Morgunblaðið - 27.05.1984, Qupperneq 2

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MAÍ 1984
J>ö
þingmeirihlutinn og ríkisstjórn hans hef-
ur á meðal kjósenda."
ÞREKRÍKIS-
STJÓRNARINNAR
— Því verður ekki á móti mælt að þessi
ríkisstjórn sem nú situr hefur haft góðan
byr og notið víðtæks stuðnings meðal al-
mennings, allt fram á síðustu vikur að
minnsta kosti. Undir þinglok riðlaðist
meirihluti stjórnarflokkanna í ýmsum
málum. Vanda ríkissjóðs var skotið á
frest með erlendum lántökum, kosninga-
lög voru samþykkt með þeim fyrirvara að
þau yrðu tekin fyrir aftur næsta haust og
bjórmálið var þæft þannig að á því fékkst
engin niðurstaða. Má taka þessi dæmi og
segja sem svo að þau séu til marks um að
stjórnin hafi ekki haft þrek nema til eins
árs?
„Þú nefnir þarna nokkur mál sem gefa
alls ekki rétta mynd af störfum þingsins.
Þú lætur hins vegar undir höfuð leggjast
að tíunda allt það sem þingið afgreiddi.
Málin sem lentu í undandrætti eru aðeins
brot af þeim verkefnum sem þingið hefur
tekist á við og sum þeirra eins og bjórinn,
eru hvorki ríkisstjórnarmál né flokksmál.
Ríkisstjórnin hefur tekið afdrifaríkar
ákvarðanir sem valdið hafa þáttaskilum."
— Og lifir enn á þeim?
„Þau mál sem þar um ræðir eru að
baki. Nú iáta ýmsir eins og það sé veik-
leiki þegar varpað er fram hugmyndum
um að gera nýjan verkefnalista fyrir rík-
isstjórnina. Ég lít þvert á móti á það sem
styrkleika. Sá árangur hefur náðst sem
að var stefnt þegar stjórnin var mynduð
fyrir réttu ári og verkefnum var raðað í
forgangsröð. Hins vegar verður ekki látið
staðar numið heldur samið um nýjan
verkefnalista. En lýðræðið er tímafrekt
og það eru tiltölulega fá mál sem unnt er
að leiða til lykta með skjótum hætti."
— Þingmenn hafa glímt við bjórmálið
i 35 ár án þess að losna út úr því. Er það
lýðræðinu að kenna eða hræðslu þing-
manna við að taka ákvörðun?
„Fyrr á árum var það fellt á þingi að
leyfa bjór, en málið er síður en svo úr
sögunni og réttilega má gagnrýna þing-
menn fyrir að reyna að skjóta sér undan
ákvörðun í því. En ég vil minnast á annað
deilumál nú í þinglok sem sýnir að menn
hika ekki við að taka afstöðu þegar á
reynir. Við sjálfstæðismenn vísuðum til
grundvallarstefnu flokks okkar og neituð-
um að leigusamvinnufélagið Búseti fengi
meiri og betri opinbera lánafyrirgreiðslu
en til dæmis byggingarsamvinnufélögin.
Við töldum það vera grundvallaratriði að
koma í veg fyrir það misrétti sem að var
stefnt í þessum efnum og það tókst. Það
hefði verið ranglátt og ósanngjarnt að
veita fólki í leigusamvinnufélagi meiri
rétt en fjölskyldu með sömu tekjur í
byggingasamvinnufélagi."
— Verður ágreiningurinn um Búseta
eða kakómjólkina til að grafa undan
stjórnarsamstarfinu?
„Þessi mál koma alls ekki í veg fyrir að
stjórnarflokkarnir geti sameinast um
nýjan verkefnalista. Ágreiningur milli
stjórnarflokka hlýtur auðvitað að hafa
áhrif á samstarf þeirra — að minnsta
kosti tímabundin. Mér dettur ekki í hug
að neita því. Ekkert af því sem gerst hef-
ur í samstarfi framsóknarmanna og
sjálfstæðismanna nú þarf þó að draga
dilk á eftir sér — sumt eru smámál sem
gleðja helst rokufréttablöðin og mátt-
lausa stjórnarandstöðu. Stjórnarandstað-
an hefur verið slök við að finna snögga
bletti á stjórnarflokkunum, hún sýnist
einna helst þrífast á útúrsnúningum
rokufréttablaðanna um smámál eins og
skatt á kakómjólk og mangósopa."
ÞÁTTASKILMEÐ
SJÁLFSTÆÐISMÖNNUM
— Má ekki líta á yfirlýsingar um nýj-
an verkefnalista stjórnarinnar sem til-
raun til að draga athyglina frá getuleysi
stjórnarinnar í þinglok?
„Því fer fjarri. Umræður um nýjan
verkefnalista stafa af því að þessi stjórn
hefur tekið á málum og komið verkefnum
frá. Hún hefur valdið umskiptum og
sjálfstæðismenn vilja fyrir sitt leyti
halda baráttunni áfram vegna þess fyrst
og fremst að hún hefur skilað árangri til
þessa. Umskiptin eru ekki aðeins í efna-
hagsmálum.
Undir forystu sjálfstæðismanna blása
nú nýir vindar í menntamálaráðuneytinu.
Á því ári sem liðið er frá því að Ragnhild-
ur Helgadóttir varð menntamálaráðherra
hefur orðið stefnubreyting í menntamál-
um og nefni ég þá sérstaklega hugmyndir
um aukin tengsl heimila og skóla. Rækt-
un þessara tengsla er mjög mikilvæg við
þær aðstæður sem nú ríkja í íslensku
þjóðlífi. f umróti undangenginna ára hef-
ur heimilið og fjölskyldan komist í upp-
nám. Við þurfum að snúa af þeirri braut
og hlú að fjölskyldunni. í því efni eru
tengsl heimila og skóla einn mikilvægasti
hlekkurinn. Menntamálaráðherra hefur
jafnframt beitt sér fyrir því að treysta
samband atvinnufyrirtækja og skóla.
Ekki er síður ástæða til að binda vonir
við það frumkvæði. Án hagnýtrar og
traustrar menntunar standast íslenskir
atvinnuvegir ekki vaxandi alþjóðiega
samkeppni. Þessi mikilvægu verkefni
mega menn ekki leiða hjá sér þó að átökin
við efnahagsmálin séu tímafrekust.
Þó að við leikum ekki stórhlutverk á
alþjóðavettvangi verðum við á sama hátt
að gæta vel að stöðu okkar í þeim efnum.
Þegar Geir Hallgrímsson varð utanrík-
isráðherra í maí 1983 hafði enginn
sjálfstæðismaður gegnt því embætti í 30
ár eða síðan 1953 er Bjarni Benediktsson
lét af því ráðherraembætti. Þrátt fyrir
víðtæka samstöðu um meginþætti utan-
ríkisstefnunnar milli flokka í öll þessi ár
og þótt þessir meginþættir hafi upphaf-
lega verið mótaðir af sjálfstæðismönnum
hefur það komið í ljós á undanförnum 12
mánuðum að það skiptir ekki síður máli
að sjálfstæðismenn hafi framkvæmd
utanríkisstefnunnar með höndum. Þetta
kom hvað skýrast fram á síðustu dögum
þingsins þegar ræddar voru skýrslur
utanríkisráðherra um utanríkismál og
verktöku fyrir varnarliðið. Á þeim um-
brotatímum sem nú ríkja á alþjóðavett-
vangi er mikils virði að íslenskum utan-
ríkismálum sé stjórnað með markvissum
hætti og þjóðinni gerð undanbragðalaus
grein fyrir aukaatriðum og aðalatriðum.
Svo ekki sé minnst á mikilvægi þess að
íslendingar leggist á sveif með tals-
mönnum frelsis gegn boðberum ófrelsis.
Undir forystu sjálfstæðismanna er þeim
málflutningi einfaldlega hafnað sem
byggist á þvi að bæði risaveldin séu jafn
slæm og þess vegna eigi ísland að vera
varnarlaust. Við munum aldrei viður-
kenna að unnt sé að bera frelsis- og
mannréttindaskerðingu saman við lýð-
ræðislega stjórnarhætti."
NÝR VERKEFNALISTI
— En við vorum að tala um nýja verk-
efnalistann. Hvað ber hæst á honum?
„Ef stjórnin ætlar að ná verulegum
árangri þarf að gera breytingar í
peningakerfinu og stjórnkerfinu... “
— Viltu nefna dæmi?
„Nauðsynlegt er til dæmis að breyta
ákvörðunum um vexti. Að óathuguðu
máli finnst mörgum það ekki skipta
miklu hver ákveði hæð vaxta. En íhugi
menn stöðuna á peningamarkaðnum
hljóta þeir að draga þá ályktun að besta
leiðin til að koma þar á jafnvægi sé að
bankarnir ráði sjálfir vöxtum. Gamla
frystingaraðferðin í Seðlabankanum fel-
ur i sér of mikla skömmtunarstjórn.
Hvers vegna má markaðurinn ekki ráða á
þessu sviði? Skömmtunarkerfið gerir
engar kröfur til arðsemi en það gerir
markaðurinn. Mestu skiptir að fjármagn
sem notað er til framkvæmda skili arði —
sé þess ekki gætt batna ekki lífskjörin.
Þar sem ég reifa hér eitt af baráttumál-
um Sjálfstæðisflokksins finnst mér rétt
að minna á að Alþýðusamband íslands
hefur einnig álýktað á þann veg að gætt
skuli að arðsemi fjárfestinga áður en í
þær er ráðist.“
— En hvað með samstarfsmennina í
Framsóknarflokknum hafa þeir skilning
á þessu?
„Bankamálanefnd hefur skilað tillög-
um til viðskiptaráðherra þar sem sam-
staða er milli flokkanna um meginstefnu
í þessum málum. Ríkisstjórnin hefur hins
vegar ekki tekið ákvörðun enn um breyt-
ingar á vaxtastefnunni."
— Þú minntist á stjórnkerfisbreyt-
ingu. í hverju fælist hún?
„Ég nefndi hana sem annað dæmi.
Nauðsynlegt er að gera breytingar á fjár-
festingarlánasjóðunum og opna að
minnsta kosti einn sjóðinn. Hvaða sjóður
það verður þarf að meta en ekki væri
óeðlilegt að líta til Iðnlánasjóðs eins og
staðan er núna. Sjóðurinn yrði þá opnað-
ur fyrir nýjungum og efldur í samræmi
við það. Þá er verið að vinna að endur-
skoðun á landbúnaðarkerfinu, verðmynd-
un í landbúnaði, Framleiðsluráði og sölu-
kerfi á landbúnaðarafurðum."
— Hvernig er að takast á við landbún-
aðarmálin fyrir formann Sjálfstæðis-
flokksins sem jafnframt er fyrsti þing-
Þorsteinn Pálsson á skrifstofu sinni í Valhöll.
maður mesta landbúnaðarhéraðs lands-
ins, Suðurlands?
„Það er fyrst og fremst skemmtilegt
verkefni. Sjálfstæðismenn leggja höfuð-
kapp á samstöðu milli neytenda og fram-
leiðenda um mótun nýrrar stefnu í land-
búnaðarmálum. Á vettvangi Sjálfstæðis-
flokksins höfum við efnt til fjölmargra
funda í því skyni að samræma sjónarmið-
in að þessu leyti. Enginn flokkur hefur
jafn sterka stöðu og Sjálfstæðisflokkur-
inn til að móta og hrinda í framkvæmd
stefnu sem sættir sjónarmið neytenda og
bænda. Ég tel góðar líkur á því að við
náum samkomulagi um skynsamlegar til-
lögur í þessu efni.“
— Við framsóknarmenn líka?
„Það verður að koma í ljós. Þeir hafa
gefið yfirlýsingar um stefnumótun í land-
búnaði sem ekki er unnt að skilja á annan
veg en svo að þeir vilji breytingar. Svo
hafa þeir til dæmis undirritað yfirlýsingu
um að aflétt skuli einokun í kartöflu-
verslun. Því er þó ekki að neita að fram-
kvæmd landbúnaðarráðherra á sam-
komulagi stjórnarflokkanna um að leyfa
innflytjendum kartöflukaup erlendis á
meðan innlendar kartöflur eru ekki á
markaðnum hafa valdið miklum von-
brigðum. Ráðherrann hefur gengið á svig
við það sem um var talað á milli flokk-
anna í þessu efni.“
— Þú hefur rætt um verkefnin hér að
ofan en hvað um nýja menn í stjórnina?
„Ég er búinn að svara þessari spurn-
ingu svo oft síðustu daga, að öllum ætti
að vera orðið ljóst að ég tel ótímabært að
velta mönnum fyrir sér á þessu stigi.
Vangaveltur um skipan ráðherrasæta eru
jafnan vinsælar en viðfangsefni ríkis-
stjórna skipta mestu og framgangur
stefnumála."
DEILUR ÍALÞÝÐU-
BANDALAGI
— Þér finnst stjórnarandstaðan slöpp.
Við gerð kjarasamninganna í febrúar
varð djúpstæður ágreiningur innan Al-
þýðubandalagsins, þegar pólitískir for-
ystumenn flokksins lentu í andstöðu við
verkalýðsforingja. Hvert er þitt mat á
þessari stöðu innan stærsta stjórnar-
andstöðuflokksins?
„Enginn fer í launkofa með það að
efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar hefur
leitt til minni kaupmáttar hjá launafólki.
Ljóst er að aðeins sterk ríkisstjórn hefur
getað haldið á málum eins og gert hefur
verið. Sóknin gegn verðbólgunni byggist
ekki einvörðungu á hagfræðikenningum
heldur einnig á pólitískum styrk og ekki
síst á því að fólkið treysti á stjórnina,
trúi því að hún sé að gera rétt. Við þessar
aðstæður hefur Alþýðubandalagið skekist
sundur og saman, innan þess hefur orðið
mesti ágreiningur síðan Hannibal Valdi-
marsson klauf flokkinn 1968. Takist ríkis-
stjórninni að halda þannig á málum á
næstu mánuðum að fólkið beri áfram til
hennar traust og sannfærist um að hún
sé að skapa atvinnuvegunum lífvænleg
skilyrði og þar með bæta lífskjörin mun
ágreiningurinn innan Alþýðubandalags-
ins halda áfram að vaxa.
Það telst til merkisatburða í stjórn-
málasögunni að flokksforysta Alþýðu-
bandalagsins skuli hafa orðið að lúta í
lægra haldi fyrir verkalýðsforystunni, að
flokksbroddunum skuli ekki hafa tekist
að blása til allsherjarátaka við ríkis-
stjórn sem grípa þurfti til jafn harðra
aðgerða og sú sem nú situr. Svavar
Gestsson og félagar hafa meira að segja
orðið að sæta opinberum vítum frá eigin
verkalýðsmönnum."
— Frá Vestur-Evrópuríkjum berast nú
fréttir um verkföll og alls kyns skærur á
vinnumarkaðnum. Fylkingarfélagar hafa
lýst því yfir að þeir ætli að beita Dags-
brún fyrir vagn sinn til að breyta verka-
lýðshreyfingunni í byltingarkennt bar-
áttutæki. Heldur þú að við stöndum
frammi fyrir slíku öngþveiti hér á landi í
haust?
