Morgunblaðið - 14.03.1984, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. MARZ 1984
ferðin hjálpar líka veiðimönnum
að skilja betur veiðihæfileika
votflugunnar en þar er hraðinn jú
ekki síður mikilvægur. í báðum
tilfellum þarf að gæta þess vel að
flugan drattist ekki og sífelld ægi-
stjórn gerir hana skæðari.
Það sem gefur gáruhnútnum
kannski meira gildi fram yfir
hefðbundnar votfluguaðferðir er
að tæla þarf laxinn alla leið upp í
yfirborðið til þess að taka fluguna.
Þannig verður takan sjálf oft að
stórkostlegri leiksýningu með
miklum tilþrifum. Laxinn á það
stundum til að þurrka sig upp úr
vatninu og dengja sér síðan niður
á fluguna með miklum bægsla-
gangi eins og til að kaffæra þetta
aðskotadýr. Gáruverkið nær há-
marki sínu þarna og veiðimaður-
inn sem nær fullkomnun í þessari
grein hverfur vart af þessari
braut.
Þurrfluga eða
gáruhnútur
Að nokkru er veiði með gáru-
hnút svipuð veiði á þurrflugu.
Mismunurinn er fyrst og fremst
fólginn í skaranum og hraðinn á
gáruhnútnum er yfirleitt miklu
meiri. Þá er þurrflugan ekki fýsi-
leg nema hitastig sé þokkalegt og
straumurinn ekki of stríður. Þessi
atriði hafa miklu minni áhrif á
gáruhnútinn en hæfileikasvið
hans er hartnær hið sama og vot-
flugunnar.
Nautabaninn lætur nautið
hlaupa hálfan hring og skoðar
vandlega hegðan þess áður en
hann vogar sér inn í hringinn að
egna það með veronikunni með til-
liti til vinda, sólar og skugga-
myndana. Hershöfðingjar í dag
nota tölvur til að reikna út ótelj-
andi atriði áður en þeir leggja til
orrustu á vígvellinum. Listmálar-
inn skoðar myndefnið frá hinum
furðulegustu sjónarhornum.
Veiðimenn eru í svipaðri aðstöðu
þegar þeir völunda saman atriðum
í herkænsku sinni. Þeir læra fljótt
að bregðast við mismunandi að-
stæðum og haga ferðum sínum
með tilliti til veðurfars, hitastigs
og vinda. Talsverður munur er á
hvort kastað er á lax sem er ný-
runninn eða kannski fisk sem
kominn er í hrygningarklæði.
Fara ber að varfærni að öllum
veiðistöðum og taka tillit til
skuggamyndana og helzt alltaf að
kasta á móti birtunni. Nauðsyn-
legt er að gera sér grein fvrir hvar
laxinn er niðurkominn. I miklum
strengjum leynast oft grjót og
pollar þar sem laxinn hefur at-
hvarf, og í furðulegustu lygnum
eru oft súrefnismyndanir sem lax-
inn kann vel að meta. Lesning á
vatn er alltaf ótrúlega erfið og
hreinn utanbókarlærdómur í
hverri á.
Kasthornið þarf
að velja vandlega
Þegar gáruhnúturinn er haminn
ber að færa sér í nyt sjálfan
strauminn og vindinn og nota
þessi öfl ásamt drættinum til að
„krækir" fyrr, en þessi aðferð með
einkrækjur er mjög góð, sérstak-
lega í minni ám eða þegar hyljir
eru þröngir.
Gáran má ekki frussa
Veiðiaðferðin er að flugan,
þannig dregin eftir vatnsfletinum,
myndar rák í yfirborðinu. Mikil-
vægt er að dráttarhraðinn sé
hæfilegur þannig að gárumyndun-
in sé sem mest án þess að frussa,
því þá missir athöfnin allt veiði-
gildi sitt. Þá sekkur flugan auðvit-
að ef dregið er of hægt. Þegar
straumur er mikill skal setja
hestbragðið tæpt upp á fluguháls-
inn en því lengra upp á búkinn
sem lygnara er.
Þessi veiðiaðferð, að teikna í
vatnsflötinn, gerir menn miklu
næmari fyrir hæfilegum hraða,
því flugan sést allan tímann. Að-
Veiðimaður teiknar í vatnsflötinn. Teikning: Hulda Sigurðardóttir.
Gáruverk
list eða íþrótt
Eftir Orra Vigfússon
Hvenær verður tómstundaiðja
að íþrótt og hvenær verður hún
svo blæbrigðarík að fara megi að
kalla hana list? Erfitt er að greina
þarna á milli. Ljóst er að stór hóp-
ur manna hér á landi stundar lax-
veiðar af iistrænum áhuga ásamtj
þránni að njóta útiverunnar.
Veiðimenn eru sífeilt að finna
nýjan stíl til að veiða laxinn í stað j
aflamennskunnar áður. Þekking á
hegðun laxins eykst stöðugt enj
hátterni hans er það fiókið og að-
stæður margbreytilegar að sjaldn-
ast verða menn sammála um réttu
veiðiaðferðina hverju sinni. Veð-
urfar, hitastig, straumrennsli,
fiugustærð og gerð, umhverfi lax-
ins, val á línum eru nokkur af
mörgum atriðum sem skipta máli.
