Morgunblaðið - 30.01.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. JANÚAR1986
\
Alþýðuleikhúsið 10 ára:
Frumsýnir „Tom
og Viv“ í kvöld
ALÞÝÐULEIKHÚSIÐ er 10 ára um þessar mundir og af því til-
efni frumsýnir það nýlegt verk Michael Hastings, „Tom og Viv“,
í kvöld á Kjarvalsstöðum. Leikritið er byggt á ævi eins þekktasta
leikritaskálds Breta, Nóbelskáldsins T.S. Eliot, og fyrri konu
hans Vivienne, sem lokuð var inni á hæli, m.a. að ósk eiginmanns,
sem vitskert. Hjónabandið var stormasamt og eru menn ekki á
eitt sáttir um þetta tímabil í lifi skáldsins. Hastings gekk erfiðlega
að fá þær upplýsingar sem hann þurfti til að skrifa leikritið en
hann hóf vinnu við það árið 1980 og var það fyrst frumsýnt árið
1984. Honum var meinað að komast í einkaskjöl skáldsins m.a.
af seinni konu hans Valerie og forráðamenn Fabers-útgáfufyrir-
tækisins í London, sem Eliot reyndar stofnaði, hafa ekki verið
ýkja hrifnir af því að gefa upp neitt sem við kemur því sem
höfundurinn var á höttunum eftir. Höfundurinn hafði að lokum
upp á Maurice, bróður Viv, rétt fyrir andlát hans og hjálpaði
hann við að fylla inn i eyðumar.
enska heimspekinginn F.H. Brad-
ley. Um skeið var Bertrand Russ-
ell kennari hans og fékk hann
mikið dálæti á unga námsmannin-
um. Eliot hélt til Þýskalands til-
að ljúka ritgerð sinni og síðan til
London þegar stríðið skall á. Hann
kynntist Ezra Pound og fleiri
frammámönnum í bókmenntum.
Þar hófust líka kynni hans við
fyrri konu sína, Vivienne Haigh-
Wood, sem hann kvæntist 1915.
Hann gaf út tvær ljóðabækur,
1917 og 1919, en hóf störf við
Lloyds-bankann árið 1917.
Apótekarastúlkan Louise var að lokum sú eina sem Viv gat hallað
sér að. Louise leikur María Sigurðardóttir.
Vivienne, Siguijóna Sverrisdóttir, i einu bijálæðiskastanna áður en hún er send á hælið. Viðar
Eggertsson er í hlutverki T.S. Eliot.
Morgunblaöið/Vilborg Einarsdóttir.
Hjónin T.S. Eliot og fyrri kona hans Vivienne. Viðar Eggertsson
og Siguijóna Sverrisdóttir.
Inga Bjamason er leikstjóri,
sviðsmynd og búninga hefur
Guðrún Erla Geirsdóttir
hannað, tónlist er eftir Leif Þórar-
insson. Viðar Eggertsson er í
hlutverki Tom Eliot og Siguijóna
Sverrisdóttir Ieikur eiginkonuna,
Viv. Amór Benónýsson er í hlut-
verki Maurice, bróður Vivienne.
Margrét Akadóttir Ieikur móður
hennar, María Sigurðardóttir leik-
ur apótekarastúikuna Louise sem
að lokum er sú eina sem Viv getur
hallað sér upp að og er hún jafn-
framt sögumaður. Þá fer Sverrir
Hólmarsson með hlutverk föður
Vivienne auk nokkurra annarra
smáhlutverka, en hann þýddi
verkið. Kolbeinn Bjamason leikur
á þverflautu í leiknum.
Er blaðamann bar að garði
Kjarvalsstaða á eina lokaæfing-
una í vikunni vom leikarar og
aðrir aðstandendur sýningarinnar
að vonum glaðhlakkalegir þar sem
nú loks sást fyrir endann á §ög-
urra mánaða æfíngatímabili í
jafnmörgum æfíngasölum. —
„Stjóm Kjarvalsstaða bjargaði
sýningunni frá dauða. þetta er
fínn salur. Við emm bara alsæl
og það sem meira er, við getum
líklega fengið hann fram í maí,“
sagði Inga leikstjóri á milli atriða.
„Við eram að reyna að starfa, en
í raun getum við það ekki. Al-
þýðuleikhúsið sýndi á sínum tíma
í Lindarbæ og Hafnarbíói og síðan
á öllum loftum og kjöllumm sem
við höfum fundið í nágrenninu. í
hvert sinn sem ókunnuga ber að
garði, tökum við ósjálfrátt saman
föggur okkar því við emm svo
hagvön því að okkur sé hent á
dyr. Það getur auðvitað enginn
byggt upp leikhús í eilífum flutn-
ingum og í raun á Alþýðuleikhúsið
ósköp lítið þótt 10 ára sé orðið.
