Morgunblaðið - 09.12.1984, Page 28

28 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. DESEMBER 1984
EE fiEIMI rVirMYNDANNA
Hollywood:
Hlunnfarið fólk
Sagt er að kvikmyndasamfélagið í Hollywood hafí meiri áhuga á málaferl-
um en kvikmyndagerð þessa dagana. Ein ástaeðan fyrir þessum mikla áhuga
er mái Blake Edwards gegn Metro Goldwyn Mayer/United Artists — kvik-
myndafyrirtækinu. Edwards, sem frægastur er fyrir að framleiða og leikstýra
Pink Panther-myndunum með Peter Sellers í aðalhlutverki og myndum eins
og Darling Lili, Breakfast at Tiffanys og Days of Wine and Roses, var svo
kaldur að krefjast 180 milljóna dollara af fyrirtækinu vegna þess að það
hafði, að hans sögn, eyðilagt fyrir honum dreifinguna á einni af mynd-
um hans, The Curse of the Pink Panther, og haft þannig af honum
milljónir dollara.
Það, sem hefur svo vakið mestu
athyglina í Hollywood, er að fyrir-
tækið svaraði með því að fara í
mál við Edwards og krefjast 340
milljóna dollara af honum og
ákæra hann fyrir „umframeyðslu
og misnotkun á stórum fjárhæð-
um til kaupa á ónauðsynlegum
hlutum, óþarflega íburðarmikinn
eða óframtalinn framfærslu-
kostnað og kostnað við einkabíl-
stjóra", á meðan á filmun Vict-
or/Victoria stóð í Bretlandi með
eiginkonu hans, Julie Andrews.
Með því að kæra Edwards fyrir
að svindla á fyrirtækinu (hann
keypti m.a. Rolls-Royce fyrir
sjálfan sig ef marka má talsmenn
MGM/UA), er það aðeins að snúa
dæminu við í þeirri tísku, sem nú
hefur grafið um sig á meðal leik-
ara og óháðra framleiðenda, að
rjúka eilíft fyrir dómstólana og
opinbera það sem þeir hafa kallað
„skapandi bókhald" stórlaxanna í
Hollywood.
Edwards/MGM-málið er svolít-
ið flóknara en önnur vegna þess að
Edwards hefur aftur farið í mál
við fyrirtækið og vill nú fá 400
milljónir dollara fyrir meiðyrði og
er málið þar með orðið hið allra
dýrasta, sem um getur í bænum.
Hver sem útkoman verður hefur
tortryggnin á milli fólksins sem
gerir myndirnar, hvort sem það
eru leikarar eða óháðir framleið-
endur, og kvikmyndafyrirtækj-
anna, sem sjá um að dreifa mynd-
unum og koma á markað, orðið til
þess að upp hefur risið nýtt stór-
stirni í kvikmyndaborginni, sem
er endurskoðunarfyrirtæki í New
York og heitir Solomon’s Finger
(Fingur Salómons).
Að „setja fingurinn á einhvern"
þýðir aðeins eitt í Hollywood í
dag. Um leið og kvikmynd hefur
sýnt að hún muni eiga eftir að
gefa af sér gróða er jafnöruggt og
heitt er í helvíti, að tveir heið-
ursmenn frá þessu endurskoðun-
arfyrirtæki koma í heimsókn. Þeir
fara í gegnum alla reikninga varð-
andi gerð myndarinnar, allt frá
naglakaupum og byggingu sviðs-
mynda, til kostnaðar við að setja
myndina á markað í Bangkok eða
Brazilíu. Og vegna þess að hér er
ekki um gengisfeildar krónur eða
neitt slíkt að ræða heldur heilan
helling af dollurum, er alltaf nóg
að gera hjá starfsmönnum Solo-
mon’s Finger.