Framsetning veiði-
mannsins skiptir
öllu máli
Veiðimaður sem kastar fyrir lax
þarf að meta ótal aðstæður sem
hafa áhrif á ákvörðun hans. Hann
þarf að kasta agninu fyrir laxinn,
helzt á það spennandi hátt, að lax-
inn standist ekki mátið heldur bíti
á, helzt kokgleypi. Framsetning
veiðimannsins skiptir öllu máli og
þarf að vera breytileg við mis-
munandi aðstæður. Stundum tæl-
andi, stundum fruntaleg, veik-
geðja eða hreint ögrandi. Ex-
pressjónisminn getur verið ansi
fjölbreytilegur. Veiðimaðurinn á
kost á mismunandi línum, hæg-
sökkvandi eða hraðsökkvandi,
hann getur teiknað í vatnsflötinn
með hefðbundnum fjaðraflugum,
hárflugum eða túbuflugum. Hann
getur kastað þvert eða skáhallt,
dregið hratt eða hægt, látið flug-
una berast beint að laxinum, niður
til hans eða upp til hans. Margar
fleiri leiðir eru opnar veiðimann-
inum og fjölbreytileikinn í veiði-
tækjum er hreint ótrúlegur.
Miklu máli skiptir að flugan
berist á réttan hátt inn í sjónsvið
laxins sem er mismunandi og fer
eftir hitastigi vatnsins og legu
fisksins. Hraðinn á flugunni (agn-
inu) þarf að vera réttur svo og
staðsetning hennar í vatninu, á yf-
irborðinu eða á hæfilegu dýpi.
Stundum þarf að prófa mismun-
andi aðferðir til að finna þá réttu
hverju sinni. Margir flugumenn
hamast oft við að skipta um flugur
í stað þess að breyta framsetning-
unni sem skiptir þó öllu máli.
Fengsælast er að sjálfsögðu að
finna strax réttu aðferðina og það
áður en laxinn fær leið á of mikl-
um hamagangi. Þá ber að varast
að taka sjálfan sig of hátíðlega en
setja sig frekar inn í þróttmikið
fjör og skemmtiskap laxins.
Stór hluti laxa veið-
ist fyrir slysni
Ótrúlega stór hluti laxa sem
veiðast, er fyrir slysni eingöngu.
Það þarf ekki að hlusta á margar
veiðisögur til að gera sér þetta
ljóst. Aðalástæðan fyrir þessu er
auðvitað sú, að laxinn er misjafn-
lega gráðugur að taka. Þetta rugl-
ar allt dæmið fyrir veiðimannin-
um og á ekkert skylt við her-
kænsku eða listfengi. Laxinn var
jú kannski einfaldlega ekki í töku-
skapi fyrr. Þá eru laxar auðvitað
misvel úr garði gerðir eins og flest
önnur dýr og hver lax hefur sitt
séreinkenni rétt eins og veiði-
mennirnir. Flestir nýgengnir lax-
ar eru nautheimskir og bíta á
hvað sem er. Aðrir eru varkárari
svo ekki sé talað um laxa sem hafa
verið styggðir. Laxinn gengur í
ána til að hrygna og auka kyn sitt.
Kynhvötin hefur því mikil áhrif á
hegðan hans og getur útskýrt
furðulegar óargatökur og ósiðleg-
an hugsanahátt.
Gáruhnúturinn
Ein af seinni tíma aðferðum við
að egna fyrir lax er svokallaður
gáruhnútur (gáruverk) eða „Port-
land hitch (riffling hitch)" á
ensku. Þessi veiðiaðferð er upp-
runnin í Portland Creek í Norður
Ameríku.
í stuttu máli er veiðiaðferðin sú
að bregða hestahnút, helzt tvö-
földum, yfir háls flugunnar. Þegar
flugunni er þannig kastað með
flotlínu og hún dregin, myndar
flugan v-laga gáru á vatnsfletin-
um. Reyndar gerir flugan öllu
meira, hún sker og umbreytir öll-
um vatnsfletinum og á ögrandi
hátt rastar hún því sjónsviði lax-
ins, þessum sífellda straumi sem
hann fylgist svo vel með. — í þess-
ari afstöðu er veiðimaðurinn eins
og listmálari sem dregur upp
myndefnið sem hann vill tjá og
sýna.
Gáruhnúturinn varð upphaflega
til í önglahallæri. Hér áður fyrr
var notuð sterk lykkja úr náttúru-
legum efnum í stað auga eins og
nú tíðkast á flugum. Þessar lykkj-
ur fúnuðu með aldrinum og í neyð-
inni settu menn á umrætt bragð
til öryggis.
Að sjálfsögðu er heppilegast að
nota flotlínu þegar veitt er á gáru-
hnút. Taumarnir skulu vera hæfi-
lega þjálir, 2—3 metrar á lengd.
Kónískir taumar eru ekkert nauð-
synlegir en viðkvæmar aðstæður
krefjast nettari veiðarfæra. Bezt
er að hnýta fluguna á tauminn
með venjulegum blóðhnút. Sökk-
hnútur eða „turtle knot“, sem allir
ættu að nota við hefðbundna vot-
fluguveiði er óþjálli í notkun. Mið-
að við venjulega laxakróka með
uppsnúnu auga má setja bragðið á
háls flugunnar þannig að það sé
undir uppsnúningnum eða hrein-
lega á hlið flugunnar. Fluga sem
dregin er í fyrra tilfellinu ristir
rétt en í seinna tilfellinu er flugan
á hvolfi, vængurinn snýr þá niður
en búkurinn og skeggið upp. Þá
þarf að gæta að því að bragðið vísi
að bakkanum sem kastað er frá og
krókbroddurinn vísi niður straum-
inn. Flugan þannig öfug í vatninu
Taumurinn til vinstri á flugunni er
línan og flugan þannig dregin mynd-
ar gáruna, því að hún legst þvert í
strauminn. Teikning: Bragi Magn-
ússon.
Fluguveiðimaður. Teikning: Eydís Lúðvíksdóttir.