Morgunblaðið - 05.05.1985, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. MAÍ 1985
Eyðimerkurstríöið
gegn Hassan
Marokkókonungi
„ »4.
- ~~B.
m
i *■'
'Ém '2*
— m &
T*1H> er aö um 100.000 manns, aðallega konur, börn og gamalmenni, hafist við í flóttamannabúðum í Alsír nálægt landamærum Marokkó.
eftir AXEL PIHL-ANDERSEN
Vestur-Sahara, sprengjukúl-
ur úr fallbyssum Mar-
okkóbúa falla í námunda
við okkur. Grjót og sandur
þyrlast upp í loftið. Grænklæddir
hermenn Polisario-hreyfingarinnar
hlaupa að fallbyssum sínum og hefja
skothríð. Skammt frá okkur hefur
flokkur hermanna komið tvíhleyptri
23mm fallbys.su í skotstöðu. Eld-
tungur standa út um hlaupin og há-
vaðinn er ærandi.
Þessi hildarleikur á sér stað tæpa
100 kílómetra vestur af landamær-
um Marokkó og Alsír. í 10 ár hafa
hermenn Hassans konungs Mar-
okkó og eyðimerkurhermenn Polis-
ario-hreyfingarinnar, sem njóta
stuðnings Alsírbúa, barist á þessu
svæði. Áður tilheyrði þetta land-
svæði Spánverjum og nefndist þá
Spænska Vestur-Sahara.
I nokkurra kílómetra fjarlægð
má greina herbúðir Marokkóbúa.
Raunar hafa þeir myndað 1600
kilómetra langan varnarvegg, sem
er gerður úr grjóti og sandi og
markar víglínuna. Veggurinn er
varinn með jarðsprengjum, fall-
byssum og fullkomnu ratsjárkerfi.
Marokkóbúar ráða yfir landsvæð-
inu handan veggjarins en þeir yf-
irgefa aldrei herbúðir sínar til
árása.
í vetur hefur færst aukin harka
f bardagana, en stríð þetta hafa
margir nefnt „stríðið sem gleymd-
ist“ vegna þess hve fjölmiðlar
hafa lítið fylgst með gangi mála. I
10 ár hafa hermenn Polisario-
hreyfingarinnar barist fyrir
stofnun sjálfstæðs ríkis Araba á
þessu eyðimerkursvæði, sem er
266.000 ferkílómetrar að stærð.
Þarna eru miklar náttúruauðlind-
ir, einkum verðmætir málmar auk
þess sem óvíða í heiminum er að
finna meira af fosfati.
Hassan konungur hefur lagt allt
undir til þess að freista þess að
halda svæði þessu undir stjórn
Marokkóbúa. Stríðið hefur lagt
efnahag landsins í rúst og Hassan
konungur hefur lagt á tæpasta vað
ekki eingöngu vegna náttúruauð-
lindanna heldur og vegna þess að
hann hefur löngum alið með sér
þann draum að gera Marokkó að
stórveldi í Norðvestur-Afríku.
Landsvæði þetta nefna Arabar
„Maghreb", sem þýðir „vestur" og
þaðan er greið leið til Evrópu.
Síðustu mánuðina hefur spenn-
an farið vaxandi. Her Marokkó
ræður yfir öllum helstu bæjum og
borgum, en þó aðeins ió hluta
landsvæðisins. f lok síðasta árs
juku Marokkóbúar vígbúnað sinn í
norðri en það er mikilvægasti
hluti Vestur-Sahara hvað snertir
verðmæta málma. Þar búa einnig
flestir íbúanna. Á þennan hátt
hafa hermenn Hassans konungs
reynt að þröngva liðsmönnum Pol-
isario inn í Alsír. Þess má geta að
nú eru um það bil 100.000 manns í
flóttamannabúðum f Alsír.
Polisario-hreyfingin hefur
brugðist við þessum aukna víg-
búnaði með kröftugum stórskota-
liðsárásum á varnarvegg og her-
búðir Marokkóbúa. Mannfall hef-
ur verið mikið í röðum hermanna
Hassans konungs. Það verður því
sífellt mikilvægara fyrir Mar-
okkóbúa að hrekja hermenn Polis-
ario af höndum sér inn í Alsír.
Hassan konungur hefur lýst því
yfir að hermenn Polisario séu
„málaliðar frá Alsír“ en hingað til
hefur hann ekki hætt á að lenda í
stríði við Alsírbúa en þeir eru eini
raunverulegi keppinautur hans f
Norðvestur-Afríku.
Pólitískir sigrar
Þótt að undanförnu hafi hallað
nokkuð á Polisario-hreyfinguna
hefur hún unnið merka pólitíska
sigra. Þetta á ekki síst við innan
Hermenn Polisarío-hreyfingarinnar fi allan sinn vopnabúnað frá Alsír. Áður
nutu þeir einnig stuðnings Líbýumanna.
