Morgunblaðið - 07.07.1984, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. JÚLÍ 1984
Gvrópskir flóttamenn eftir seinni heimsstyjöldina.
Bátsfélkið í Suð-Austur Ast'u
Flóttamenn fri Afganistan í Pakistan.
75% flóttamanna í heiminum eru konur og börn.
— rætt við Poul Hartling, yfirmann Flótta-
mannastofnunar Sameinuðu þjóðanna
Það eru um 10 milljón flótta-
menn í flóttamannabúðum í heim-
inum í dag. Þeir geta ekki snúið
aftur til síns heima af ótta við
ofsóknir og jafnvel dauða. Þeir eru
misjafnlega velkomnir þar sem
þeir eru niðurkomnir og geta ekki
ávallt verið vissir um öryggi sitt.
Flóttamannastofnun Sameinuðu
þjóðanna, UNCHR, hefur yfir-
umsjón með flóttamönnum og
starfar ásamt öðrum hjálpar-
stofnunum að því að finna lausn á
vanda flóttafólksins.
Poul Hartling, danski stjórn-
málamaðurinn, sem er mörgum
íslendingum vel kunnur, hefur
verið yfirmaður Flóttamanna-
stofnunarinnar síðan 1. janúar
1978. Hann þekkti séra Friðrik
Friðriksson vel og sló sér á lær
þegar hann var spurður um hann.
„Séra Friðrik? Það hangir mynd
af honum á vegg heima hjá mér.
Hann var í Danmörku á stríðsár-
unum. Ég sá þá um að undirbúa
dvalarstað fyrir'ungt fólk úti á
landsbyggðinni og stakk uppá að
séra Friðrik yrði með okkur. Því
var tekið heldur fálega og sagt að
svo fullorðinn maður ætti ekki
heima innan um ungt fólk. Ég
vissi betur og séra Friðrik dvaldist
hjá okkur. Og hver var vinsælast-
ur í hópnum? Séra Friðrik að
sjálfsögðu. Við mátum hann mjög
mikils, hann var sannkallaður
lærifaðir." Hartling var utanrík-
isráðherra Dana þegar þeir skil-
uðu okkur handritunum og man
þann dag og fólksfjöldann á
bryggjunni vel. Við hefðum getað
talað um þann atburð, ísland og
(mynd: ab)
Poul Hartling, yfirmaður Flótta-
mannastofnunar Sameinuðu þjóð-
anna:
íslendinga yfirleitt lengi dags á
skrifstofu hans í Genf ( Sviss en
Hartling er önnum kafinn maður
og sneri sér fljótt að efninu sem
var starf Flóttamannastofnunar
Sameinuðu þjóðanna.
„Þetta er besta stofnun Samein-
uðu þjóðanna," sagði hann. „Við
vinnum mannúðarstarf, fólk
treystir okkur og hér er ekki um
nein hneykslismál að ræða. Að-
eins lítill hluti rekstrarfjárins
kemur frá Sameinuðu þjóðunum.
Bróðurparturinn kemur frá þjóð-
um sem við Ieitum beint til og vita
af vandræðum okkar og verkefn-
um. Það getur því engin þjóð hót-
að að hætta að borga með okkur"
(Bandaríkin hafa hótað að hætta
að styðja UNESCO, Menningar-
málastofnun Sameinuðu þjóðanna
f Parfs), „þeim er frjálst að hjálpa
okkur ef þær vilja. Við byrjum
með báðar hendur tómar á hverju
ári og það er kraftaverki næst að
við höfum alltaf fengið það fé sem
við þurftum. Við fáum misháar
upphæðir frá öllum lýðræðisríkj-
um heims." Framlag fslenska
rfkisins til Flóttamannastofnun-
arinnar var 595 þús. ísl. kr. árið
1983 og 908 þús. kr. eru áætlaðar
fyrir árið 1984, samkvæmt skýrslu
utanríkisráðherra.
„Fjárþörf stofnunarinnar jókst
mjög seint á sfðasta áratug. Við
eyddum ekki nema 95 milljón doll-
urum árið 1978 en 1980 og 1981
eyddum við hálfri milljón dollara.
