Morgunblaðið - 24.03.1984, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. MARZ 1984
Valtýr Pétursson sýnir gamlar
„geometrískar“ myndir:
Vorum kallaðir
reglustikumeist-
ararnir og það
var ekki hrósyrði
— segir listamaðurinn í stuttu spjalli
Valtýr Pétursson tekur því rólega innan um verk sín. Morftunbiaaið/KÖE
„Þú getur rétt ímyndað þér
hvaða áhrif þessar myndir höfðu á
íslendinga á sínum tíma, sem voru
vanir því að myndir væru af ein-
hverju, landslagi eða fólki. Nei,
það var enginn barnaleikur að
koma heim með þessar myndir á
þeim árum,“ sagði Valtýr Péturs-
son við blaðamann Morgunblaðs-
ins, en Valtýr opnar í dag kl. 14.00
í Listmunahúsinu sýningu á 66
rayndum sem hann gerði á tíma-
bilinu frá 1951—57, allt myndir af
engu, ef svo má segja, þar sem
form og litir eru látin standa fyrir
sínu. Sem sagt, afstrakt eða
óhlutbundin list.
Myndirnar á sýningunni nú
eru flestar frá sýningu Valtýs í
Listvinasalnum árið 1952, en sú
sýning var fíaskó, eins og það
heitir, því aðeins seldust þrjár
myndir. „Ragnar í Smára keypti
þessar þrjár til að bjarga mér
frá gjaldþroti," útskýrir Valtýr
og glottir við tönn. „Geometrísk
málaralist átti svo sannarlega
ekki upp á pallborðið hjá íslend-
ingum á þessum tíma. Jónas frá
Hriflu kallaði okkur sem vorum
að fást við þetta reglustiku-
meistarana, og ég held að það
hafi taeplega verið hrósyrði.
Svona dæmalaust slæm við-
brögð hefðu auðvitað getað brot-
ið mann niður, en þau virkuðu
öfugt á mig. Ég harnaði og var
ákveðnari en nokkru sinni fyrr
að halda áfram á sömu braut.
Það jaðraði við að maður væri
fanatíker, nei annars, það jaðr-
aði ekkert við það, maður var
fanatíker. Þetta var listin! Og ég
hélt mig við þessa tegund mynda
í tíu ár, en þá fór smám saman
að losna um hlutina og það kom
fram hjá mér önnur tegund af
afstraktsjón, meira figúratíf.
Eftir á að hyggja held ég að
mótlætið hafi verið manni hollt.
Það þarf mikið úthald og hörku
„Georaetrískar myndir áttu ekki
upp á pallborðiö hjá fólki fyrir
þrjátíu árum,“ segir listamaðurinn
í viðtalinu.
til að stunda hvaða kúnst sem er
og það ætti enginn að standa í
því sem lætur bugast við
minnsta mótbyr. Ég held að það
sé of mikið dekrað við myndlist-
armenn í dag, það er allt hafið
upp til skýjanna, sama hvaða
endemis hégómi er á ferðinni."
— Það var töluvert um það á
þessum tíma að myndlistarmenn
máluðu afstrakt myndir. Hvers
vegna heldurðu að það hafi ver-
ið?
„Myndlist er ákaflega mikiil
partur af samtíð hvers og eins ef
hún er einhvers virði. Myndlistin
speglar alltaf að einhverju leyti
hugarfarið í samtímanum. Það
er til dæmis mikið los og órói í
myndlist nú á dögum, sem er í
samræmi við ástandið í heimin-
um. Ég hugsa að geometríulistin
hafi átt uppruna sinn í ósk-
hyggju um að veröldin fengi á
sig ákveðnari svip, meiri festu.
Evrópa var í sárum eftir stríðið
og það var verið að koma skipu-
lagi og reglu á hlutina. Menn
þráðu að binda enda á óróann og
óvissuna. Og geometrískar
myndir eru skipulagið uppmál-
að! Þær gefa tilfinningu fyrir að
allt sé í röð og reglu.
í rauninni er geometrísk list
mjög mikil harðlínustefna. Það
er ekki við annað að styðjast en
liti og form og því þarf að skipu-
leggja uppbygginguna og litaval-
ið mjög vel. Þetta er hreint mál-
verk, eins hreint og það getur
orðið. Það er kannski best að
líkja geometrískri málaralist við
tónlist, til dæmis fúgur. Þetta er
spurning um uppbyggingu,
construktsjón, og ber auk þess
enga merkingu."
— Áttu von á betri viðtökum
nú en á sýningunni forðum?
„Ætli það ekki. Það fólk sem
hefur rekið hér inn nefið rekur í
rogastans. Enda er það viðtekin
regla að það tekur oft 20 til 30 ár
að melta nýjungar í myndlist.
Þessi geometría er orðin antík
nú á dögum, menn mála ekki
lengur í þessum stíl. Já, ég hugsa
að það verði margir hissa þegar
þeir sjá þessar myndir."
— Ertu ánægður með mynd-
irnar sjálfur?
„Já, satt að segja er ég dálítið
montinn af þessum myndum. Ég
hef yngst um 20 ár við að festa
þær upp á veggina hér í List-
munahúsinu undanfarna daga.
Það er varla að ég tími að láta
þær frá mér. En ætli maður
verði ekki að selja það sem menn
vilja kaupa, ég hef lagt í svo
mikil útgjöld fyrir römmum að
það er ekki stætt á öðru,“ sagði
Valtýr íbygginn þegar hann
kvaddi blaðamanninn.
Þetta er fyrsta einkasýning
Valtýs í Reykjavík um langt
skeið, en hann hefur á hverju ári
tekið þátt í samsýningum víða
um land. Sýningin nú er haldin í
tilefni af 65 ára afmæli lista-
mannsins og stendur til 8. apríl.
Það er opið í Listmunahúsinu
frá klukkan 10.00 til 18.00 á virk-
um dögum, en frá 14.00 til 18.00
um helgar. Lokað er á mánudög-
um.
Blómlegt starf
Hjálparsveitar
skáta í Hafnar-
firði í fyrra
ÁRSRIT lljálparsveitar skáta í
Hafnarfirði fyrir starfsárið
1983—1984 er nú komið út. Þar er
að finna upplýsingar um skipulag
sveitarinnar og uppbyggingu, búnað
og aðstöðu sem hún hefur komið upp
á liðnum árum með aðstoð félaga og
velunnara. Þar eru einnig upplýs-
ingar um útköll, leitir og önnur
björgunarstörf sem sveitin hefur
unnið að á síðastliðnu starfsári.
í fréttatilkynningu frá hjálpar-
sveitinni segir að nú séu liðin 33
ár frá stofnun hennar. Starf sveit-
arinnar síðastliðið ár hafi verið
öflugt og starfið hafi aldrei legið
niðri á þessu þrjátíu og þriggja
ára tímabili. Þar segir ennfremur
að aðalmarkmið sveitarinnar hafi
frá upphafi verið að vinna að al-
mennum björgunarstörfum, leita
að týndu fólki og aðstoða almenn-
ing á neyðartímum.
Hárgreiðslusýn-
ing á Hótel Sögu
SEXTÁN íslenskar hárgreiðslu-
dömur fóru nýlega á námskeið hjá
Stúhr í Kaupmannahöfn, þar sem
þær lærðu allt það nýjasta í klipp-
ingu og litun hársins. Þessi hópur
efnir til sýningar á Hótel Sögu
annað kvöld, sunnudagskvöld, og
verða hársnyrtivörur frá L’Oreal
einnig kynntar. Sýningin hefst kl.
20.30.
Rithöfundur í klóm
næturdrottningar
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
Ríkisútvarpið:
Tveir einþáttungar eftir Odd
Björnsson.
Sarma og Söngur næturdrottn-
ingarinnar.
Leikstjóri: Sigurður Pálsson.
Leikendur: Margrét Ákadóttir,
Lilja Guðrún Þorvaldsdóttir, Hjalti
Rögnvaldsson, Helga Jónsdóttir,
Steindór Hjörleifsson, Ketill Lar-
sen og Herdís Þorvaldsdóttir.
Tæknimenn: Hreinn Valdimarsson
og Friðrik Stefánsson.
Oddur Björnsson heldur sig á
kunnuglegum slóðum í einþátt-
ungum sínum. Hann er enn á
snærum absúrdleikritunar sem
hann blandar með hæfilegum
skammti raunsæis, auk þess sem
hann er ekki langt frá aðferðum
þrillersins sem nefndur hefur
verið tryllir á íslensku. Hvað
sem um einþáttungana hans
Sörmu og Söng næturdrottn-
ingarlnnar má segja að þeir eru
báðir áheyrileg og vel byggð verk
innan sinna takmarka.
Það er orðið vinsælt hjá leik-
ritaskáldum að láta rithöfunda
aka út í buskann og rekast á ein-
mana konu við vegarbrún, bjóða
henni far og síðan hefst fléttan.
Oddur Björnsson tekur mið af
þessu í Söng næturdrottningar-
innar. Rithöfundur hans hafnar
í bústað við Þingvallavatn þar
sem næturdrottning ræður ríkj-
um ásamt köttum sínum. Það
kemur á daginn að drottningin
þekkir rithöfundinn vel, leiðir
hann til fundar við fortíðina um
leið og hún hefur í hótunum við
hann. Hún vill hafa af honum
gaman, en hann virðist ekki
reiðubúinn og grípur til örþrifa-
ráða. Það er líka alltof mikið af
fortíð sem vesalings rithöfund-
urinn fær í einum skammti. Inn
í þetta vefst söngferill og ópera
og getur varla talist gæfulegt
eins og það er túlkað í verkinu.
Frægðin alræmda er líka á
dagskrá.
Það er vægast sagt upphafinn
texti sem næturdrottningunni er
lagður í munn. Brot verður að
nægja. Þannig talar hún m.a. við
rithöfundinn:
Oddur Björnsson
„... ó manstekki þegar við
gengum vesturmeð sólarlaginu
ljúflingur og stráðum orðum
einsog næturfiðrildum útí kyrrð-
ina sem var roðagull og það
blæddi úr kvöldsárinu og við
kysstumst og þegar kossinn var
búinn stóð Næturdrottningin yf-
ir okkur í þrumuskýi með dem-
antakórónu og veldissprota úr
hvítagulli og demöntum og söng
uns við gátum vaðið vatn og eld
og eldingu laust niður því til
staðfestingar..."
Það var með ólíkindum hve
Herdís Þorvaldsdóttir náði góð-
um tökum á hlutverki nætur-
drottningarinnar; að hlusta á
hana var eins og martröð og
þannig vildi leikstjórinn eflaust
hafa það. í einræðum hennar
fólst ris verksins.
Sarma er dálítil mynd af ást-
inni og frelsinu og þeim hug-
myndum sem við gerum okkur
um aðra. Oftast höfum við rangt
fyrirokkur.
Niðurstaða beggja einþáttung-
anna er í anda tryllisins, kemur
ekki beinlíns á óvart, en er stefnt
gegn hinu viðtekna.
Einþáttungar Odds Björns-
sonar held ég að séu til marks
um aukin tök hans á leikritun
fyrir útvarp. Ekki verður kvarað
yfir flutningnum. Hann var í
alla staði vel leystur.