Morgunblaðið - 16.05.1986, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR16. MAl 1986
Um öryggi í flugi
eftir Jóhannes R.
Snorrason
í framhaldi af umræðu um ör-
yggismál flugsins á íslandi, sem
fram fór í sjónvarpinu nú fyrir
skömmu, hefí ég áhuga á að gera
örlitlar athugasemdir. í fyrsta lagi
var umræðan litlaus og varfæmis-
leg að mínu mati og það hvarflaði
að mér að þátttakendur hreinlega
þyrðu ekki að segja hug sinn um
þessi mál, því varla hafa þeir allir
verið sammála um að hér sé ekki
úrbóta þörf. Hitt er svo annað mál
að engan skyldi undra þótt menn
hafi verið hálf lamaðir eftir viðtalið
við Pálmar Smára Gunnarsson, svo
áhrifaríkt sem það var, en umdeil-
anlegt hvort það átti erindi í þátt
af þessu tagi. Ég hafði vænst þess
að sjá formann Rannsóknamefndar
flugslysa í þessum þætti, þar sem
hann er í senn gamalreyndur flug-
stjóri og starfrækti hér flugskóla
um árabil með miklum myndarbrag
og er því málum vel kunnugur.
Maður með fjölþætta reynslu á
þessu sviði hefði vissulega átt erindi
í svona umræðuþátt. Ég tel að orð
Péturs Einarssonar flugmálstjóra,
sem höfð voru eftir honum fyrir
skömmu og féllu ekki alls staðar í
frjóan jarðveg, hafi verið orð í tíma
töluð. Flugmálastjóri dró í efa ágæti
og öryggi sumra tegunda fiugvéla,
sem notaðar eru hér í farþegaflugi
og ekki eru búnar loftþrýstikerfi
fyrir farþega og áhöfn og ekki bún-
ar hverfilhreyflum. Ég skildi orð
hans á þann veg, að stefna bæri
að bættum flugvélakosti í áætlunar-
og leiguflugi hinna smærri flug-
félaga.
Efast einhver um að það sé ekki
öruggara, svo ekki sé talað um
þægindi fyrir þá sem fljúga, að
geta flogið fyrir ofan flest veður,
yfir mestu ísingaskýin ogyfir trölla-
dans loftsins í nágrenni við fjöll og
jökla þegar illa viðrar? Það sem
flugmálastjóri hefir sennilega haft
í huga er, að hér fljúga flugvélar
með farþega, sem ekki geta flogið
yfir venjuleg veður og það sem er
ef til vill alvarlegra, þær hafa ekki
afl til þess að bjargast megi á þeim
sumum hverjum í mikilli ísingu,
nema þá að lækka flugið sé þess
nokkur kostur, en það er sjaldan
gjörlegt yfir okkar fjöllótta landi.
Undir þeim kringumstæðum gæti
það orðið afdrifaríkt, brygðist annar
af tveim hreyflum. Rétt er að taka
fram, að í þessu flugi eru einnig
notaðar vel búnar flugvélar og falla
ekki undir það sem hér er um rætt.
í umræðunni minntist enginn á
þann augljósa öryggisþátt, að í
stjórnklefa farþegaflugvéla skuli
vera tveir vel þjálfaðir flugmenn.
Ég minnist þess frá fyrri árum hve
okkur fannst það mikil framför og
aukið öryggi þegar teknar voru í
notkun flugvélar þar sem þessa var
krafist. Þessi öryggisþáttur
gleymdist alveg í umræðunni, en
hefði þó verið þess virði að um
hann yrði fjailað.
Tveir vel þjálfaðir flugmenn ættu
að vera um borð í öllum fjölhreyfia
flugvélum sem flytja fólk fyrir
gjald, a.m.k. undir öllum kringum-
stæðum þegar flogið er blindflug,
um það er engin spurning í mínum
huga. Vissulega myndi það valda
auknum kostnaði fyrir litlu flug-
félögin, en við erum að ræða örygg-
ið, sem fjárhagssjónarmið mega
sem allra minnst áhrif hafa á. Öllum
ætti að vera ljóst að það kostar
mikla fjármuni að starfrækja flug
með öryggi og festu, en ég álít að
fólkið í landinu vilji greiða fyrir
öryggi í flugsamgöngum. Öllum
ætti einnig að vera ljóst að full-
komnu öryggi verður ekki náð, en
við verðum að reyna að komast sem
næst því marki. Annaðhvort höfum
við efni á að halda hér uppi flug-
samgöngum með boðlegu öryggi,
eða við verðum að bíða þar til við
höfum efni á því. Ef til vill er kald-
hæðnislegtr að segja, að á meðan
gætum við byggt stórar flugstöðvar
á öllum flugvöllum iandsins, vilji
menn hafa þann forgang á málum.
