöakóngurinn Axel Springer, sem er eindreginn stuðningsmaöur
vestur-þýsku stjórnarinnar, lét af þessu tilefni hafa eftir sér þessi orö:
„Gyöingur, sem var 15 ára gamall í stríöslok — og í Auschwitz — ber ör
stíðsins alla ævi. Þaö var með réttu aö kanslarinn hfur verið gagnrýndur
fyrir ábyrgöarleysi."
Dauðans forvitni
Rússneskt dagblaö skýröi nýlega frá því að kona nokkur, sem lá fyrir
dauöanum vegna æxlis í heila, hafi verið rekin af spítalanum sem hún lá á
vegna þess að hún gægöist í sjúkraskýrslu sína í heimildarleysi. Hún lést
rétt áður en henni var stjakaö burt.
Barnasala stöðvuð
Erfiöara veröur nú fyrir Vesturlandbúa aö taka
indversk börn í fóstur en verið hefur. Hæstiréttur
landsins hefur nýveriö sett strangar reglur um
ættleiöingu barna erlendis, sem m.a. kveöa á um
að ættleiðingarstofur þurfi opinbera viöurkenn-
ingu og ættleiöing sé óheimil án undangenginnar
rannsóknar á högum barnanna og þeirra sem vilja
taka þau í fóstur.
Vitað er aö óprúttnir aöilar hafa stundað það,
aö ræna munaöarlausum börnum og selja þau
fyrir mörg þúsund dollara í Vestur-Evrópu og Noröur-Ameríku. Er borgin
Kalkútta einkum nefnd í því sambandi. Það er óþokkaiðja af því tagi sem
hæstiréttur Indlands er aö reyna aö stemma stigu viö. Munaðarlaus börn
á Indlandi eru talin vera um fimm milljónir aö tölu, en íbúar þessa
víðlenda ríkis eru 700 milljónir.
Sitt lítiö af hverju
Reuter hefur eftir Marcos forseta Filippseyja, sem gert
hefur eiginkonu sína og son aö fylkisstjórum í landinu,
aö hann muni ekki láta fjölskyldu sína mynda „pólitískt
ættarveldi" i stjórnarflokknum, nema enginn annar
kostur sér fyrir hendi.. . Um 800 skólabörn fóru í mót-
mælagöngu í Bologna fyrir stuttu. Þau voru óánægö
meö aö ítalska menntamálaráöuneytiö bannaöi vænd-
iskonu aö koma i kennslutima, þar sem kynlífsfræösla
var á dagskrá og spjalla um „samskipti karla og kvenna
Marcos nú á dögum .. . Rússneskur vörubílstjóri kom upp
rafmagnsgiröinu umhverfis sumarhús sitt eftir að þaðan hvarf vekjara-
klukka. Fyrsta og vonandi eina fórnarlambiö var 17 ára gamall sonur
hans ... Heimsins stærsti hryggleysingi, Gippsland-ánamaökurinn, sem
getur næstum oröiö þrír metrar á lengd, hefur nú veriö tekinn á skrá
World Wildlife Fund yfir dýr sem eru i hættu aö deyja út. Þetta kemur
mörgum á óvart, fyrir austan Melborune í Ástralíu segjast menn t.d. geta
grafiö þá upp þúsundum saman ... Fyrrum líflæknir Bresnjefs segir í
tímaritsgrein aö fleiri en 70 milljónir manna í Sovétríkjunum reyki aö
staöaldri og aö í þeim hópi séu 40% allra 16 ára unglinga. Hann segir líka
aö 30% Sovétborgara séu þyngri en þau eigi aö vera, og afleiöing þess sé
aö hjartveiki hafi aukist aö undanförnu og meöalaldur manna ekki hækk-
aö um nokkurt skeiö...