Morgunblaðið - 14.04.1985, Blaðsíða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. APRÍL 1985
Er betra að byrja á ártalinu?
Menn deila um hvernig rita beri dagsetningar
Staðall Iðntæknistofnunar hefur ekki náð fótfestu
Skýrsluvélar leita álits íslenskrar málnefndar
Enn stendur styr um ritun dag-
setninga með tölustöfum þó liðin
séu ellefu ár síðan Iðntækni-
stofnun íslands, áður Iðnþróun-
arstofnun, ákvað að rita skuli dagsetn-
ingar í röðinni ár mánuður dagur. Al-
menningur á íslandi hefur hins vegar
lengst af ritað dagsetningar í röðinni
dagur mánuður ár.
Hver kannast ekki við slíkt upphaf á
bréfi : Reykjavík 4/4 1985 Háttvirti
starfsmaður o.s.frv.
Samkvæmt staðlinum frá Iðntækni-
stofnun á að rita dagsetninguna i bréfinu
til starfsmannsins:
Reykjavík 1985-04-04 eða Reykjavík 1985
04 04 eða Reykjavík 19850404.
Þessi ritháttur mælist misjafnlega vel
fyrir, sumir telja að hann brjóti í bága
við gamla íslenska hefð, en aðrir eru hins
vegar ákafir fylgismenn hans og benda á
að staðallinn sé í samræmi við það sem
víða gerist úti í hinum stóra heimi.
í Tölvumálum, félagsblaði Skýrslu-
tæknifélags íslands, hafa menn úr báðum
herbúðum leitt saman hesta sína og víg-
fimir veifað spjótum rökhyggju sinnar,
máli sínu til stuðnings.
í grein eftir Óttar Kjartansson deildar-
stjóra hjá Skýrsluvélum í ágúst 1982
kemur fram að þó margir hafi tekið upp
ritun dagsetninga skv. staðlinum ÍST 8
hafi ýmsir ekki gert það rétt. Af því hafi
leitt að slíkar dagsetningar séu misskild-
ar og skuldinni síðan skellt á staðalinn.
Hann nefnir sem dæmi ef dagsetningin
1922-06-19 er rituð 22.06.19. Telur hann
þá að gamanið fari að kárna. Rita þurfi
ártalið með fjórum stöfum og nota þurfi
bandstrik eða eyður til aðgreiningar en
ekki punkta.
f Tölvumálum í október 1982 kveður sér
hljóðs Ásmundur Brekkan yfirlæknir og
telur fáránlegt að lögbjóða dagsetn-
ingastaðal sem byggi tilveru sína á óljós-
um forsendum og samræmist ekki al-
mennum rithætti í landinu. Máli sínu til
skýringar birtir hann tvær myndir (mynd
1).
Ásmundur telur staðalinn kominn frá
Svíum sem tekið hafi hann upp vegna
misskilnings á kerfi sem hafi verið útbúið
í Genf 1950 á vegum alþjóðanefnda um
manntals „statistik". Hann hvetur síðan
til þess að staðallinn verði afnuminn og
dagsetningar verði skrifaðar frá vinstri
til hægri eins og verið hafi (mynd 2).
Benedikt Jónsson fulltrúi í launadeild
fjármálaráðneytisins telur hins vegar í
grein í Tölvumálum í desember 1983 að
ritun dagsetninga skv. staðlinum ÍST 8
byggi tilveru sína á mjög augljósum for-
sendum og samræmist ágætlega almenn-
um rithætti í landinu. Bendir á máli sínu
til stuðnings að fslendingar hafi um langt
skeið ástundað talnaritun þar sem gildi
hvers tölustafs í tölu minnki frá vinstri
til hægri, t.d. 123. Hnattstaða sé gefin
upp í gráðum, mínútum og sekúndum.
Fjárupphæðir séu tilgreindar í krónum
og aurum og tímasetningar, innan sól-
arhrings, séu skráðar í klukkustundum,
mínútum og sekúndum. Benedikt telur að
ritun dagsetninga skv. staðlinum fylgi
nákvæmlega sömu reglu og að ofan grein-
ir. Benedikt segir bagalegt að staðallinn
sé ekki ítarlegri en raun beri vitni og
tekur undir með Óttari Kjartanssyni þeg-
ar hann hvetur til þess að staðallinn verði
endurbættur, útgefinn og rækilega
kynntur fyrir almenningi. Ennfremur
getur Benedikt þess í grein sinni að stað-
allinn sé ekki lögboðinn heldur sé hann
ákveðinn hjá Iðntæknistofnun, sem mæl-
ist til þess að hann sé notaður.