Fjöldi flóttamanna jókst mjög á
þessum árum, þeir flúðu milli
landa í Afrfku, frá Afganistan til
Pakistan og bátsfólkið í Suð-
‘ austur-Asíu kom til sögunnar. Nú
hefur aðeins hægst um og við höf-
um sjálfir skorið fjárútlát stofn-
unarinnar niður í 400 milljón doll-
ara í ár. — Við höfum engan
áhuga á miklum umsvifum, best
væri ef flóttamenn þekktust ekki
lengur og við yrðum atvinnulaus-
ir.“
Flóttamannastofnunin var sett
á fót til þriggja ára árið 1951.
Megnið af flóttamönnum var þá f
Evrópu. Þróunarlöndin voru enn
nýlendur og sérstök stofnun hafði
þegar verið stofnuð í Vínarborg til
hjálpar Palestínuflóttafólki.
Flóttamannastofnunin tók upp
fyrri störf Norðmannsins Frid-
ur ávallt verið framlengt til
þriggja eða fimm ára f senn. Aga
Khan var yfirmaður hennar i ein
ellefu ár áður en Hartling tók við.
Hann verður 71 árs þegar ráðn-
ingartfmi hans rennur út árið 1985
og heldur að hann verði búinn að
fá nóg af starfinu þá.
„Það er póiitískt starf að halda
stofnuninni ópólitískri," sagði
Hartling. „Margar dyr myndu lok-
ast ef við tækjum pólitiska af-
stöðu til mála. Það hafa yfir eitt
hundrað þjóðrfki verið stofnuð í
heiminum á síðustu 35 árum.
Frelsisbarátta og óstöðugleiki í
stjórnmálum hefur aukið fjölda
flóttamanna en þeir eru nú mest
megnis í þriðja heiminum.
Ég ferðaðist til Rhodesíu, sem
nú heitir Zimbabve, strax eftir að
ég tók við starfinu til að kynnast
erfiðleikunum þar. Þá voru flótta-
menn þaðan f öllum löndunum f
kring, nema í Suður-Afríku. Að-
skilnaðarstefnan þar olli því að
flóttamenn þaðan voru í Rhodesíu
og hinum nágrannalöndunum.
Skömmu seinna byrjuðu flótta-
menn að streyma á láði og legi frá
Víetnam, Laos og Kampútseu til
Thailands. Mestu erfiðleikarnir
hafa þó verið í Pakistan. Yfir tvær
milljónir manna hafa flúið þangað
á undanförnum árum frá Afgan-
istan, það er um tfu sinnum allur
fjöldi íslendinga. Við höfum þó
ráðið við það við mjög slæmar að-
stæður. Og mjög erfitt ástand rfk-
ir í Mið-Ameríku. Þar eru flótta-
menn frá E1 Salvador og Nicar-
agua i Honduras, flóttamenn frá
sitt hvorri stjórnmálastefnunni og
flóttamenn frá Guatemala f Mex-
íkó.
Bátsfólkið vakti mesta athygli
vegna erfiðleikanna og hættunnar
á sjó úti. Það er enn á ferð og ég
vona að þjóðir haldi áfram að taka
það til sín. Stofnunin reynir að
finna varanlega lausn á vanda
fióttafólks. Besta lausnin er þegar
fólk getur snúið aftur heim sjálf-
viljugt. Um 250.000 manns snéru
aftur til Rhodesíu eftir að Zim-
babve fékk sjálfstæði. Ég var
viðstaddur hátíðahöldin 1980 og
þá fagnaði innanrfkisráðherrann
mér innilega og sagðist hafa hitt
mig í flóttamannabúðum árið áð-
ur. Ritari hans hafði einnig verið
flóttamaður og var nú kominn aft-
ur heim. Næst besta lausnin er
þegar fólk getur fest rætur f land-
inu sem það flýr til. Ég var fyrir
nokkru f Tanzaníu til að vera
thjof Nansens sem hjálpaði flótta-
mönnum frá Rússlandi eftir
heimsstyrjöldina fyrri. Sovétríkin
og löndin f Austur-Evrópu hafa
aldrei stutt Flóttamannastofnun-
ina af þessum sökum og telja hana
vestræna hugmynd. Þau greiða þó
aldrei atkvæði á móti henni á
AUsherjarþinginu f New York og
smá hluti af framlögum þeirra til
Sameinuðu þjóðanna fer í rekstur
stofnunarinnar. Starf hennar hef-
„Það væri best ef við
yrðum atvinnulausir“