Morgunblaðið - 07.02.1985, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐID, FIMMTUDAGUR 7. FEBRÚAR 1985
45
Minning:
Jón Trausti
Þorsteinsson,
Sönderborg
Fsddur II. september 1911
Dáinn 4. desember 1984
Lengi höfðu félagar íþróttafé-
laga á Suður-Jótlandi alið með sér
þá hugsjón að reisa og starfrækja
iþróttalýðskóla í landamærahér-
uðunum.
Úr 1945 varð þessi hugsjón
áleitnari. Til varð sjóður (— Fond-
en til Fædrelandets Vel —) sem
hafði það hlutverk að reisa bauta-
stein til minningar um konungs-
hjónin Kristján tíunda og Alex-
andrinu — og þá Dani sem í
heimsstyrjöldinni höfðu fórnað
lífi sínu fyrir föðurlandið. Sjóður-
inn varð fljótt öflugur. Sjóðs-
stjórnin ákvað að honum skyldi
varið til virkrar stofnunar í landa-
mærahéruðunum og valdi að reisa
íþróttalýðskóla.
Sveitarstjórnin í Sönderborg
bauð fram land í nágrenni Dybböl,
sögulegs staðar, tengdur hernað-
arátökum um danskt land.
Árið 1952 var fyrsti áfangi skól-
ans vígður og var sú vígsla sönn
þjóðhátíð.
Fyrsti skólastjóri var A. Sö-
gaard Jörgensen.
Sumarið 1954 skyldi haldið nor-
rænt þing lýðháskóla í Fana, lýð-
háskóla við Bergen. Sögaard Jörg-
ensen skyldi halda þar fyrirlestur
en var daginn áður gestur lýðhá-
skólans í Voss og ætlaði með ár-
degislest til Bergen en svaf yfir
sig. í Voss var Jón Tr. Þorsteins-
son stddur á bifreið sinni. Fundum
þeirra Jóns hafði borið saman
tvisvar áður og er skólastjóra var
kunnugt um veru Jóns og bíls hans
í Voss, fékk hann Jón til þess að
aka sér til skólans í Fana. Leiðin
lá um krókótta vegi, hátt í hlíðum
eða lágt um dali. Hraðinn var
ofsalegur og til þess að halda at-
hyglinni frá hugsun um hættur
var ræðst við um ýmis efni. Allt í
einu sagði skólastjórinn að hann
vantaði íþróttakennara og án þess
að hægja á réð Jón sig til starfa að
íþróttalýðskólanum í Sönderborg
(IHS). Þann 1. október 1954 hóf
Jón Tr. Þorsteinsson kennslu við
IHS og helgaði honum starfs-
krafta sína i 24 ár eða þar til hann
komst á eftirlaun 1977 en var þá
áfram lausráðinn kennari meðan
heilsan leyfði.
Jón lést 4. desember sl. og var
kvaddur af fjölmennri jarðarför
þann 11. desember. Þessa stór-
virka og félagslynda íslenska
íþróttakennara var minnst víða
um Danmörku og þykir mér við
hæfi að hans sé minnst með þjóð
hans, sem hann unni og vann vel
meðal annarrar þjóðar.
Jón Trausti var fæddist á Dal-
vík 11. september 1911. Foreldrar
hans voru: María Eðvaldsdóttir
Hanssonar, ættuð úr Suður-
Þingeyjarsýslu, og Þorsteinn
Jónsson Þorsteinssonar frá Hóli á
Upsaströnd. Tvo syni aðra eignuð-
ust þau hjón: Steingrím, kennara
og hagleiksmann á Dalvík, og
Marinó Eðvald, leikara á Akur-
eyri.
Þegar Jón Trausti var 9 ára
deyr móðir hans. Hann er þá tek-
inn í fóstur af ömmu sinni, Rósu
Þorsteinsdóttur, og manni hennar,
Jóni Stefánssyni, sem áttu heima í
Nýjabæ á Dalvík. Fósturforeldr-
anir voru fyrstu landnemar á
Dalvík. Fékkst Jón Stefánsson við
ýmis störf. Var hann bóndi, póst-
afgreiðslumaður og bátasmiður.