Mér hefir stundum fundist um-
ræða um þessi mál, sem og mörg
önnur, snúast of mikið um skort á
fjármunum og skilningsleysi ráða-
manna. Ætli ráðamenn myndu ekki
fljótt sjá hvar skórinn kreppir, væri
ekki hægt að halda uppi flugsam-
göngum til hinna smærri byggðar-
laga vegna þess að öryggismálin
væru undir skynsamlegu lágmarki,
og ef til vill yrði umræða um þessi
mál bæði fróðlegri og líflegri, flétt-
aðist inn í hana hvemig þeim fjár-
munum er varið, sem veitt er til
flugmála á íslandi og hvaða mál
hafa forgang. Ekki má skilja orð
mín svo, að fjármunum til flugmála
sé illa varið, en það er ávallt umdeil-
anlegt hvaða mál skuli hafa for-
gang.
Ég er sammmála flugmálastjóra
um að frumþjálfun flugmanna hér
á íslandi sé i molum. Flugnám hefir
alla tíð verið hornreka hér hjá okkur
og nánast látið afskiptalaust af
stjómvöldum. Ungir menn hafa alla
tíð verið á hrakhólum í þessu námi
og notið takmarkaðs skilnings á
gildi þessi. Hér eru flugskólar úti
um allt land í mýflugumynd og
hafa hvorki aðstöðu né heldur tæki
til þess að sinna þessu verkefni í
takt við kröfur tímans. Ég tel að
tími sé til kominn að stjómvöld taki
þesi mál til gaumgæfilegrar at-
hugunar hið allra fyrsta og væri
það drjúgt spor í átt til bætts örygg-
is. Ég hefí lengi verið þeirrar skoð-
unar að hér eigi að vera einn flug-
skóli, vel búinn tækjum og með
hæfa kennara í öllum greinum.
Myndi það án nokkurs efa verða
til þess að auka öryggi á öllum
stigum flugsins og auðvelda ungum
mönnum nám, sem vilja gera flugið
að lífsstarfi. Það gæti einnig laðað
hingað erlenda nema til flugnáms,
sem myndi létta undir í rekstri
flugskóla.
Það er svolítið hjákátlegt að á
undanförnum árum skuli flestir
nemendur og.kennarar hafa þurft
að aka til Keflavíkur á degi hveijum
til þess að stunda nám í bóklegum
greinum flugsins.
Virðingarvert er þó að Fjöl-
brautaskóli Keflavíkur skuli sinna
þessu máli.
Athugasemd stjómanda um-
rædds þáttar, varðandi flug norður
í land þegar vindar blása af suð-
austri eða suðri, var að mínu mati
hæpin. Það flýgur enginn í upp-
streymi fyrir sunnan jökla eða yfir
þá í sjónflugi þegar þannig viðrar,
einfaldlega vegna þess að í þeim
vindáttum hrannast skýin upp á öll
fjöll sem eru áveðra, og einmitt
sunnan jökla má vænta lágskýja
og úrkomu þegar suðlægir vindar
eru í uppsiglingu. Þá er veður oftast
allt annað norðan jöklanna, þar má
vænta betra skyggnis og að jafnaði
er hægt að fljúga þar sjónflug í
meir hæð. Þetta fengum við sannar-
lega að reyna á stríðsárunum þegar
okkur var bannað að fljúga Hval-
§'örð. Ókyrrðar gætir ekki síður
þegar skriðið er undir skýjum norð-
ur Kjöl og ættu flugmenn í sjónflugi
að forðast þá leið nema þegar
skyggni er gott og skýjahæð einnig.
Hlutimir eru ekki ávallt eins ein-
faldir og lítur úr á korti.