Við höfum þurft að henda heilu
sviðssetningunum eftir hveija
sýningu þar sem engir peningar
em til til að sitja uppi með stórt
geymslurými."
Inga sagði að vonandi myndi
vandi leikhússins leysast von
bráðar því í miðborg Reykjavíkur
væri fínasta húsnæði, gamla
Sjálfstæðishúsið við Austurvöll,
sem myndi henta mjög vel til slíkr-
ar menningarstarfsemi, sem Al-
þýðuleikhúsið byði upp á, og einn-
ig mætti nota húsnæðið fyrir tón-
leika og ýmislegt annað sem lyfta
myndi undir listafólk í landinu.
„Stjómvöld og menntamálaráð-
herra hafa sýnt þessu áhuga og
ég sé ekki nokkur tormerki á að
nýta þetta hús. Ég hef verið talin
léttgeggjuð og bjartsýn að vera
með slíka sýningu á götunni í fjóra
mánuði. Það verður menningar-
legt slys ef Alþýðuleikhúsið þarf
að leggja upp laupana á 10 ára
afmæli sínu, en ég tel að leikhúsið
hafí sýnt á þessu tímabili hversu
mikilvægt hlutverk þess er fyrir
þroska ungs leikhússfólks."
Skáldið Thomas Steams Eliot
fæddist í St. Louis, Missouri, árið
1888, gekk þar í skóla og árið
1910 hafði hann lokið prófí frá
Harvard-háskóla, þar sem hann
stundaði nám í heimspeki, bók-
menntum og tungumálum. Um
það leyti vann hann að sínu fyrsta
stórvirki í ljóðagerð. Hann hóf að
skrifa doktorsritgerð f heimspeki
stuttu síðar við sama skóla um
Sambúð Eliot-hjónanna var
erfíð frá upphafi. Eliot fékk
taugaáfali árið 1921 og dvaldist
þá á heilsuhælum í Sviss sér til
hressingar. Þar vann hann að
löngu kvæði, „Eyðilandið", sem
kom út árið eftir. Verkið er tíma-
mótaverk í nútímabókmenntum
og tryggði Eliot sess í fremstu röð
skálda. Þar beitir Eliot samskeyt-
ingalist, raðar saman myndum og
tilvísunum í skáldskap og goð-
sagnir til að draga upp hráslaga-
lega mynd af borgarmenningu
nútímans, segir m.a. í kynningu
leikritsins.
Samhliða Eyðilandinu sendi
Eliot frá sér merkilegar greinar
um skáldskap sem höfðu mikil
áhrif á bókmenntafræði. Hann
sagði að skáldskapur ætti að vera
ópersónulegur, skáldið ætti ekki
að reyna að tjá persónuleika sinn
heldur flýja hann. Skáldið ætti
ekki að lýsa tilfínningum sínum
beint heldur fínna myndir til að
lýsa þeim óbeint. Ljóðið er þó
miklu persónulegra en hann vildi
þá vera láta og auðvelt að lesa út
úr því sambúðarvanda þeirra
hjóna og andstyggð Eliots á lík-
amlegum mökum. Sjálfur viður-
kenndi Eliot seint á ævinni að
kvæðið mætti vel skoða ekki svo
mjög sem „mikílsháttar þjóðfé-
lagsgagmýni" heldur öllu fremur
sem „útrás fyrir persónulega og
algerlega ómerkilega óbeit á líf-
inu, eins konar táktfast nöldur“.
Árið 1927 gerðist Eliot breskur
þegn og lét skírast inn í ensku
hákirkjuna, og segir sagan að
hann hafí orðið breskari en allt
breskt. Hann gerðist íhaldssamur
og mikill unnandi fomra hefða
og dyggða. Hann sagði að hann
væri „klassískt sinnaður í bók-
menntum, konungssinnaður í
stjómmálum og hákirkjumaður í
trúmálum". Meðal verka hans má
nefna: „Holir menn“ (1925),
„Ferðalag vitringanna" (1927) og
„Öskudagur" (1930). Á ámnum
1935—42 orti hann mikinn ljóða-
bálk, „Fjórir kvartettar", og síðan
snéri hann sér að leikritagerð.
Þekktustu verk hans em „Morðið
í Dómkirkjunni" (1935) og„Kokk-
teilboðið" (1950). Þá samdi hann
texta fyrir kirkjulega skrautsýn-
ingu, „Klettinn" (1934).
Vivienne veslaðist upp á hæli.
Bróðir hennar heimsótti hana einu
sinni en Eliot aldrei. Hún lést árið
1947 um það leyti sem eiginmaður
hennar var að ná hátindi frægðar
sinnar, en árinu eftir, 1948, hlaut
Eliot bókmenntaverðlaun Nóbels.
Árið 1957 kvæntist hann ritara
sínum, Valerie Fletcher, og ber
öllum saman um að það hjónaband
hafí verið farsælt. T.S. Eliot lést
árið 1965, 77 áragamall.
JI