Morgunblaðið - 05.05.1984, Qupperneq 20

ro
20
o/ r t * Dt -i rrt*r~* »,rrc' •> r\T'
» * TCfT /TTAf /• T.f
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. MAl 1984
Evrópuráðið
og samstarf íslendinga við
aðrar lýðræðisþjóðir í Evrópu
— eftir Björn
Friðfinnsson
35 ár frá stofnun
Evrópuráðsins
í dag, 5. maí, er þess minnst, að
35 ár eru liðin frá stofnun Evrópu-
ráðsins.
Markmiðið með stofnun þess ár-
ið 1949 var að auka samvinnu og
einingu Evrópuþjóða og forða því,
að á ný geti orðið hernaðarátök
þeirra í milli eins og mönnum var
í fersku minni frá stofnun ráðsins.
Höfuðstöðvum Evrópuráðsins var
valið aðsetur í Strasbourg, en
borgin er á landsvæði, sem lengi
var bitbein Frakka og Þjóðverja
og val hennar því táknrænt um
hina nýju stefnu einingar og frið-
ar í Evrópu, jafnframt því sem
borgin er miðsvæðis á meginland-
inu og liggur vel við samgöngum.
Meginverkefni Evrópuráðsins er
að samræma löggjöf aðildarríkj-
anna og stefnu þeirra í ýmsum
málum er eigi takmarkast við
landamæri. Má þar t.d. nefna
stefnuna í umhverfismálum, en
mengun ógnar nú lífríki í álfunni
og kemur oft niður á landsvæðum
langt frá upprunastað.
Mannréttindi og vernd þeirra
hefur frá upphafi verið viðfangs-
efni Evrópuráðsins eins og best
kemur fram í mannréttindasátt-
mála Evrópu og þeim sérstofnun-
um, sem honum eru tengdar, en
aðsetur þeirra er einmitt í Stras-
bourg.
Fleira mætti nefna, en það mun
samdóma álit manna, sem til
þekkja, að Evrópuráðið hafi fengið
miklu áorkað með starfi sínu og sé
einn helsti hvatinn að vaxandi
samruna Vestur-Evrópuþjóðanna
í eitt markaðs- og efnahagssvæði.
í Evrópuráðinu á nú 21 þjóð
fulltrúa fyrir alls um 380 milljónir
manna. Það er skilyrði fyrir þátt-
töku í Evrópuráðinu, að viðkom-
andi þjóð búi við lýöræðisskipulag
og virði mannréttindi og því er
það svo nú, að Tyrkir eru útilokað-
ir frá störfum í ráðinu, meðan þeir
ekki fullnægja þessum skilyrðum
að mati ráðsins. Þeir eru þó enn
formlega aðilar að ráðinu og svo
virðist, sem nú stefni þar aftur í
lýðræðisátt, m.a. fyrir þrýsting
frá Evrópuráðinu.
íslendingar eru Evrópubúar og
Íað leiðir því af eðli máls að okkur
slendingum er nauðsynlegt að
fylgjast með því, hvað er að gerast
á þessum sameiginlega vettvangi
Evrópuþjóða, sem Evrópuþingið
og stofnanir þess eru. Við höfum
þangað margt að sækja. Með
þátttöku okkar í þinginu fáum við
margs konar upplýsingar, sem
komið geta að góðu gagni hér
heima, víð kynnumst persónulega
ýmsum forystumönnum Evrópu
og öll vinnubrögð við þinghaldið
sjálft eru afar lærdómsrík.
Af ríkjum Evrópuráðsins eru nú
10 meðlimir Efnahagsbandalags-
ins eða Evrópubandalagsins eins
og það nú nefnist. Tvö ríki til við-
bótar, það er Spánn og Portúgal,
hafa sótt um inngöngu. RíkL þessi
stefna að mun nánari samvinnu
sín á milli en önnur ríki innan
Evrópuráðsins og gæti komið upp
klofningur milli þeirra annars
vegar og ríkjanna utan Evrópu-
bandalagsins hins vegar.
Evrópuráðið gegnir því nú enn
mikilvægara hlutverki en áður
sem vettvangur fyrir öll lýðræð-
isríki Evrópu, þar sem unnt er að
samræma stefnu þeirra og forðast
eða jafna ágreining, jafnframt því
sem það vinnur að því að hlúa að
þeim menningararfi, sem forfeð-
urnir létu eftir sig, og auðugra og
ánægjulegra lífi fyrir alla íbúa
álfunnar.