Einingarsamtaka Afríkuríkja en
30 af 50 aðildarríkjum samtak-
anna hafa viðurkennt útlaga-
stjórn Polisario og ríki það sem
hreyfingin hefur stofnað og nefn-
ist Arabíska alþýðulýðveldið í Sa-
hara. Á 20. aðalfundi Einingar-
samtakanna, sem fór fram í Addis
Abeba í nóvember siðastliðnum,
tilkynnti Hassan konungur úrsögn
Marokkó úr samtökunum. Á sama
tima sótti hann um inngöngu
Marokkó i Evrópubandalagið!
27. febrúar hélt Polisario-
hreyfingin hátíðlegt níu ára af-
mæli Arabíska alþýðulýðveldisins
í Sahara. Hátiðahöldin fóru fram í
flóttamannabúðunum í Alsir.
Sama dag barst formleg viður-
kenning á Arabíska alþýðulýð-
veldinu í Sahara frá stjórnvöldum
í Kólombíu. Þar með varð Kól-
ombía 61. landið til að viðurkenna
ríki þetta. Enn sem komið er hafa
Júgóslavar einir Evrópuþjóða sent
formlega viðurkenningu.
Svo virðist sem Polisario-
hreyfingin mótist frekar af sjón-
armiðum múhameðstrúarmanna
og þjóðernishyggju en sósíalískum
hugmyndum þótt öll þessi þrjú at-
riði séu mikilvægur þáttur í
stefnuskrá samtakanna.
íbúar Vestur-Sahara og fólk það
sem leitar skjóls í flóttamanna-
búðunum eru aðallega hirðingjar.
Forráðamenn Polisario segja að
íbúar þessa svæðis séu tæplega
milljón að tölu en erlendir sér-
fræðingar telja þá vart fleiri en
250.000. Stór hluti þeirra, aðallega
konur, börn og gamalmenni, hefst
við í flóttamannabúðunum í Alsír
nálægt landamæraborginni Tind-
ouf. Afgangur íbúanna býr hand-
an varnarveggs Marokkóbúa í
borgunum E1 Aioun, Smara, Ha-
ouza og í hafnarborginni Dakhla,
sem er sunnar og er einnig í hönd-
um Marokkóbúa.
Fyrir 10 árum þegar Spánverjar
létu af yfirráðum sínum hétu þeir
þjóðaratkvæðagreiðslu um fram-
tíð Vestur-Sahara. Sameinuðu
í 10 ir hafa hermenn Polisario-
hreyfíngarinnar barist fyrir stofnun
sjilfstæðs ríkis Araba í Vestur-
Sahara.
þjóðirnar og Alþjóðadómstóllinn í
Haag studdu þessa ráðagerð. En
Hassan konungur Marokkó kom í
veg fyrir að þetta yrði að veru-
leika. Að undirlagi hans fluttust
mörg hundruð þúsund Marokkó-
búar til þessa svæðis í október-
mánuði árið 1975. Þetta var þaul-
skipulögð áætlun, sem nefnd var
„græna hergangan". Hassan kon-
ungur réttlætti hana með því að
höfða til þjóðerniskenndar Mar-
okkóbúa. Mánuði síðar skrifuðu
Spánverjar undir „Madrid-sam-
komulagið“ svokallaða en það
kvað á um að stjórn Vestur-Sa-
hara skyldi framvegis vera í hönd-
um Marokkó og Máritaníu. Þrátt
fyrir samþykktir Sameinuðu þjóð-
anna, þar sem hvatt er til þjóðar-
atkvæðagreiðslu um framtíð
svæðisins og samningaviðræðna
milli Marokkó og Polisario-
hreyfingarinnar, hefur Hassan
konungur neitað að taka þær til
greina.
í upphafi stríðsins beitti Polis-
ario-hreyfingin sér mjög gegn
Máritaníu. Árið 1979 létu Márit-
aníumenn undan enda landið fá-
tækt og illa búið undir stríðsrekst-
ur. Saminn var friður við Polis-
ario-hreyfinguna og látið af öllum
kröfum til þessa landsvæðis.
Forsetinn
„Við viljum samningaviðræður
við Marokkóbúa, en svo lengi sem
þeir neita að setjast að samninga-
borðinu verður barist," sagði Mo-
hamed Abdelaziz, forseti Arab-
íska alþýðulýðveldisins í Sahara,
þegar greinarhöfundur, japanskur
fréttamaður, og franskir sjón-
varpsmenn áttu við hann viðtal í
herbúðum Polisario í Vestur-
Sahara nokkra kílómetra frá
landamærum Alsír. Forveri hans í
forsetastóli, E1 Duali Mustapha
Sayed, féll árið 1976 í árás á Nou-
akchott, höfuðborg Máritaníu.
„Afstaða ríkisstjórnar sósíalista
í Frakklandi hefur valdið okkur
miklum vonbrigðum," sagði for-
setinn, en hann er tregur til að
veita viðtöl og féllst á þetta viðtal
eingöngu vegna frönsku sjón-
varpsmannanna.
„Franska ríkisstjórnin fer lof-
samlegum orðum um okkur en
bregst okkur svo þegar mest á
reynir,“ sagði hann ennfremur.
Með þessum orðum var hann að
vitna til víðtækrar vopnasölu
Frakka til Marokkó en hún ásamt