Á æsku- og unglingsárum Jóns
Trausta vann hann við fiskidrátt
frá Böggviðsstaðasandi og fisk-
vinnslu. Aðstoðaði fóstra sinn við
bústörf og smíðar. Þessi störf urðu
honum, sem mörgum Islending-
um, góður skóli. í minningargrein
skólastjóra IHS tekur hann fram
um Jón Trausta: „Hann færði með
sér frá æskuárum sínum á íslandi
raunhæf lífsviðhorf, sem ein-
kenndust af tengslum hans við
náttúruna og dýra — þá var það
handlagnin og kunnáttan til
verka, sem létu honum vel. Hann
skar út, smíðaði húsgögn og reisti
hús.“
í bréfi sem Steingrímur bróðir
Jóns skrifaði mér tekur hann
fram: „Hann hafði snemma mik-
inn áhuga á félagsmálum og tók
virkan þátt í þeim. Harðfylgi og
dugnaður voru eiginleikar sem
voru sterkir þættir í eðli hans.
Komu þessar dyggðir fram í
hverju því starfi, sem hann tók sér
fyrir hendur og því þótti sæti hans
ætíð vel skipað.“
Umf. Svarfdæla, stofnað 1909,
varð Jóni vettvangur félagsstarfa.
Kristinn Jónsson hélt unglingum
til íþrótta og kenndi meðal annars
sund í pollinum í hólunum utan og
ofan við Dalvík. En eftir að Krist-
inn með ungmennafélögum reisti
sundskála Svarfdæla 1927, 5 km
vegalengd framan við Dalvík við
volgru þar í hlíðinni, varð sund-
kennsla Kristins stórvirk og Jón
meðal annarra Svarfdæla vel
syndur.
Sautján ára verður Jón nemandi
1 Laugaskóla og lýkur þar námi
1930. Haustið 1930 halda þeir
bræður Steingrímur og Jón til
Kaupmannahafnar. Steingrímur
leggur þar stund á iðnnám en Jón
heldur til náms út á Fjón til Níels
Bukh og verður nemandi í
„Gymnastikhöjskolen í Ollerup".
Þar er hann til 1933, því að Niels
Bukh hafði miklar mætur á Jóni
og þar sem hann vann að upp-
byggingu skólans hafði hann góð
not af handlagnum dugnaðar-
manni og Jón sökkti sér niður í
nám og iðkaði iþróttir af kappi.
Eitt sumarið hjólaði Jón ásamt
nokkrum skólafélögum suður til
Ítalíu. Heim snýr Jón 1933 og
dvelur hérlendis til hausts 1936, er
hann innritast í „Danmarkshöj-
skole for Legemsövelser“ og tekur
þar íþróttakennarapróf 1937.
Um þetta leyti stofnar einn
kennara Ollerupskólans Kr.
Krogshede íþróttalýðháskóla að
Gerlev og að þeim skóla ræðst Jón
íþróttakennari og starfar þar í 2
ár, en flyst í stríðsbyrjun til lýð-
skólans í Ryslinge. Að áeggjan
frænda sinna hverfur hann hingað
út 1945. Þeir höfðu ekkert frétt af
honum meðan Danmörk var her-
numin en orð lék á að hann væri
virkur félagi í neðanjarðarhreyf-
ingu Dana. Er hann kom heim
þessu sinni, kynntist ég honum
fyrst persónulega. Hann langaði
að starfa í kennslu út í sveit og
varð úr að hann fór til kennslu í
Suðursveit í Hornafirði. Hérlendis
dvaldi Jón fram eftir vetri en hélt
þá til Danmerkur og hóf aftur
kennslu í Ryslinge og starfaði þar
til þess að hann tók að sér stöðu
íþróttakennara við hinn nýstofn-
aða skóla í Sönderborg 1954, sem
þá hafði eigi íþróttasal.
Nemendum dönsku lýðskólanna
er gefinn kostur á að nema for-
sögn um írþóttaæfingar (Delings-
föreruddannelse). í hópi þessa at-
orkusama áhugafólks kunni Jón
vel við sig. Það hafði með sér
landssamtök og var Jón Trausti
formaður þeirra í 17 ár. Þar sem
störf þessara leiðbeinenda gögn-
uðu fyrst og fremst íþróttafélög-
um, skotfélögum og ungmennafé-
lögum innan tveggja sambanda:
(D.d.S.G. og I. — og D.d.U.) varð
hann mjög handgenginn og virkur
stuðningsmaður forystumanna
þessara sambanda og mátti oft
lesa greinar eftir Jón Trausta í
tímaritum þeirra t.d. Ungdom og
Idræt.
Þessi sambönd gangast fyrir
Randers (sænsk í föðurætt:
Gustav Magnusson). Börn þeirra
eru þrjú, Bergljót, Þorsteinn Búi
og Gustav Úffe. Synirnir eru
kennarar.
