Morgunblaðið - 27.05.1984, Qupperneq 4

TEIKN
52
MORGUNBLADID, SUNNUDAGUR 27. MAÍ 1984
SVIPMYND Á SUNNUDEGI
Carrington
lávardur
og NATO
Hollendingurinn Joseph Luns,
sem tók við stöóu aðalfram-
kvæmdastjóra Atlantshafsbanda-
lagsins í júní 1971, lætur af því
embætti 25. júní nk., og við tekur
Bretinn Carrington lávaröur. A
embættisárum sínum hjá NATO
hefur Luns oft verið ómyrkur í
máli og opinskár varðandi fulltrúa
NATO-ríkja jafnt sem fulltrúa
A-Evrópuríkja, og því stundum um-
deildur. En enginn efast um ein-
lægan vilja hans til að treysta sam-
stöðu og varnarmátt NATO.
Áður en Luns tók við embætti
aðalframkvæmdastjóra NATO,
hafði hann um nærri tveggja ára-
tuga skeið verið utanríkisráðherra
Hollands. Carrington lávarður,
sem nú tekur við embættinu, er
einnig fyrrverandi utanríkisráð-
herra, en því embætti gegndi hann
í Bretlandi árin 1979—82, eða þar
til hann sagöi af sér í upphafi átak-
anna á Falklandseyjum.
Carrington lávarður heitir
fullu nafni Peter Alexander
Rupert, 6. barón Carrington.
Hann er fæddur 6. júní 1919, og
verður því 65 ára sama dag og 40
ár verða liðin frá innrás Banda-
manna í Frakkland í síðari
heimsstyrjöldinni. Eiginkona
Carringtons er lafði Iona Mc-
Clean, og eiga þau son og tvær
dætur. Að loknu námi við Eton-
menntaskólann innritaðist hann
í konunglega herforingjaskólann
í Sandhurst. Þaðan útskrifaðist
hann árið 1939, en þá var síðari
heimsstyrjöldin hafin, og hóf
hann því strax herþjónustu í
Grenadier Guards-herdeildinni,
sem hann barðist með öll styrj-
aldarárin.
Virðingarstödur
Að heimsstyrjöldinni lokinni
sneri Carrington lávarður sér
fljótlega að stjórnmálum. Hann
var fyrst kjörinn sem frambjóð-
andi íhaldsflokksins í héraðs-
stjórn heimahéraðs síns, Buck-
inghamshire, og sat þar í þrjú ár
áður en hann tók sæti í lávarða-
deild brezka þfngsins. Auk utan-
ríkisráðherraembættisins hefur
hann einnig verið landbúnaðar-,
orkumála- og varnarmálaráð-
herra. Hann var formaður
íhaldsflokksins árin 1972—74,
forseti lávarðadeildarinnar
1963—64, og talsmaður stjórnar-
andstöðunnar í lávarðadeildinni
árin 1964—70 og 1974—79. Hann
hefur gegnt ýmsum öðrum virð-
ingarstöðum, en eftir að hann lét
af embætti utanríkisráðherra
varð hann formaður stjórnar
General Electric Co. í Bretlandi.
Þótt ekki hafi Carrington lá-
varður stundað háskólanám,
hafa þrír háskólar veitt honum
heiðurstitilinn LL.D., eða doktor
í lögum, en það eru Cambridge,
Leeds-háskóli og háskóli Filipps-
eyja. Carrington er skarpgáfað-
ur maður, hann er alþýðlegur í
viðmóti og á auðvelt með að um-
gangast aðra. Hann er mikill
samningamaður, og lætur ekki
stjórnmálakreddur ráða skoðun-
um sínum eða gerðum. Á löngum
stjórnmálaferli sínum hefur
hann áunnið sér miklar vinsæld-
ir meðal brezku þjóðarinnar.
Hann er vinnuþjarkur mikill, og
kvartar helzt undan því, eftir að
hann hætti sem utanríkisráð-
herra, að hafa ekki nóg að gera.
Langur vinnudagur
Þessi vinnusemi lávarðarins
náði hámarki er hann tók við
utanríkisráðherraembættinu ár-
ið 1979. Þótt hann væri þá vel að
sér í utanríkismálum, átti hann
margt ólært, og var það venja
hans að fara á fætur klukkan
fimm á morgnana, og vinna í tvo
tíma við að kynna sér baksvið
málefna dagsins, áður en setzt
var að morgunverði.
Mörg vandamálin fékk Carr-
ington lávarður að glíma við í
utanríkisráðuneytinu, en mesta
vandamálið var án efa framtíð
Rhódesíu, sem nú er Zimbabwe.
Með hörku og samningalipurð
tókst Carrington að knýja í gegn
samþykkt þingsins á lausn
Rhódesíudeilunnar, en sú lausn
leiddi meðal annars til afnáms
forréttinda hvítra manna og
valdatöku blökkumanna í þessu
nýja, sjálfstæða Afríkuríki. Ekki
voru allir sáttir við þessa niður-
stöðu, eins og gefur að skilja, en
Carrington lávarður sér ekki eft-
ir því að hafa bundið enda á
margra ára skærur og hernað,
sem urðu 25 þúsund manns að
bana, eða að hafa staðið fyrir
einhverjum lýðræðislegustu
kosningum, sem efnt hefur verið
til í afrísku landi. Hann á erfitt
með að skilja andstæðinga sam-
komulagsins, því styrjöldina
varð að stöðva. En það var víðar
en í Afríku, sem vandamálin
blöstu við, og vildi Carrington
einnig leita samninga við lausn
þeirra. Þar má meðal annars
nefna málefni Gibraltar, Belize,
Hong Kong og Falklandseyja,
samskipti austurs og vesturs,
ástandið f Mið-Austurlöndum,
samvinnu Vestur-Evrópuríkja
og samstöðu ríkja Atlantshafs-
bandalagsins.