Mikilvægt er að lítt reyndir flug-
menn fari með gát í langflugi, ekki
síst yfir hálendi landsins og virði
reglur um sjónflug, en á það hefir
stundum skort verulega. I því efni
ætti stjómandi umrædds sjónvarps-
þáttar að vera ungum flugmönnum
til fyrirmyndar. Um veðurtakmörk,
sem sumir vilja veija sér sjálfir
vegna kunnugleika á staðháttum
og þess að þeir fljúgi litlum flugvéh
um, hafa verið skiptar skoðanir. Á
Jóhannes R. Snorrason
„Efast einhver um að
það sé ekki öruggara,
svo ekki sé talað um
þægindi fyrir þá sem
fljúga, að geta flogið
fyrir ofan flest veður,
yf ir mestu ísingaskýin
og yf ir trölladans lofts-
ins í nágrenni við fjöll
og jökla þegar illa viðr-
ar?“
venjulegum flugvöllum þar sem
blindflug er gert niður í tilskilið
lágmark, hafa litlar flugvélar enga
sérsamninga vegna smæðar eða
kunnugleika flugmanna á staðhátt-
um. Séu þær búnar fullkomnum
tækjum, nýtast þeim sömu lágmörk
og öðrum flugvélum með sambæri-
leg tæki. Sé veður undir lágmarki
verða allar flugvélar frá að hverfa,
burtséð frá stærð eða hver situr
þar undir stýri. í þröngu umhverfi
getur þó hægfleyg flugvél í tilvikum
komist nær flugvelli, vegna þess
að eftir misheppnað aðflug nýtist
henni svigrúmið betur. Flugmaður
sem flýgur milli staða í sjónflugi,
getur lengi skriðið inn firði og inn
í dali, jafnvel í illviðrum og slegist
þar við flugvélina og náttúruöflin
þar til lending næst, en hafa ber í
huga að góður skákmaður vinnur
ekki allar skákir þótt teflt sé til
vinnings. En í þessu tafli má aldrei
tapa.
Sunnudaginn fjórða þessa mán-
aðar, áður en ég hafði sent blaðinu
þessar athugasemdir, birtust í
dagblaðinu Tímanum viðtöl við
unga flugmenn um þessi og skyld
mál. Þar taka ungu flugmennimir
svolítið mikið uppí sig, sé rétt eftir
þeim haft, sem ég dreg í efa, en
bæði flugmálastjóri og slökkviliðs-
stjóri Reykjavíkurflugvallar gera
enn betur.
Slæmt er að ekki skuli vera hægt
að ræða þessi mál af meiri hóg-
værð, og ekki er það til fyrirmyndar
að menn í ábyrgðarstöðum skuli
láta hafa eftir sér sumt af því, sem
þar mátti lesa.
Slökkviliðsstjórinn segir m.a.:
„En sannleikurinn er sá að við
höfum héma úti á flugvelli allsskon-
ar unga gauka, sem em bæði flug-
menn og ekki flugmenn og vonandi
verða þeir aldrei flugmenn". Þessi
orð em slökkviliðsstjóranum til lítils
sóma séu þau rétt eftir höfð, þar
er kastað gijóti úr glerhúsi.
Ungir flugmenn í dag em yfir-
leitt hinir mestu efnismenn, vel
menntaðir og með öllu ástæðulaust
að óska þeim ófamaðar þótt þeim
verði það á að gagnrýna það, sem
að þeirra dómi mætti betur fara í
öryggismálum flugsins. Væri
stundum nær að hlusta á ungu
mennina en kasta til þeirra hnjóðs-
yrðum.
Slökkviliðsstjórinn á Reykjavík-
urflugvelli er ekki þess umkomiun
að setjast í dómarasæti um það,
hver sé efni í flugmann og hver
ekki, og er þá vægt til orða tekið.
Veðurstofa íslands varð einnig
fyrir gagnrýni ungu mannanna, en
þeirra gagnrýni var tekið prúð-
mannlega og með fullum skilningi.
Ef til viil var gagnrýnin á Veður-
stofuna ekki í öllu réttmæt, en þar
var við ábyrga og lærða menn að
ræða, sem tóku þannig á málum,
að Veðurstofa Islands hafði sóma
af.