Hans Jörgen Nielsen, skóla-
stjóri IHS lýkur minningargrein
sinni á þessum orðum: „Ketty og
Jón Trausti áttu svo margt sam-
eiginlegt og meðal þess var að
ferðast. Það ætluðu þau sér, er Jón
kæmist á eftirlaun. Sú fyrirætlun
gat ekki orðið að veruleika því
heilsa Jóns bilaði, hann varð
rúmliggjandi og út úr heiminum.
Ketty hjúkraði honum af ást og
tnyndarskap, sem vakti aðdáun.
Með þakklæti minnumst við Jóns
Trausta Þorsteinssonar, skáldsins,
sem gat leikið á svo marga stengi.“
Jón Trausti Þorsteinsson lést 73
ára eftir að hafa starfað nær 45 ár
í ágætustu lýðháskólum Dana en
þeir hafa í langan tima verið burð-
arásar fræðslu og alþýðumenn-
ingar dönsku þjóðarinnar. Stór
þáttur starfa þeirra hefur verið
fræðsla íþrótta og iðkun íþrótta
meðal þjóðar, sem fyrst er til að
stofna íþróttafélög, íþróttakenn-
araskóla og láta taka upp leikfimi
sem námsgrein i skólum, verður
Jón merkur kennari.
landsmótum. Árið 1960 var hugur
hjá stjórn UMFÍ að koma íþrótta-
fólki, sem skaraði framúr á lands-
mótum UMFÍ utan til þess að
þreyta keppni við danska jafn-
aldra. Samvinna tókst og náðist
hún fyrir milligöngu Jóns. Eftir
landsmót UMFI að Laugum 1961
hélt flokkur úrvalsfólks mótsins
utan og fékk góðar móttökur.
Þessi samvinna hefur varað við og
leitt til fjölþættari samvinnu.
Bæði fyrir þessa þjónustu og hin
virku störf Jóns að æskulýðsmál-
um í Danmörku bauð stjórn UMFÍ
og landsmótsnefnd mótsins á
Sauðárkróki 1971 Jóni og konu
hans Ketty að vera heiðursgestir
mótsins. Þau þáðu boðið og Jón
flutti ávarp á mótinu.
Danskir lýðháskólar voru mjög
virkir að kynna danskri þjóð mál-
stað íslendinga i baráttunni að fá
handritin heim. Jón Trausti var
þar skeleggur baráttumaður.
Hann hafði þann sið að segja
kafla úr fslendingasögum í skólum
og ýmsum samkomum. Jörgen
Pors, skólastjóri „Vojens Ung-
domsskole“ í Selsvig minntist Jóns
Trausta 11. desember sl. í dagblaði
í Flensborg og skrifar m.a.: „Hann
var sagnaþulur af guðsnáð. Eg
minnist frásagna hans er hann
heimsótti skólann okkar og sagði
nemendum svo lifandi frá Skarp-
héðni, Gunnari á Hlíðarenda og
Gunnlaugi Ormstungu.“ Þá skýrði
J. Pors frá því framtaki Jóns að
stefna til sin 20—30 leiðbeinend-
um víða að úr Danmörku og dreifa
þeim um Suður-Jótland í skóla og
félög. Þar kenndu þeir íþróttir og
efndu til funda í 2 daga. Að þessu
starfaði Jón um árabil og treysti
með þessu æskulýðsstarf og tengsl
landamærafólksins við önnur hér-
uð í Danmörku. Skólastjóri ÍHS
skrifaði í minningargrein um Jón:
„Lífsgleði og atorka Jóns Tr. kom
oft í ljós, er hann stjórnaði sýn-
ingum, stjórnaði þjóðdönsum og
naut undirleiks Ketty, konu sinn-
ar, þá var hann í essinu sínu, og þá
var það kunnátta Jóns í hinum
forna íslendingasögum, sem voru
hluti af honum og efldu persónu-
leika hans. í mæltum sem skrifuð-
um orðum hans var kraftur, t.d.
sýnir eftirfarandi kafli úr ritgerð
Jóns þetta: „Þú sem árið 1969
gengur um á þessum hnetti, hvað
varðar þig um hvort forfeðurnir
iðkuðu íþróttir? Eigi verður þú
saddur af því brauði, sem bræður
þinir láta í sig, og eigi styrkist þú
við áreynslu annarra. Slepptu því
að hlusta. Hættu að lesa sögurnar,
nema þú viðurkennir að framtíðin
hvíli á herðum fortíðarinnar."
Árið 1946 kvongaðist Jón
Trausti Ketty Magnússon frá
Ábyrgir skólamenn lýðskólanna
veita Jóni Trausta að loknu ævi-
skeiði frábæra umsögn, sem er ís-
lensku fræðslustarfi og menningu
til sóma.