Þess má geta að dagsetningaritun eins
og staðallinn gerir ráð fyrir er notaður
hjá Iðntæknistofnun fslands. Ritun dag-
setninga skv. staðlinum var tekin upp
fyrir nokkrum árum hjá Rafmagnsveitu
Reykjavíkur en mæltist illa fyrir hjá al-
menningi og var þess vegna gamli rit-
hátturinn tekinn upp aftur og eru heiti
mánaðanna rituð með bókstöfum á þeim
bæ. Hjá launadeild fjármálaráðuneytis-
ins var ritun dagsetninga samkvæmt
staðlinum líka tekin upp fyrir nokkrum
árum, nánar tilekið 1. janúar 1976, og var
í gildi til 31. desember 1979 en þá samein-
uðust launakerfi ríkisins og Reykjavík-
urborgar. Fulltrúi Reykjavikurborgar,
Magnús Óskarsson, setti það sem skilyrði
fyrir sameiningunni að dagsetningar
yrðu ekki ritaðar samkvæmt staðlinum
sem fyrr er getið. Málinu var skotið til
úrskurðar Höskuldar Jónssonar ráðu-
neytisstjóra sem ákvað að rithátturinn
skyldi framvegis vera dagur, mánuður,
ár.
En það er ennþá ókyrrð mikil á þessum
vettvangi. f febrúar 1985 grípur Óttar
Kjartansson deildarstjóri hjá Skýrsluvél-
um enn pennann og ritar grein í Skýrr-
fréttir, fréttabréf Skýrsluvéla ríkisins og
Reykjavíkurborgar, um dagsetningastað-
alinn. Nú er sú vá fyrir dyrum að menn
hafa tekið upp á því að rita dagsetningar
á þennan hátt: 01.07.1971 eða jafnvel
01.07.71 og þá er nú farið að bera í bakka-
fullan lækinn að mati greinarhöfundar.
Hann telur þó einföldun að kenna tölvum
einhliða um slíkan rithátt eins og stund-
um sé gert. Hann telur engan heilvita
mann lesa dagsetningar með þvi að segja:
núll fyrsti, núll sjöundi, nítján hundruð
sjötíu og eitt. Menn hljóti að sleppa núll-
um í lestri. Jafnframt kveður hann þá
ringulreið sem ríki í þessu efni illþolandi,
enga lausn í sjónmáli og málið í hnút sem
varla sé á færi nema stjórnvalda að
höggva á.
í nýjasta tölublaði Skýrrfrétta er grein
um dagsetningamálið eftir Benedikt
Jónsson. Þar lýsir hann þeirri skoðun
sinni að það hafi beinlínis fagurfræðilegt
gildi að hafa núllin og það sjónarmið eigi
fyllilega rétt á sér og bendir á að nú þeg-
ar farið sé að veita stofnunum verðlaun
fyrir frágang á ársskýrslum sínum, skipti
útlit þeirra vitaskuld máli. Hann hvetur
til að ákveðinn verði nýr staðall því sá
gamli sé að mörgu leyti hrákasmíð og
bendir á að hafa megi til hliðsjónar al-
þjóðlegan staðal um tímatáknun ISO/R
2014. Benedikt getur þess einnig að sam-
kvæmt sænskum staðli skuli tímabil
þannig táknað: 1972-02-07—1975-05-08 en
leggur til að íslenska útgáfan verði
1985.03.07-1985.03.08.
Þess má geta að Skýrsluvélar hafa
óskað eftir því við Baldur Jónsson pró-
fessor formann íslenskrar málnefndar að
hann segi sitt álit á því hvort rita beri
dag og mánuð ávallt með tveimur tölu-
stöfum, t.d. 01.04.1985. Skýrsluvélar hafa
sent annað bréf til Málnefndar og Iðn-
tæknistofnunar íslands þar sem látin er í
ljós sú ósk að þetta mál verði tekið upp og
að áveðinn verði staðall sem fólk geti
sæst á að nota. Samkvæmt upplýsingum
Baldurs Jónssonar er þetta erindi nú til
athugunar hjá nefndinni. Hann gat þess
að Málnefnd hefði fjallað um staðalinn
árið 1976 að tilmælum menntamálaráðu-
neytis. Þá lagðist Málnefnd gegn þvi að
staðallinn yrði tekinn upp.

%%',a
|4 **
/4
oV
0
/
Bardaginn um
dagsetningarnar
TEXTl: GUÐRÚN GUÐLAUGSDÓTTIR