Richard Zanuck, sem ásamt fé-
laga sínum David Brown er gæfu-
legasti óháði framleiðandinn í
Hollywood (Jaws, The Sting), hef-
ur þetta að segja: „Við höfum
aldrei tapað á því að nota okkur
þjónustu „Fingranna", þvert á
móti.“ Zanuck, sem er sonur
kvikmyndajöfursins Darryl Zan-
uck, ætti að vita hvað hann er að
segja. Jaws I og Jaws II, sem hann
og Brown áttu 50 prósent í, seldi
Universalfyrirtækið til sjón-
varpsstöðvar fyrir metupphæð eða
40 milljón dollara.
Universal var borgað við undir-
skrift samninganna en Zanuck og
Brown áttu að fá sinn aur með
innborgunum jafnóðum og hvor
myndin um sig yrði sýnd og
endursýnd á sex ára tímabili. Þar
með rakaði Universal saman öll-
um vöxtum af 40 milljónunum.
Núna vilja framleiðendurnir fá
sinn skerf af þessum vöxtum. Zan-
uck segir: „Án aðstoðar atvinnu-
manna er ómögulegt að fylgjast
með og stjórna öllu því sem fram
fer í sambandi við myndina þína á
erlendum mörkuðum í dag. Þú
þarft að senda innheimtumenn til
Japans og Ástralíu og stundum
þarftu að eiga viðskipti við fyrir-
tæki, sem láta ekki hvern sem er
gramsa í bókhaldinu sínu. Það er
mjög, mjög erfitt."
Að sögn framleiðenda og leik-
ara, sem oft taka minna kaup í
skiptum fyrir prósentur af ágóða
mynda sinna (það er kallað stig),
hefur hinn flókni rekstur kvik-
myndaiðnaðarins gert stóru kvik-
myndafyrirtækjunum kleift að
fresta borgunum með torræðum
skýringum eða í versta falli bein-
línis stundað þjófnað. Af þeim
sökum spretta upp málaferlin.
Leikarinn James Garner var þó
nokkuð undrandi eftir að hafa
leikið aðalhlutverkið í hinum afar-
vinsælu sjónvarpsþáttum The
Rockford Files í fimm ár, en þætt-
irnir eru sýndir í gegnum sjón-
varpssamsteypur í 50 löndum,
þegar hann fékk reikningsuppgjör
frá Universal, sem sýndi átta
milljón dollara tap á þáttunum.
Garner sturlaðist og hafði um-
svifalaust samband við lögfræðing
sinn og innan fárra daga hafði
hann höfðað mál á hendur fyrir-
tækinu og kært það fyrir að reyna
að hafa af sér milljónir dollara í
höfundarlaun. Krafði Garner
fyrirtækið um 22,5 milljónir doll-
ara. Þar sem kvikmyndaiðnaður-
inn fær 800 milljónir dollara ár-
lega í Bandaríkjunum einum fyrir
viðskipti sín við sjónvarpssam-
svindlað á ævinni og ég fæ ekki
skilið hvers vegna fólk eins og ég,
sem leggur hart að sér við vinnu,
skuli vera svikið og teymt á asna-
eyrunum." Síðasta sumar höfðaði
skoska stjarnan einnig mál á
hendur MCM/UA í Los Angeles og
framleiðanda James Bond-
myndanna, Albert Broccoli, og
hélt því fram að þeir skulduðu
honum stórar upphæðir af gróða
fimm 007-mynda. Krafa hans er
uppá 225 milljónir dollara. Bond-
myndirnar sem um ræðir eru
From Russia With Love, Goldfínger,
Thunderball, You Only Live Twice
og Diamonds Are Forever.
Hér áður fyrr héldu leikarar sig
á mottunni þótt þeir kæmust að
því að svindlað væri á þeim vegna
ótta um að þeir yrðu stimplaðir
vandræðagemlingar og settir á
svartan lista. En ekki lengur.
Mary Steenburgen, sem gift er
breska leikaranum Malcolm
McDowell, höfðar um þessar
mundir mál á hendur MGM upp á
11 milljónir dollara fyrir svik og
bætist hún á sífellt lengri lista af
leikurum, sem leita til dómstól-
anna í von um að fá það sem þeim
finnst tilheyra sér. Meðal leikara
á listanum má nefna Dustin
Hoffman, Richard Harris, Tony
Curtis og Joan Collins.