Hann leggur eyru að sögu, sögn-
um og kveðskap; þroskar vinnu-
færni við þátttöku í fjölþættum
störfum búskapar þar sem er út-
ræði; herðar hugsun, félagslyndi
og þegnskap við störf í ungmenna-
félagi; eflir styrk sinn, táp og þrek
í íþróttaleikjum í fjöru, grundum
og sundstæðum; fræðslu sækir
hann í fábrotinn barnaskóla í
kauptúni sem er í frumbyggingu
og heldur í héraðsskóla, sem er
rétt að hefja merk menningar-
störf, sundlaug í lágum kjallara og __
leikfimi iðkuð í þröngri stofu. Með
veganesti menningarlegs eðlis sótt
til islenska alþýðu aflar Jón sér
fljótt álits og trúnaðar forystu-
manna merkra danskra skóla-
stofnana, og síðar virðingu og
trausts dansks æskulýðs.
Minning Jóns Trausta um störf
lians með danskri þjóð mun lengi
vara. Umsögn, orðstýr, sem hann
hiaut má vera okkur löndum hans
góð áminning um hve íslensk al-
þýðufræðsla var haldgóð. Þökks é
Jóni Trausta fyrir þann sóma sem
hann ávann Isl. þjóð, hjálp og vin-
áttu.
Ástvinum hans skal tjáð samúð
og virðing.
Þorsteinn Einarsson.
t
Þökkum öllum þeim nær og fjær er sýndu okkur samúö og hlýhug
við andlát og útför föður okkar,
SIGURDAR ÞÓRÐARSONAR,
Dvalarheimili aldraðra,
Stykkiahólmi.
Sigriður Siguröardóttir,
Guðlaug Erla Sigurðardóttir.
Sú fimmta og sú besta
Hljóm
Sigurður Sverrisson
Krokus
The Blitz
Arista/Steinar
Allt frá því Krokus vakti
fyrst á sér athygli fyrir einum
fimm árum með plötunni Metal
Rendezvous hefur þessi svissn-
eski flokkur verið á stöðugri
uppleið. Á uppleið segi ég þrátt
fyrir þá staðreynd, að Krokus
hefur aldrei verið talin frumleg
hljómsveit fyrir fimm aura og
er það heldur ekki nú. Þrátt
fyrir þetta er The Blitz besta
plata Krokus til þessa, gæða-
rokk af þyngri gerðinni.
Nokkrar mannabreytingar
hafa orðið á liðskipan Krokus
frá því sveitin sló fyrst I gegn.
Enn eru þrír upprunalegu með-
limanna eftir: Marc Storace/-
söngur, Fernando von Arb/gít-
ar og Mark Kohler/bassi. Þre-
menningarnir hafa allir vaxið
með hverri plötu, enginn þó eins
og von Arb, sem meðhöndlar
gítarinn sinn nú eins og sá einn,
sem valdið hefur. Storace er
sem fyrr í sérflokki þunga-
rokkssöngvara og eiga fáir jafn
auðvelt með að fá hárin á
manni til að rísa og einmitt
hann.
Á þessari fimmtu plötu Krok-
us, sem dregur nafn sitt af
gamla Sweet-slagaranum Ball-
romm Blitz, sem vel að merkja
er að finna í hressilegri útsetn-
ingu á plötunni, hefur sú megin-
breyting á tónlistinni orðið, að
hún er öll mun lýrískari en var.
Hinn þungi undirtónn er enn
fyrir hendi en yfirbragðið mild-
ara (ef hægt er að nota slíkt orð
um tónlist Krokus). Þetta kem-
ur vel heim og saman við stór-
auknar vinsældir Krokus I
Bandaríkjunum.
Þegar öllu er á botnin hvolft
er The Blitz góð plata. Frum-
leikinn er reyndar ekki fyrir
hendi, en góður hljóðfæraleik-
ur, frumlausn upptökustjóri og
markviss framsetning bæta
frumleikaskortinn rækilega
upp. Bestu lög: Boys nite out og
Our Love.
Lokað
i dag vegna jaröarfarar HULDU ÁMUNDADÓTTUR,
Laugarásvegi 67, frá kl. 1-4.
Úr og skartgripir,
Jón og Óskar.
Laugavegi70.
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- og minn-
ingargreinar verða að berast blaðinu með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga. í minn-
ingargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður. Þess
skal einnig getið, af marggefnu tilefni, að frumort
ljóð um hinn látna eru ekki birt á minningarorðasíð-
um Morgunblaðsins. Handrit þurfa að vera vélrituð
og með góðu línubili.