„Vissulega sáust þess merki í vetur að
verkalýðsfélög voru misnotuð með þess-
um hætti. En það sýnir best hve illa er
komið fyrir flokksforystu Alþýðubanda-
lagsins að Fylkingin skuli vera orðin
helsta stoð hennar og stytta innan laun-
þegahreyfingarinnar. Þetta er þróun sem
menn úr öllum flokkum verða að hugsa
um og þá ekki síst launþegar sjálfir. Und-
ir stjórn öfgamanna verða kjörin ekki
bætt.“
— Á hinn bóginn má draga þá ályktun
af því hvernig alþýðubandalagsmenn tala
til dæmis um varnar- og öryggismál, að
þeir vilji nálgast Sjálfstæðisflokkinn og
séu jafnvel fúsir til stjórnarsamstarfs við
hann. Er slík ályktun á rökum reist að
þínu mati?
„Forystumenn Alþýðubandalagsins
hafa verið í ríkisstjórn um nokkurra ára
skeið. Það er engum vafa undirorpið að
þeir telja sig ekki hafa þau völd sem þeir
æskja nema í ríkisstjórn. Sennilega eru
þeir komnir í þær ógöngur að ætla að
vera hvort tveggja byltingarkennt upp-
lausnarafl og ábyrgt stjórnmálaafl. Átök
af þessu tagi hafa jafnan átt sér stað
meðal sósíalista og kommúnista. En þeir
hafa ekki áður reynt að leika þessi tvö
hlutverk í senn, þess vegna er ógerningur
að reiða sig á þá, innan eigin raða segjast
þeir einmitt ætla að nota völdin til að
koma á þjóðskipulagi sem samrýmist
ekki hugmyndum lýðræðissinna. Þegar
forystumenn Alþýðubandalagsins tala
við okkur eru þeir ráðherrasósíalistar en
þegar þeir kalla á Fylkinguna sér til
bjargar eru þeir gömlu byltingarsósíalist-
arnir. Á þingi í vetur hefur Svavar
Gestsson talað ýmist eins og gamaldags
sósíal-demókrati eða flutt gömlu ræðurn-
ar hans Einars Olgeirssonar þegar hann
var upp á sitt besta og sagði auðvaldinu
innan lands og utan stríð á hendur í nafni
heimskommúnismans."
AFL SJÁLFSTÆÐ-
ISMANNA
— Frá því þú varst kjörinn formaður
Sjálfstæðisflokksins hefur þú ferðast um
landið þvert og endilangt og hitt fjöl-
marga flokksmenn á fundum. Finnst þér
þú hafa fast land undir fótum eftir þau
kynni?
„Ég ákvað að einbeita mér að því að
kynnast trúnaðarmönnum Sjálfstæðis-
flokksins sem best og hitta eins marga
flokksmenn að máli og frekast væri kost-
ur. Ég sé síður en svo eftir þeirri ákvörð-
un. Þessar ferðir hafa verið ánægjulegar.
Sjálfstæðisflokkurinn byggir á ótrúlega
traustum grunni um land allt. Einmitt
þess vegna er hann eina stjórnmálaaflið í
landinu sem getur tekist á við meinsemd-
irnar í efnahagslífinu og gert það á þann
veg að menn skilji nauðsyn skynsamlegra
aðgerða, þótt þær kunni að vera þung-
bærar.
Sá stuðningur sem ég fann alls staðar
er ómetanlegur og hann hlýtur að auka
manni í senn bjartsýni og þrótt til að
takast á við næstu verkefni með sömu
festu og þegar ríkisstjórnin lagði til at-
lögu við verðbólguna fyrir réttu ári.
Markmið okkar á að vera félagslegt
markaðskerfi. f því felst annars vegar
aukið sjálfstæði atvinnulífsins og um leið
meiri ábyrgð. Á hinn bóginn er skylda
stjórnvalda að veita borgurunum félags-
legt öryggi. Forsenda þess er öflugt at-
vinnulíf, sem skilar arði og eykur verð-
mætin sem til skipta eru. Þetta er leiðin
til hagsældar og aukinnar velferðar."