Allir vita að slökkvilið Reykjavík-
urflugvallar er ekki hafið yfir gagn-
rýni fremur en aðrar stofnanir. Sé
bent á það sem miður kann að fara,
ætti að ræða það af meiri hógværð
en fram kemur í svörum forsvars-
manna Flugmálastjómar. Stóryrði
og sleggjudómar verða málum
sjaldnast til framdráttar. Kynni mín
af slökkviliði Reykjavíkurflugvallar
hafa verið á þann veg að ég á bágt
með að taka undir allt sem fram
kemur í sumum þessara viðtala.
Ánægjulegt er að nú skuli siökkvi-
liðið komið í nýtt húsnæði og vera
vel búið tækjum. Það væri vissulega
gleðiefni öllum, sem um þennan
flugvöll fara ef árvekni slökkviliðs-
ins væri á þann veg, að í stað þess
að vekja gagnrýni, vektu þeir traust
og virðingu flugmanna og flugfar-
þega, ekki síst þegar eitthvað ber
útaf.
Höfundur er fyrrv. yfirflugstjóri
Flugfélags íslands ogFlugleiða.
Fyrrv. form. Rannsóknarnefndar
fiugslysa.
Leikbrúðuland
fer til Póllands
með „Tröllaleiki“
LEIKBRÚÐULAND hélt til
Póllands í gær til að taka þátt
í alþjóðlegri brúðuleikhúshátíð
sem fram fer í borginni Bielsko
Biala. Alls taka 30 leikhópar
víðsvegar að úr heiminum þátt
í hátíðinni auk fjölda pólskra
brúðuleikhúshópa.
„Við verðum hálfan mánuð í
ferðinni, en hátíðin stendur yfir í
viku. Bielsko Biala er einskonar
miðstöð fyrir brúðuleiki og mynd-
ir. Árlega em þar haldnar brúðu-
leikhúshátíðir og þar í borg eru
einnig framleiddar flestar þær
pólsku brúðumyndir sem sjást í
sjónvarpi," sagði Hallveig
Thorlacius, einn aðstandenda
Leikbrúðulands.
Leikbrúðuland sýnir „Trölla-.
leiki" á hátíðinni, en verkið sam-
anstendur af §órum sjálfstæðum
þáttum. Leikstjóri er Þórhallur
Sigurðsson, en aðrir sem þátt taka
í sýningunni eru Brjmdís Gunn-
arsdóttir, Helga Steffensen, Hall-
veig Thorlacius og Bjöm Guð-
mundsson, sem verður ljósamað-
ur.
Þættimir fjórir í Tröllaleikjum
eru: Ástarsaga úr fjöllunum eftir
Guðrúnu Helgadóttur, færð í leik-
búning af Hallveigu Thorlacius;
ísienska þjóðsagan um Búkollu,
færð í leikbúning af Bryndísi
Gunnarsdóttur; Eggið eftir Helgu
Steffensen sem byggir á hinu
rómverska spakmæli um að allt
líf komi úr eggi og fjórði og síð-
asti þátturinn er einnig eftir
Helgu, Risinn draumlyndi.
Hallveig sagði að Pólland væri
sjötta landið sem Leikbrúðuland
heimsækti með Tröllaleiki. „Leik-
urinn var frumsýndur á alþjóð-
legri hátíð í Finnlandi árið 1983,
þá var hann sýndur í Iðnó á leikár-
inu 1983—84. Sl. haust var síðan
Morgunblaðið/Þorkell
Aðstandendur Leikbrúðulands að pakka fyrir Póllands-ferðina. Á myndinni eru: Björn Guðmunds-
son, Helga Steffensen, Bryndís Gunnarsdóttir og Hallveig Thorlacius.
farið í leikför til Júgóslavíu, Ítalíu,
Frakklands og Austurríkis.
Hallveig sagði að búið væri
bjóða Leikbrúðulandi til Strass
borgar í febrúar á næsta ári, en
óvíst væri enn hvort farið ýrði.
„Við hér á íslandi emm sérstak-
íega illa sett svona langt frá
meginlandinu. Svona ferðalög
geta verið mjög kostnaðarsöm
fyrir okkur. Hinsvegar er það lítið
mál fyrir aðra leikhópa, sem stað-
settir em á meginlandinu, að
ferðast um og koma sér á fram-
færi. Þau geta einfaldlega pakkað
sínum leikhúsum upp í lest eða
bfl og keyrt af stað,“ sagði Hall-
veig.