Ein ástæða fyrir öllum þessum
málaferlum má vera að sé sú stað-
reynd að hnausþykkir kvikmynda-
samningarnir, sumir eru 150 blað-
síður að stærð, eru opnir fyrir
ólíkum túlkunum og orðum eins og
„nettó hagnaður" og „afskriftir",
sem stundum þýða ekki það sem
þau sýnast standa fyrir. Kvik-
myndafyrirtækin bæta oft á fjár-
hagsáætlun kvikmyndar, allt að 25
prósent áætlunar geta verið yfir
illa skýrð atriði. Sama ljósakerfið,
kvikmyndavélar og hljóðtæki til
dæmis eru „seld“ aftur og aftur til
hvers kvikmyndagerðarmanns. Ef
gerð kvikmyndar fer fram úr
Clouseau lög-
reglumaður sem
Blake Edwards
skóp en
Edwards þykist
hafa veriö
hlunnfarinn af
MGM/UA og
stendur nú í
málaferlum við
fyrirtækið.
James Garner, Sean Connery og Michael Caine hafa allir þurft að berjast fyrir launum sínum fyrir rétti.
steypurnar, er vel hægt að skilja
tortryggni Garners. Mál hans
verður eflaust leyst utan dómstól-
anna eins og fjöldi svipaðra mála.
Ein fyrstu málaferlin sern
spunnust vegna þess að leikarar
töldu sig vera hlunnfarna, voru
háð árið 1970 þegar þeir Sean
Connery og Michael Caíne kröfð-
ust kvartmilljónar dollara af kvik-
myndafyrirtækinu Allied Artists
(sem nú er á hausnum). Þeir héldu
því fram að svindlað hefði verið á
þeim fyrir þátt þeirra í myndinni
The Man Who Would Be King, sem
leikstýrt var af John Huston.
Connery sagði: „Ég hef aldrei
áætlun, eru þeir, sem vænta pró-
senta af innkomunni, rukkaðir um
t.d. tvær milljónir dollara fyrir
hverja umfram milljón. Það er því
greinilegt að það borgar sig fyrir
fyrirtækin að smyrja á fjárhags-
áætlunina.
Oftlega er dregið úr heildar-
innkomu meþ álögðum kostnaði
við auglýsingar, skatta, leyfisgjöld
og þess háttar. Aukapeningurinn,
sem fæst af sölu T-bola, leikfanga
og teiknimyndablaða, er gríðar-
legur í tengslum við myndir eins
og E.T., Star Wars og Gremlins, er
jafnvel aldrei talinn með.
Kvikmyndafyrirtækin hala inn
peningana þegar þau selja sjón-
varpinu myndir eins og Zanuck og
Brown hafa reynt. Mynd, sem gef-
ur mikinn hagnað, er kannski seld
til sjónvarpsstöða í rándýrum
pakka, með ekki eins gróðavæn-
legum myndum, svo ekki sé meira
sagt. En á reikningum færir
kvikmyndafyrirtækið iðulega
hluta söluverðsins á þær myndir,
sem engar prósentur þarf að
greiða af, og minni hluta á þær,
sem hagnað sýna, jafnvei þótt
sjónvarpsstöðin hafi keypt allan
pakkann í þeim eina tilgangi að ná
myndinni, sem slegið hefur í gegn.
Til að koma í veg fyrir þetta
krafðist framleiðandinn Irwin
Winkler (Rocky og New York, New
York) þess að myndir hans yrðu
seldar sérstaklega, einar og sér, og
nú hafa aðrir fylgt í kjölfar hans.
Það er einungis á toppi stjörnu-
himinsins, sem leikari getur næst-
um því verið viss um að fá það sem
honum ber ef hann hefur samið
upp á prósentur af kvikmynd
sinni. Robert Redford eða Burt
Reynolds fá þrjár til fimm millj-
ónir í fyrirframgreiðslu fyrir
mynd gegn 10 prósentum af heild-
arinnkomu frá fyrsta dollaranum,
sem kemur í kassann. Og það er
staðið við það. _ aj