Nauðsyn aukinnar þekkingar
á tungumálum og á sameig-
inlegum málefnum Evrópu
Undirritaður hefur á síðustu 2
árum tekið þátt í störfum einnar
af stofnunum Evrópuráðsins, þ.e.
Sveitarstjórnarþings Evrópu.
Sveitarstjórnarþingið kemur nú
saman I Strasbourg á hverju
hausti og hafa íslenskir sveitar-
stjórnarmenn átt þar fulltrúa frá
1958. Þar er um þessar mundir
fjallað um margvíslegustu mál,
eins og ég hef nánar gert grein
fyrir í tímaritinu Sveitarstjórn-
armál, 2. tbl. 1984.
Þátttakan hefur verið mér per-
sónulega góður skóli og vissulega
opnað mér innsýn inn I margt,
sem ég hefði misst af ella.
En starf mitt á þessum vett-
vangi hefur leitt huga minn að
því, hvort íslendingar séu yfirleitt
nægilega vel undir það búnir að
láta að sér kveða í samfélagi Evr-
ópuþjóða.
Það er reynsla mín, að á fundum
þar sem V-Evrópubúar koma sam-
an, láta fulltrúar Frakka, Þjóð-
verja og Englendinga mest að sér
kveða, en þar næst komi fulltrúar
ítala og Spánverja. Um er að ræða
menn, sem þjálfaðir eru í fund-
arstörfum, þeir þekkja fundarsköp
vel og þeir mæla á eigin tungu, en
málflutningur þeirra er síðan
túlkaður á hinar höfuðtungurnar.
Viðræður við þá utan funda eru
oft eigi mögulegar, nema viðmæl-
andi þeirra mæli á tungu þess
lands, er þeir koma frá.
Þótt almenn tungumálakunn-
átta okkar íslendinga sé þolanleg,
einkum kunnátta í ensku, þá er
víst, að við þurfum að yfirstíga
nokkurn þröskuld hvað öll tjá-
skipti við aðra Evrópubúa snertir
og okkur skortir til að byrja með
þekkingu á þeim fundarsköpum,
sem notuð eru á alþjóðlegum
fundum.
En við erum hér ekki einir á
báti. Sami vandi mætir yfirleitt
fulltrúum annarra Norðurlanda,
fulltrúum Grikkja og Tyrkja,
Portúgala o.fl., og þeim hættir þvf
til að vera að vissu leyti utanveltu.
Frá slíkri alhæfingu eru þó að
sjálfsögðu undantekningar.
En það hefur vakið sérstaka at-
hygli mína, að ein tiltölulega fá-
menn þjóð, þ.e. Hollendingar, tefl-
ir oft fram fulltrúum, sem hafa að
bera frábæra kunnáttu í helstu
tungumálunum og láta að sér
kveða með rökföstum málflutningi
jafnt úr ræðustól sem í þrengri
hópi.
Hér er um að ræða þjóð, sem
greinilega leggur mikla áherslu á
tungumálanám í menntakerfi
sínu, án þess þó að vanrækja aðra
þætti almennrar menntunar. Hún
býr auk þess við umhverfi, þar
sem stutt er til þýskra og franskra
málsvæða.
Björn Friöfinnsson
„Evrópuráðið gegnir því
nú enn mikilvægara
hlutverki en áður sem
vettvangur fyrir öll lýð-
ræðisríki Evrópu, þar
sem unnt er að sam-
ræma stefnu þeirra og
forðast eða jafna ágrein-
ing, jafnframt því sem
það vinnur að því að
hlúa að þeim menning-
ararfi, sem forfeðurnir
létu eftir sig, og auð-
ugra og ánægjulegra lífi
fyrir alla íbúa álfunn-
ar.“
Til skamms tíma var það svo, að
þeir íslendingar, er luku stúd-
entsprófi, höfðu öðlast allgóða
kunnáttu í dönsku og ensku og
mismikla undirstöðu I þýsku og
frönsku. Auk þess höfðu allir
stúdentar lært eitthvað í latínu.
Sfðan hefur sú breyting orðið á,
að hver sá, sem nú lýkur stúd-
entsprófi, hefur yfirleitt aðeins
þekkingu á 3 erlendum tungumál-
um, þ.e. dönsku og ensku, og síðan
annaðhvort þýsku eða frönsku eft-
ir vali. Væntanlega hefur þessi
breyting á fjölda erlendra tungu-
mála, sem stúdentum er skylt að
kunna skil á, verið gerð með það í
huga, að nemendur lærðu betur
hvert tungumál, ef þeim væri
fækkað. Ég dreg í efa að svo sé í
raun.
