Morgunblaðið - 27.06.1984, Síða 13

Morgunblaðið - 27.06.1984, Síða 13
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 27. JÚNÍ 1984 53 Hverjir eru vinir Póllands? — eftir Arnór Hannibalsson Laugardaginn þann 28. febrúar árið 1981 var boðað til fundar í Norræna húsinu í Reykjavík. Sumir þeir er þar komu álitu, að stofna ætti félag til kynningar á Póllandi og Pólverjum. En það kom fljótlega í ljós eftir að fund- urinn hófst, að þetta var misskiln- ingur. Allfríðan flokk manna hafði drifið að, undir forystu Lúð- víks Jósepssonar, og mátti greina að hér var um herútboð að ræða frá þeim aðalstöðvum sem þá hétu Grettisgata 3 en heita nú eitthvað annað. Af hálfu þessa hóps var gert ljóst, að hér var ekki boðað til stofnfundar, heldur átti þetta að heita aðalfundur félags sem sagt var vera til. Frá því var skýrt, að félag þetta hefði verið stofnað árið 1958, en óljóst var, hversu langt var frá síðasta fundi í félaginu, að öllum líkindum þó hátt í annan áratug. Allan þennan tíma hefði verið formaður fyrir félaginu (en frá því var ekki skýrt hversu oft hann hefði sem slíkur þegið opin- ber boð til ferðalaga um Pólland né með hvaða kjörum). Af ræðum forystumanna „félags" þessa mátti skilja, að það hefði enga fé- lagaskrá og að því hefði aldrei verið sett nein lög. Óljóst var, hverjir sátu í stjórn, aðrir en formaður. „Félagið" átti enga fundargerðabók, og engir reikn- ingar voru lagðir fram fyrir það aldarfimmtungstímabil, sem liðið var frá síðasta fundi. Ekki var skýrt frá neinni starfsemi nefnt tímaskeið. Eðlilegast hefði því verið að ætla að „félag" sem svo er ástatt um, væri ekki til. Fundur- inn ályktaði þó, að „félagið" væri til, og í næstu andrá einnig að að- alfundur þess skyldi setja félaginu lög. Nú skyldu menn mega ætla, að það að setja félagi lög sé nákv- æmlega það sama og að stofna fé- lag. Fundurinn samþykkti því bæði að félagið væri til og ekki til, að ekki þyrfti að stofna nýtt félag og að það væri verkefni fundarins. Þar með hafði fundurinn gert sjálfan sig að marklausum skríp- aleik. Gekk ég þá af fundi þessum. Lítið hefur heyrzt af félagi þessu síðan. Aðallega hefur það lýst yfir stefnu sinni með þögn- inni. Það mótmælti ekki valdaráni hersins, það lýsti yfir engum stuðningi við Samstöðu, það hefur ekki sýnt pólitískum föngum sam- úð. Ekki hefur það, svo vitað sé, heldur lagt eyris virði í neyðar- hjálp til Pólverja. Rauði krossinn og Hjálparstofnun kirkjunnar skipulögðu Póllandssöfnun, en frá Vináttufélaginu við Pólverja heyrðist hvorki hósti né stuna. Það fór heldur ekki milli mála á ofannefndum fundi, að vináttuna skyldi rækja eftir réttri Flokks- línu, og sú vinátta felur þá einnig í sér velvild í garð Hershöfðingj- ans og þeirrar menningar sem hann boðar. Vituð ér enn? Að sjálfsögðu hef ég engin skipti átt við ofannefnt félag. Þó er þess að geta að ég varð við beiðni um að leggja fram efni á fundi í félaginu. Ég þýddi sögu eftir Tadeusz Borowski, er heitir „Þessa leið í gasklefann, dömur mínar og herrar". Hún er um einn dag í lífi fanga í Auschwitz. Les- endur í Póllandi hafa skilið þessa sögu ótvírætt á einn veg: Hún er um þeirra eigið þjóðfélag — gúl- ag- þjóðfélagið. Það skiptir nefni- lega ekki höfuðmáli hvernig fas- ismi er á litinn, hvort hann er brúnn eða rauður. Það sem gildir um þann brúna á einatt vel við þann rauða. Einungis hefur sá rauði reynzt lifseigari og ógnar nú ekki aðeins Evrópu heldur allri heimsbyggðinni. Saga þessi mun hafa verið lesin upp á fundi í félaginu og verið vel tekið. Aðstandendur þessa félags létu sér sem sé vel líka að þeim væri fluttur sá boðskapur að leggja mætti Hitler og Stalín að jöfnu. Gerðu þeir sér grein fyrir því, að í þessari sögu var verið að lýsa lífshugsjón þeirra sjálfra? Ef til vill. Ef til vill ekki. Hvort held- ur sem var, ber hér að sama brunni: Hinum rauða fasisma hef- ur verið lýst á fundi í félaginu, og enginn af formælendum þess hef- ur lýst sig andvígan honum. Hverjir eru vinir Póllands? Um þessar mundir eru 40 ár lið- in frá því Rauði herinn fór yfir núverandi austurlandamæri Pól- lands og stofnað var til þeirrar stjórnar. sem enn ríkir í landinu. { 40 ár hefur pólska þjóðin barizt gegn alræði fámennrar klíku, sem stjórnar í skjóli erlends valds. Á þessum 40 árum hafa Pólverjar fimm sinnum risið upp til átaka gegn valdinu. Ný kynslóð hefur vaxið úr grasi, og hatrið á kúgun- arvaldinu eykst. Seinni heims- styrjöldin hófst með undanhaldi Vesturveldanna fyrir hinum brúna fasisma og henni lauk með undanhaldi Vesturveldanna fyrir hinum rauða. í ágúst 1939 sam- mæltust einræðisríkin um hina fjórðu skiptingu Póllands. í febrú- ar 1945 lögðu Vesturveldin blessun sína yfir yfirráð Sovétríkjanna i þeim löndum, sem Rauði herinn hafði „frelsað". Pólverjar börðust allt stríðið fyrir frjálsu Póllandi, en ekki fyrir því stjórnarfari sem komst þar á að stríðinu loknu. Þeir hafa aldrei viðurkennt lög- mæti þess stjórnarfars. Fámenn- isklíka sú sem fékk völdin úr höndum Rauða hersins hefur alla tíð átt i vök að verjast og væri löngu hrunin ef ekki kæmi til stuðningur erlendis frá. Stjórnin hefur allt tímabilið staðið í átök- um við íbúa landsins. Bændur hafa verið svínbeygðir í svaðið, svo að búskapur er í rúst og hungur í landinu. Verkamenn hafa verið knosaðir niður í algert réttleysi, svo að fáir hafa hug á að leggja sig fram við vinnu. (Því lýsir Andrzej Wajda vel í kvikmyndinni „Marmara- maðurinn"). Menntamenn, listamenn, rithöf- undar og andlegrar stéttar menn hafa verið ofsóttir með slíku offorsi, að öll menning á erfitt uppdráttar og fjöldi hinna beztu manna þjóðarinnar hraktir í út- legð. p jKgpsnVI te .þiþ g Metsölublad á hverjum degi! Arnór Hannibalsson „Um þessar mundir eru 40 ár liðin frá því Rauði herinn fór yfir núver- andi austurlandamæri Póllands og stofnað var til þeirrar stjórnar, sem enn ríkir f landinu. í 40 ár hefur pólska þjóðin barizt gegn alræði fá- mennrar klíku, sem stjórnar í skjóli erlends valds.