Samningsvilji Carringtons lá-
varðar, sem reyndist svo áhrifa-
ríkur í Rhódesíudeilunni, beið
lægri hlut í deilunni við Argent-
ínu um yfirráð á Falklandseyj-
um, og kaus þá lávarðurinn að
láta af embætti til þess að
brezka stjórnin gæti einhuga
beitt sér að yfirvofandi styrjöld.
Samstarfíð
við Thatcher
Á utanríkisráðherraárunum
átti Carrington mjög náið sam-
starf við Margaret Thatcher for-
sætisráðherra. Áttu þau fundi
saman mun oftar — svo til dag-
lega — en venja er um forsætis-
og utanríkisráðherra landsins.
Að sjálfsögðu voru þau ekki allt-
af alveg á sama máli, en gagn-
kvæm virðing ríkti í viðræðun-
um, og þau veittu hvort öðru
styrk og stuðning. Aldrei gætti
neinnar beiskju í samskiptum
þeirra, en sem dæmi um um-
hyggju má minnast þess að eitt
sinn, síðdegis á laugardegi þegar
lausn Rhódesíudeilunnar tók
mestan tíma utanríkisráðherr-
ans, kom Carrington til viðtals
við Thatcher í Downing-stræti
númer 10. Forsætisráðherrann
komst þá að því að Carrington
hafði ekki gefið sér tíma til að
snæða hádegisverð og bauð hon-
um upp í íbúð sína á efri hæð,
þar sem Thatcher eldaði handa
honum eggjarétt.
Thatcher forsætisráðherra
var mjög fylgjandi því að Carr-
ington hlyti embætti aðal-
framkvæmdastjóra NATO, þótt
hann hefði sjálfur lítið gert til
að tryggja sér stöðuna. Segja má
að val Carringtons í embættið sé
sjálfsagt, því það krefst manns,
sem veit að gildi öflugra varna
er nátengt árangri samninga um
eftirlit með vígbúnaði. Erfitt er
að hugsa sér hæfari mann til að
koma á framfæri stefnumörkum
NATO hjá þjóðum vestrænna
ríkja, og samræma hagsmuni
ríkjanna beggja vegna Atlants-
hafsins eftir ágreininginn varð-
andi staðsetningu nýrra varnar-
flauga í Evrópu, en einmitt
Carrington lávarð, mann með
reynslu í varnar- og utanríkis-
málum, sem nýtur mikils álits
hjá öllum aðildarríkjum.
Starfíð hjá NATO
Aðalframkvæmdastjóri NATO
er æðsti starfsmaður stærsta og
öflugasta varnarbandalags
heims. Hann nýtur þar virð-
ingar, en hefur í raun lítil völd.
Það er yfirstjórn samtakanna,
NATO ráðið, sem skipar Carr-
ington í embættið, en í ráðinu
sitja ráðherrar allra aðildarríkj-
anna. Við embættistökuna verð-
ur Carrington formaður ráðsins,
og einnig formaður ýmissa und-
irnefnda NATO á ráðherrafund-
um þeirra, sem venjulega eru
haldnir tvisvar á ári, og á fund-
um fastafulltrúa í nefndunum,
sem haldnir eru að jafnaði tvisv-
ar í viku, þar getur aðalfram-
kvæmdastjórinn vissulega haft
mikil áhrif, en það eru fulltrúar
og ráðherrar, sem taka allar
endanlegar ákvarðanir, og allar
ákvarðanir verða að fá einróma
samþykki viðkomandi nefnda.
Þegar um ágreining er að ræða,
ber framkvæmdastjóranum að
leita leiða til samkomulags.
Hann getur bent á leiðir til
lausnar, en hann getur aldrei
kveðið upp úrskurð, eða tekið
bindandi ákvarðanir á eigin
spýtur. Aðalframkvæmdastjór-
inn þarf sem sé að vera sam-
vinnuþýður, en jafnframt sann-
færandi, samningalipur og út-
sjónarsamur. Það orð fer af
Carrington lávarði, að hann sé
þessum kostum búinn.
(Heimildir: The Times, Associ-
ated Press ofl. Samantekt: b.)
Barustal
sígilt íorm
ódvr lausn
Níu fallegir litir aí barustáli og einnig ólitað.
Við aígreiðum þaó klippt 1 allar lengdir að
oskum kaupenda með stuttum fyrirvara. Allir
fylgihlutir fyrirliggjandi, s.s. þakpappi, kjoljarn
og aíellur saumur. þettingar og-slett eíni. —. v
Hagstœtt verð
= HEÐINN =
Storasi 6 210 Garðabœ
Vatnssalerni
Kemisk vatnssalerni fyrir
sumarbústaði, hjólhýsi
og báta.
Atlas hf
Ármúla 7. - Sími 26755.
I’óslhólf 4ÍK5 - Hoykjavík.