Lítil þjóð með sjálfstæða menn-
ingu og tungu þarf að leggja mikið
á sig á mörgum sviðum. Það höf-
um við líka gert með góðum
árangri. Og vegna aukinna sam-
Betur
— eftir Loft
Magnússon
Ágæti lesandi.
Sé litið til baka um nokkra ára-
tugi, voru furðumargir íslend-
ingar blindir, vegna þess að örðugt
var þá að greina og taka til með-
ferðar ýmsa þá augnsjúkdóma,
sem auðvelt er að halda í skefjum
og lækna við aðstæður dagsins í
dag. 1 augnlækningum, ekki síður
en í öðrum greinum læknisfrapð-
innar, hafa orðið stórstígar fram-
farir og á þessari tækniöld hefur
ör þróun tækjabúnaðar gert okkur
kleift að hlúa betur að augum
ungra sem aldinna og lækna augn-
sjúkdóma, sem óhugsandi var að
taka til árangursríkrar meðferðar
áður fyrr.
Ég er annar tveggja augnlækna
við Fjórðungssjúkrahúsið á Akur-
eyri, en talið er að þjónustusvæði
þess nái til 40—50 þús. manns. Á
ári hverju lætur nærri að við
skoðun 7—8 þús. einstaklinga, ým-
ist á sjúkrahúsinu, á Augnlækna-
stofunni á Akureyri eða við ferða-
lög um nágrannabyggðir Akureyr-
ar. Úr þessum hópi kemur það úr-
tak sem síðar leggst inn til frekari
sjá augu en
rannsókna eða meðferðar.
Meðferð augnsjúkdóma og ekki
síst augnuppskurðir eiga sér langa
sögu við Fjórðungssjúkrahúsið á
Akureyri. Fyrir áratug eða svo var
það allvel búið tækjum fyrir þetta
hlutverk, miðað við kröfur þess
tíma. En tækin slitna og úreldast
og af þeim sökum er nú ekki hægt
að veita eins góða þjónustu og
æskilegt væri á norðurhluta
landsins. Við höfum helst úr lest-
inni. Afleiðingin kann að verða sú,
að fólk þurfi f auknum mæli að
leggja á sig fjárfrek ferðalög. Að
hafa augnlæknaþjónustuna land-
fræðilega hagkvæma, hlýtur að
vera raunsönn byggðastefna þótt í
litlu sé.
Sem betur fer hafa Norðlend-
ingar borið gæfu til að þróa Fjórð-
ungssjúkrahúsið á Akureyri jafnt
og þétt, enda er íhugunarefni að
stofnunin er talin „varasjúkra-
hús“ fyrir allt ísland. Þar hafa
nýlega verið teknar í notkun full-
komnustu skurðstofur á landinu.
Hér dugir ekki annað en það sem
frambærilegast er hverju sinni.
En menntun og þjálfun lækna nýt-
ist ekki né þróast, ef þeir sitja við
skarðan hlut hvað tækniútbúnað
varðar.
Með þeirri fjársöfnun, sem nú
er til stofnað, hefur verið stefnt að
því að kaupa ákveðin tækin, sem
helst hefur þótt vanta, þ.e.a.s. ef
söfnunarfé dugir til.
í fyrsta lagi: Smásjá til augn-
skurðlækninga. Uppskurður á
auga er mikil nákvæmnisvinna.
Sífellt verða uppskurðartækin
fínni og þræðirnir grennri, sem
notaðir eru til þessa verks. Nú
þykir óhjákvæmilegt að nota smá-
sjá þegar fjarlægt er ský af auga
og lögð inn linsa, við glákuaðgerð-
ir og við hornhimnuflutning svo
dæmi séu tekin.
í öðru lagi: Augnbotnamyndavél.
Slík myndavél er raunar þénanleg
til að taka myndir bæði af ytri og
innri hluta augans. Hvergi gefast
betri möguleikar til að skoða og
gera sér grein fyrir ástandi æða-
auga
kerfisins, en í þeim æðum sem
næra gegnsæja sjónhimnu aug-
ans. Undirbúningsrannsókn af
þessu tagi er oft nauðsynleg áður
en lækning hefst með leysigeislum
sem hægt er að framkvæma í
Reykjavík.
I þriðja lagi: Raufarlampi. Hér
er um að ræða smásjá til skoðunar
á ytri og innri hlutum augans, og
er hún hvarvetna nauðsynleg þar
sem augnlækningar eru stundað-
ar.