“ Að því kom árið 1980 að efna- hagskerfið hrundi í rúst, Flokkur- inn tvístraðist (þriðjungur Flokksmanna starfaði í Samstöðu) og ríkiskerfið lamaðist. í kjölfarið fylgdi valdarán hers- ins, þ.e.a.s. ógnarstjórn Hershöfð- ingjans kom i stað ógnarstjórnar Flokksritarans. Sumir halda að Hershöfðinginn sé þjóðvinur. Það er ekki rétt. Hann er umboðsmað- ur hins erlenda valds, klæddur í pólskan einkennisbúning. Valda- vélin hefur fyrir löngu gefizt upp á því að reyna að ná til fólksins. í landi þar sem verkamenn hafa ítrekað gert uppreisnir gegn Vald- inu þýðir ekki að halda því fram, að Flokkurinn sé forystusveit verkamanna. Þar með er fallin grunnforsendan fyrir öllu hug- myndakerfinu. Á það trúir enginn lengur. I orði kveðnu löghelgar það valdið en í raun byggir það á ofbeldi einu saman. Frá valdaráni hersins í desember 1981 hefur mikið verið talað um þjóðarsátt, þ.e. að þjóðin sætti sig við Valdið ef það að sínu leyti gefi mönnum brauð. En það er 40 ára reynsla fyrir því, að skriffinnskuhagkerfi gengur ekki. Og herstjórnin hyggst halda sig við sama hey- garðshorn í efnahagsmálum. Á hvaða forsendum eiga þá sættir að takast? Þeir sem telja sig vini Póllands verða að gera upp við sig eftirfar- andi. Eru þeir með eða móti her- stjórninni? Styðja þeir hinn rauða fasisma — eða ekki? Styðja þeir rétt Pólverja til lýð- ræðislegra stjórnarhátta? Eru þeir með tilverurétti verkalýðsfé- laga — eða ekki? Styðja þeir baráttu Pólverja fyrir þjóðfrelsi og fullveldi ríkis- ins — eða ekki? Styðja þeir rétt Pólverja til al- mennra mannréttinda — eða ekki? Eru þeir með því eða móti að fangelsa megi menn án dóms og laga fyrir skoðanir sínar — eða ekki? Styðja þeir rétt Pólverja til að lifa í friði fyrir ágangi valdboðs og alræðis — eða vilja þeir gefast upp fyrir skriðdrekum og kylfum alræðisins? Valið ætti að vera auðvelt. En þeir sem vilja iðka vináttu við Pólverja verða að velja. Það er ekki hægt að vera beggja vinur, Hershöfðingjans og Samstöðu. Sá sem lýsir fylgi við Samstöðu lýsir sig þar með andvígan Hershöfð- ingjanum og málstað hans. NiÖurlag Hver var tilgangurinn með því að endurvekja félag til eflingar vináttutengslum við Pólverja, úr því þetta félag hefur engu lýst yfir um atburði sem hafa verið að ger- ast í Póllandi undanfarin ár? Það skyldi þó ekki vera að tilgangur- inn sé sá að biðja um gott veður hjá þeim, sem þar ráða nú ríkjum og hafa ráðið í 40 ár? Sé það svo hafa aðstandendur þessa félags lítt meðmælaverða afstöðu til þrautagöngu hinnar pólsku þjóð- ar, og þar með einnig til þeirra verðmæta sem okkar eigin menn- ing byggist á. Araór Hannibalsson er dósent í heimspeki í heimspekideild Há- skóla íslands. Innilegar þakkir til allra þeirra er glöddu mig meö heimsóknum, gjöfum og hlýjum ámaöaróskum á 80 ára afmœli mínu. Guð blessi ykkur öll. Jóel Sigurðsson, Hraunbæ 114. M/ Frábæru dönsku K.E.W. háþrýstiþvottavélarnar komnar Vandaðar vélar. Hagstætt verð. ÖFLUGAR OG STERKBYGGÐAR HREINSIDÆLUR. 1. Fyrir heitt og kalt vatn. 2. Meðfærilegar á hjólum. 3. Fyrir sápu og hreinsiefni. 4. Vinnuþrýstingur 180 Bar. 5. Afköst 18,3 lítr./mín. 6. Allir vatnssnertifletir úr ryöfríu stáli. Fyrir: frystihús fiskvinnslur fiskiskip vélar og tæki og landbúnaðinn. Leitið upplýsinga. Atlas hf ÁRMÚLA 7, 105 REYKJAVÍK. SiMI: 26755. _ ^ _ Plastpoka og prentun færðu hjá PlaslM ll182655 1974 1984

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.