Morgunblaðið - 05.05.1984, Page 8

Morgunblaðið - 05.05.1984, Page 8
'tótiE!dÖ!NBL'ÁfeÍÍÍ,'tÁÚ‘ÖÁRÖÁr6'Úfiíá/MÁl,lðfe4 feosDsö DŒáD n 241. þáttur Umsjónarmaður Gísli Jónsso Haraldur Ágústsson í Reykja- vík skrifar 7. apríl: „í grein þinni um ísl. mál í Morgunblaðinu 7. þ.m. talar þú um að tína til meinbugi í þess- arri... Þ e g a r ég hafði lesið grein þína datt mér í hug að þú hefðir gaman af því að sjá hvað ég hef tekið saman um meinbugi í læs- ingum. Ég held að orðið meinb- ugur sé komið úr læsingum og að danska orðiö menlekke sé það sem í dag nefnist meinloka." Ég þakka Háraldi kærlega mjög fróðlegt og merkilegt bréf og alla þá alúð sem hann hefur lagt við móðurmálið, ekki síst með orðasmíð í sambandi við iðnað og handverk margs konar. Ég birti hér kafla úr bréfi hans og vona að unnt reynist að prenta mynd af teikningum hans. Yrði þátturinn þá myndskreyttur í fyrsta sinn. Og gefum svo Haraldi orðið öðru sinni: „Meinbugir“ Á 4. mynd er sýnt hvernig læs- ingin, á myndum 1—3, hefur ver- I ið endurbætt með því að setja í hana meinbug (hringlaga járn- j þynnu) sem fest er á skrárkinn- I ina ofan við skráargatið. Til þess að hægt sé að opna læsinguna þarf lykillinn að vera með meinskerðingu sem fellur utan um meinbuginn. ýmissa ljóða- og vísnahöfunda, þótt það sé að vísu langtum al- gengara í munnmælum. Að mínu viti hárrétt ákvörðun að setja þáttinn ekki í vísnabann fram- vegis þeirra hluta vegna. Vinsamlegast." Enn er að þakka langt og sér- legt bréf frá Sveinbirni Bein- teinssyni á Draghálsi. — Þar tekur hann okkur í kennslustund í bragfræði. Hér á eftir fer meginefni bréfsins: „Sæll og heill. Fyrst ætla ég að þakka þér fyrir marga góða þætti. Ég má víst heita áhugasamur um ís- lenskt mál og íslenska ljóðagerð. Það er nú reyndar dálítið kát- legt, að það, sem kom mér til að skrifa þér, var að ég rakst á nær ársgamalt blað með þættinum (ísl. mál 28. maí ’83). Þar er m.a. rætt um vísur og bragarhætti. Þar er Sigríður Hjálmarsdóttir að leiðrétta þá hugmynd að stuðlafall sé afbrigði braghendu. Þetta er rétt hjá henni, þessir þættir eru hvorki líkir né skyldir og eiga fátt sameiginlegt nema braglínufjöldann. Þá langar mig til að koma því á framfæri, að í seinni tíð hef ég orðið var við að menn kunna ekki að yrkja undir þessum hátt- um. í braghendu kemur það helst fram í því að einn stuðul Bsingarjárn Ni Kei Lykiil T./kili W Meir.skerðing Keinbugur Skráarcein 4. iíiynd Kein í skráargati gegnir tvíþættu l:lutverki: 1) Keinið á að varna því að í skráargatið sé hægt að stinga öðrum lykli en þeim sem er með laggarskerðingu samsvarandi meininu. k) Þegar lykli með_ laggarskerðingu er stungifl í skráargat með samsvarandi meini nemur skegg lykilsirs staðar á meíninu í mótstæðri skráarkinn. Þetta hefur þann kost að ekki þarf að vanda eins til hálslengdar lykilsins; enda eru ekki állir lyklar með kraga. Hálslengrt er bilið frá lykilkraga að lyk- ilskeggi. !t!! Skráarriein Laé,gcii-3k e r ing Þá þakka ég Jóhanni Hjalta- syni í Reykjavík þetta uppörv- andi bréf: „Hr. Gísli Jónsson. Ég þakka kærlega alla þína fróðlegu og oftar en hitt bráðskemmtilegu þætti um íslenskt mál í Laug- ardags-Mogganum. Þættina læt ég aldrei ólesna fram hjá mér fara eins og margt annað, t.d. auglýsingaflóðið. í sambandi við síðasta þáttinn nr. 238 tel ég að þú hafir alveg ugglaust rétt fyrir þér í því, að orðið „skefli" sé sjaldyrði vítt og breitt um land- ið, þó að ég á hinn bóginn dragi ekki í efa að Valgeir Vopnfirð- ingur muni réttilega, að á upp- vaxtarárum hans austur þar hafi orðið verið í hvers manns munni og sé ef til vill enn í dag. Fyrir margt löngu var mér kunnugt allvíða um norðanverða Vestfjörðu og minnist þess ekki að hafa nokkurn tíma heyrt orð- ið „skefli" notað sem nafnorð, þ.e. snjóskafl, en aftur á móti algengt sagnorð að „skefla", skefla yfir, skefla í kaf, þ.e. fenna yfir, fenna í kaf. Bæði þessi orð og merkingar þeirra eru í Orðabók Menningarsjóðs. Ég hef einnig nokkrum sinn- um rekið mig á að prentuð rit fara stundum rangt með nöfn vantar í frumlínuna, þeir eiga að vera þrír og auðvitað á réttum stað. í stuðlafalli er stundum skakkt stuðlað í frumlínu. Al- þekkt dæmi um þetta er vísa í íslandsklukku Kiljans: Áfram meður sveinum geisar sínum — (skrifað eftir minni). Eins og þú veist er þetta snúið út úr vísu eftir Magnús Jónsson á Laugum og víðar. Hjá honum er ljóðlínan þannig: Sína þá meA sveina áfram heldur — Magnús var ágætt rímnaskáld og setti ætíð stuðlana á réttan stað í stuðlafalli. í sama þætti minntist þú á Griðkurímu sem er bráðskemmtileg. Bragarhátt- urinn er gagaraljóð, stímuð, ekki oddhend. í oddhendum háttum er fyrri bragliðurinn (rímliðub- inn) í miðri braglínu, eins og í Kolbeinslagi. Stíman virðist lengi hafa verið í tísku í Þingeyj- arsýslu og á Austfjörðum, og eimir eftir því hjá Páli Ólafs- syni: Rangá fannsl raér þykkjuþung -- Svo hætti ég þessu rausi um bragarhættina, enda mál til komið. Reyndar datt mér í hug þessi vísugarmur áðan. Þar hefnist mér fyrir afskiptasem- ina: OímIí skín á greinabasl, (>íhIí fer með ordarí.sl, veislukoNt otj kvædanasl. Kvísla.st víAa hragaNysl. Ja, sei, sei. (Innskot umsjónarmanns: Þetta munu þá vera stímuð gag- araljóð.) Nú vík ég að öðru. Mig langar til að spyrja um tildrög að vísu sem ég lærði í barndómi: Hátt upp í hengilinn (eða Hengilinn) halaðu lærió; slepptu ekki, slunninn þinn, því .slitið er snærið. Mér var sagt að þetta mundi um mann sem hefði verið að klifra í Hengilinn, fjallið. Nú þykir mér önnur skýring senni- legri og hún er þessi: Tveir menn hafa verið að hengja kjöt upp í eldhús til reyk- ingar. Það er nokkuð hátt frá gólfi til rjáfurs og annar stendur á einhverri hækkun og hinn lyft- ir stykkjunum til hans, en sá fyrrnefndi hengir þau á krókinn. Nú vantar mig að vita hvort til sé, eða hafi verið, eitthvað sem heitir hengill, krókur, nagli, titt- ur eða snagi eða þverbiti, eitt- hvað til að hengja á. Svo er þetta e.t.v. ekki annað en orðhengils- háttur hjá mér. Mig langar til viðbótar að vitna í söguna um Hallgrím og Guðríði, þegar þau voru að koma kjötinu til rjáfurs og skáldið segir: Upp, upp ... og þar hófust Passíusálmarnir. í þessu snagamáli gæti falist skýringin á nafni fjallsins Heng- ill, mér kemur í hug klettastöp- ull, áberandi upp af Kolviðar- hóli. Mikil er sú viska! Mér kemur stundum í hug að vísnagerð og rímnakveðskapur hafi átt mikinn þátt í að halda íslensku máli frá skemmdum. Fjölbreytni í máli og margskon- ar umhugsunarefni hefur verið góður skóli. Sú kenning, að allur skáldskapur eigi að vera á ljósu, auöskildu og einföldu máli er hinn versti fjandskapur við gott mál; útþynningarröddin. Loks langar mig að biðja þig að koma því á framfæri að það sem flestir kalla ábendingar, heiti að réttu lagi bendingar. Eða er það ekki? Vertu blessaður." Umsjónarmanni er ekki mikil eftirsjá að á-inu í ábending, en ekki þykir honum bending merkja alls kostar hið sama. Minna má um leið á orðið vís- bending. Umsjónarmaður tekur söguna um upphaf Passíusálma eins og hún er, en um tilveru samheitis- ins hengill er enginn vafi, og nærtækt að vitna í Orðabók Menningarsjóðs. Þar er hengill þýtt: 1) dingull, pendúll. 2) rifið ræskni. 3) slútandi berg. 4) hór (þ.e. krókur), ketilkrókur. Að lokum þakkar umsjónar- maður skáldinu og allsherjar- goðanum kaflann um gildi rímna og málfar kveðskapar, en um til- drög vísunnar um hengilinn (Hengilinn) og lærið veit um- sjónarmaður ekki par. 43307 Opid laugardag og sunnudag kl. 1—4. Holtsgata — vesturbær Góð 2ja herb. ca. 60 fm íbúð á 4. hæð. Gott útsýni. Góður staöur. Verð 1.450 þús. Álfshólsvegur Einstakl.íb. í kjallara. Verð ca. 650 þús. Espigeröi Mjög góð 2ja herb. íb. á 6. hæð. Hamraborg Góð 2ja herb. 60 fm íbúð á 2. hæð. Verð 1350 þús. Furugrund Góð 3ja herb., 87 fm íb., á 2. hæð. Verð 1650 þús. Hamraborg Góö 3ja herb. ib. á 4. hæö. Verð 1800 þús. Hofteigur 3ja herb. íbúö á jarðhæö. Verö 1550 þús. Merkjateigur Mosf.sv. Góöar 2ja og 3ja herb. íbúðir ásamt bílskúr. Hvassaleiti Vönduö 4ra herb. ca. 110 fm íbúð á 3. hæð. Verð 1950 þús. Efstihjalli Góð 4ra herb. ca. 117 fm íb. á 1. hæð. Verð 2,1 millj. Engihjalli 4ra herb. íb. á 1. hæð. Verð 1800 þús. Kjarrhólmi Vönduö 4ra herb. 100 fm íbúð. Þvottaherb. í íbúöinni. Verð 1850 þús. Laus í júní. Ásbraut Góö 4ra herb. 110 fm íbúð ásamt bílskúr. Verð 2050 þús. Þverbrekka Góð 4ra—5 herb. íbúð á 6. hæð. Fellsmúli Mjög góð 125 fm endaíbúö. Verð 2,4 millj. Goðheimar Góð ca. 160 fm 6 herb. sérhæö ásamt 30 fm bílsk- úr. Verð 3,2 millj. Hlíðarvegur Mjög góð 120 fm efri sérhæð, ásamt 30 fm bílskúr, í skiptum fyrir gott einbýli. Hjallabrekka Glæsileg efri sérhæð ca. 130 fm. Parket á gólfum. Ar- inn. Gróðurhús. Bílskúr ca. 32 fm. Verð 3 millj. Stóriteigur Mosf.sv. Endaraöhús ca. 260 fm ásamt bílskúr. Kársnesbraut Nýl. einb.hús., ca. 200 fm, með bílsk. Góð hönnun, gott útsýni. Reynihvammur 160 fm einbýlishús á einni hæð. Verð 3,3 millj. Höfum til sölu nokkureinbýl- ishúa meö möguleika á tveim- ur íbúöum. Hugsanlega í skipt- um fyrir einbýli á einni hæö. KIÖRBÝLI F ASTEIG N ASALA Nýbýlavegi22 III hæó (Dalbrekkumegin) Simi 43307 Sölum.: Sveinbjörn Guömund»»on. Rafn H. Skúlason, lögfr. SIMAR 21150-21370 SOLUSTJ LARUS Þ VALDIMARS inr.M mH t>nRnARS0N HOL Til sýnis og sölu auk annarra eigna: Ein af vinsælu íbúöunum viö Blikahóla Nánar tiltekiö 2ja herb. íbúö á 2. hæö um 60 fm. Nýleg og mjög góö. Haröviöur, teppi, parket, danfoss-kerfi. Ágæt sameign. ÚUýni. Góöur bílskúr getur fylgt. Úrvalsíbúð í háhýsi í Kópavogi viö Engihjalla á 6. hæö um 100 fm. Tvennar svalir. Mjög góö sameign. Frábært útsýni. Viö Fífusel meö sérþvottahúsi 4ra herb. rúmgóö íbúö á 1. hæö um 110 fm. Verö aöeins kr. 1,8 millj. Viö Fellsmúla með sérþvottahúsi 5 herb. íbúö á 3. hæö um 120 fm. Tvennar svalir. Teppi, parket, dan- foss-kerfi. Útsýni. Bílskúrsróttur. 3ja herb. íbúöir viö: Hraunbæ 3. hæö um 90 fm. Ágæt sameign. Barmahlíö rishæö um 75 fm. Sérhiti. Kvistir. Skuldlaus. Kjarrhólma 1. hæö 90 fm. Góö sólrík. Sérþvottahús. Krummahóla 6. hæö 75 fm. Lyfta. Verö kr. 1,5 millj. Á úrvalsstaö í Garðabæ Timburhús í byggingu. Frágengiö utan meö gleri og einangrað innan. Bílskúr 30 fm fylglr. Húsiö er hæö um 100 fm og þakhæö um 71 fm. Óvenju hagstæö greiöslukjör. Einstaklingsíbúð viö Hátún I háhýsi lítil íbúö vel meö farin. Laus fljótlega. Lyfta. Skuldlaus eign. Ennfremur einstaklingsíbúöir viö Hraunbæ, Karlagötu og Seljaland. Verö frá kr. 500—600 þús. Sumarbústaðaland í Laugardal í Árn. Mjög gotf ræktarland mót suöri og sól. Agætt vegasamband. Teikn. og uppl. á skrifst. Einbýlishús í Mosfellssveit í Holtahverfi nýlegt steinhús ein hæö um 140 fm auk bílskúrs 33 fm. Ræktuö lóð meö trjágróöri. Hamraborg — Fannborg Kóp. Þurfum að útvega 4ra herb. íbúö í lyftuhúsi eða á 1. til 2. hæð. Stór 3ja herb. íbúö kemur til greina. Skipti möguleg á einbýlishúsi i nágrenninu. í háhýsi viö Sólheima eöa Ljósheima Fjársterkir kaupendur óska eftir 3ja—4ra herb. íbúö í lyftuhúsi. Eigna- skipti möguleg. Helst viö Karfavog Þurfum aö útvega traustum embættismanni sem hyggst fyltja til borgar- innar gott einbýlishús. Æskilegur staöur er Karfavogur eöa nágrenni. í vesturborginni óskast Góö sérhæö eöa séreignarhluti. Eignaskipti möguleg á mlnni eign í vesturborginni. Opiö í dag laugardag kl. 1 til kl. 5 síödegis. Lokað á morgun sunnudag. ALMENNA FAST EIGNASAI t M LAUGAVEG118 SIMAR 21150-21370

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.