I fjórða lagi: Tæki til sjónsviðs-
mælinga. Þessi tæki eru nú orðin
meira og minna sjálfvirk og að
nokkru tölvustýrð. Þau eru notuð
við greiningu og eftirlit á ýmsum
augnsjúkdómum og má þá fyrst
nefna gláku. Einnig greina þau
ýmsa sjúkdóma í höfði, svo sem
æxli sem valda hækkuðum þrýst-
ingi í höfði eða skemmdum á sjón-
taugabrautum í heila.
Það er okkur starfandi augn-
læknum á Akureyri mikið gleði-
efni, að Lionsmenn á Vestur- og
Norðurlandi hafa nú beitt sér
fyrir almennum stuðningi við
þetta mikilvæga málefni. Sjón-
vernd hefur ætíð verið eitt helsta
baráttumál Lionshreyfingarinnar,
svo sem kunnugt er og kemur því
skipta við aðra Evrópubúa jafnt í
viðskiptum, menningu og á stjórn-
málasviði þurfum við nú að bæta
enn við þekkingu okkar á helstu
tungumálum V-Evrópu jafnframt
því sem auka þarf fræðslu um
samstarf Evrópuþjóða og um
stofnanir og sáttmála, sem skapa
ramma um samstarfið.
Ég gæti t.d. vel hugsað mér að
einn áfangi í menntakerfi okkar
væri eins konar „Evrópupróf", en
það yrði fólgið í því að staðfesta
kunnáttu nemenda í 4 erlendum
tungumálum, þ.e. dönsku, ensku,
þýsku og frönsku, ásamt kunnáttu
varðandi samstarfsstofnanir Evr-
ópuþjóða og þróun mála á því
sviði. Slíkt próf kæmi t.d. að gagni
við val starfsmanna til þess að
vinna að margvíslegri þjónustu,
sem byggir á samskiptum við
Norðurlönd, meginlandið og Bret-
landseyjar.
Jafnframt aukinni og bættri
tungumálakennslu í skólum þarf
einnig að búa svo um hnútana í
dagskrárvali sjónvarps, að þáttur
efnis frá Norðurlöndum og á
þýskri og franskri tungu aukist.
Þá þarf að halda áfram og efla
tungumálakennslu í sjónvarpi.
Útverðir, en ekki utangarðs
í samfélagi þjóðanna getum við
íslendingar hvorki höfðað til
styrks okkar né valda. Staða
okkar byggist á gæðum fremur en
magni, á persónulegum áhrifum,
en eigi herafla. Við verðum því að
kappkosta að gera hvern þjóðfé-
lagsþegn hæfari en gengur og ger-
ist meðal annarra þjóða og að hlúa
að sérhverjum vísi til afreksgetu.
Almenn hæfni þegnanna fæst
eigi í vöggugjöf, heldur einungis
með áhersíu á menntun og menn-
ingu.
Lýðræðisþjóðir Evrópu hafa
ærna ástæðu til þess að minnast
35 ára afmælis Evrópuráðsins og
jafnframt til þess að nota tæki-
færið til heitstrenginga þess efnis
að styrkja beri enn það samstarf,
sem þar hefur tekist.
Evrópa er í mótun. Landamæri
ríkjanna í álfunni vestanverðri
verða stöðugt ógreinilegri. Sam-
göngur verða greiðar, boðmiðlun
skilvirkari og víðtækari, hagkerf-
in samtvinnaðri og menningin lík-
ari en þó fjölbreyttari. Þjóðirnar
leggja nú vaxandi áherslu á
grundvallaratriði farsæls lífs, svo
sem einstaklingsfrelsi og lýðræði.
Við íslendingar erum að sönnu
meðal útvarða álfunnar. En við
eigum ekki að vera utangarðs og
við skulum því eigi vera minni
Evrópumenn en þeir, sem nær
hjarta Evrópu búa.
Björn Friðfínnsson er formaður
Sambands ísl. sreitarfélaga.
Loftur Magnússon
áhuginn kannski ekki á óvart. En
það er ástæða til að hrósa Lions-
mönnum í umdæmi 109B (sem
nær frá Hvalfirði vestur og norður
um til Bakkaflóa) fyrir að gera
vikuna 1.—6. maí að söfnunarviku
til að fjármagna stórt átak í öflun
tækja til Augnlækningadeildar
Fjórðungssjúkrahússins á Akur-
eyri. Aðalsöfnunardagurinn er 6.
maí. Ég get fullyrt að hér er verið
að styðja gott málefni sem varðar
landsmenn alla og Norðlendinga
ekki sízt. Verndari söfnunarinnar
er biskup íslands, herra Pétur Sig-
urgeirsson.
Loftur Magnússon er starfandi sér-
fræðingur í augnlækningum rið
Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri.