Morgunblaðið - 04.06.1986, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNl 1986
ÞOTUR af þessum gerðum flugu hættulega nálægt hvorri annarri yfir Austurlandi í fyrradag. Til vinstri er risaþota af gerðinni Boeing 747 og til hægri þota af gerðinni
McDonnell Douglas DC8. Um borð i flugvélunum voru nær 600 manns, farþegar og áhafnir.
Pétur Einarsson flugmálastj óri:
Hættuatvik í lofti
af alvarlegustu gerð
Hann telur þó ekkí að víð árekstri hafi legið
„ÞE'ITA verður ekki skýrt á
annan hátt en að hér sé um röð
af mannlegum mistökum að
ræða,“ sagði Pétur Einarsson
flugmálastjóri, f samtali við
blaðamann Morgunblaðsins um
atburð þann sem átti sér stað um
kl. 16.45 yfir Austfjörðum,
skammt sunnan við Eskifjörð sl.
mánudag, en þá lá við árekstri
tveggja erlendra flugvéla, sem
samtals höfðu hátt f 600 manns
innanborðs. Vélarnar flugu báð-
ar í 10 þúsund metra hæð, og
flugleiðir þeirra skárust þar sem
að ofan greinir. Flugmálastjóri
sjálfur fékk ekki upplýsingar um
þennan atburð fyrr en rúmum
tveimur klukkustundum eftir að
hann átti sér stað, og þá var
þegar f stað sett í gang rannsókn,
og stóðu yfirheyrslur yfir flug-
umferðarstjórum sem voru á
vakt f Flugstjóraarmiðstöðinni á
Reykjavíkurflugvelli f fyrradag
fram að miðnætti f fyrrakvöld.
„Regiumar um þetta eru þannig
að loftferðalögin segja að Flug-
málastjóm eigi að rannsaka svona
tilvik, og beri reyndar skylda til
þess. Hins vegar er til í landinu
óháð rannsóknamefnd flugslysa,
sem getur rannsakað nánast allt
sem henni dettur f hug f sambandi
við flugmál. Ég hafði samband við
formann nefndarinnar í morgun,
Karl Eiríksson, og bað hann um að
yfirtaka rannsóknina sem þeir
auðvitað gerðu þegar í stað. Rann-
sóknin er því úr höndum Flug-
málastjómar, stýrt af rannsóknar-
nefnd flugslysa. Þessi nefnd gefur
okkur nú fyrirskipanir, og er hvorki
undir ráðherra né öðrum, heldur
starfar hún fullkomlega sjálfstætt,"
sagði flugmálastjóri.
Rannsóknarlögregla
ríkisíns beðin að koma
innímálið
Flugmálastjóri sagðist jafnframt
hafa haft samband við Rannsóknar-
lögreglu ríkisins, ef einhverjir þætt-
ir þessa mál rejmdust vera lögreglu-
mál. Sagðist hann hafa beðið þá
að koma inn í málið til þess að
fylgjast með því, ef ástæða reyndist
til að þeir rannsökuðu einhveija
þætti frekar.
Aðspurður um hvort engin aðvör-
unarmerki ættu að berast frá radar,
þegar svo nærri árekstri í lofti lægi,
sagði Pétun „Við tengjumst Stokk-
nesradamum ekki fyrr en eftir um
það bil eitt ár. Við emm núna í
sambandi við Keflavfkurradarinn,
en drægi hans er ekki nægjanlegt,
til þess að þetta atvik sjáist á radar.
Ef við væram komnir í samband
við Stokknesradarinn, þá hefðum
við séð þetta áTadar, en það gerðum
vjð ekki. Jafnframt mpum við á
næstu §órum árum tölvuvæðast,
og inni í því tölvukerfi mun verða
aðvörunarkerfi sem mun gefa að-
vörun ef aðskilnaður flugvéla í lofti
erekkinægur."
Fjarlægð milli vélanna
átti að vera 80 milur
— Hver á aðskilnaður flugvéla
þá að vera?
„í þessu tilfelli þá hefði hann
ekki mátt vera minni en 10 mínútur
á vél, þar til þær skerast. Aðalregl-
an um aðskilnað þegar flogið er
yfir Norður-Atlantshafíð er 60
mflna hliðaraðskilnaður á milli flug-
véla í sömu hæð og í lengd er það
15 mínútur. í þessu tilviki hefði
aðskilnaðurinn þvi alls ekki mátt
vera minni en 10 mínútur, þar sem
flogið var yfir íslandi, og þá minnk-
ar skyldan um aðskilnað úr 15 mín-
útum í 10 mínútur. 10 mínútur í
þotuflugi er í vegalengd um það
bil 80 mflur, auk þess sem vélamar
áttu að vera í sín hvorri hæðinni."
— Hver var svo raunveralegur
aðskilnaður vélanna, þegar þær
mættust?
„Aðskilnaðurinn var væntanlega
2 mínútur. Fram til hádegis í dag
höfðum við vísbendingar um að
fjariægðin á milli véla hefði verið
um 12 mflur. Við fengum hins vegar
nýjar upplýsingar um hádegi, sem
gefa okkur tilefni til að ætla að
§arlægðin hafi verið töluvert mikið
minni, 4 mflur eða jafnvel enn
minna."
— Nú er það haft eftir flugstjóra
Boeing 747-júmbóþotunnar, Ian
Basnet, að DC-8-vél SAS hafi að
hans mati verið um 50 fetum fyrir
neðan Boeing-747-vélina og um
200 fetum til hægri, þegar vélamar
mættust. Hvað vilt þú segja um
þetta mat flugstjórans?
„Það er mat hans, og vissulega
rengi ég það ekki, því engir hafa
betri tök á að meta stöðuna en
einmitt flugmennimir. Hins vegar
er geysiiega erfitt að meta þetta í
lofti. Þú sérð hvort vél er nálægt
eða ekki nálægt. Það verður hins
vegar að segjast eins og er að það
era óvissuþættir í þessu, þar sem
við höfum ekki radarmyndir til að
styðjast við. Til að mynda vitum
við ekki hvemig vélunum miðaði
áfram, þannig að þetta getur hlaup-
ið á nokkram mínútum."
„Engin ástæða til
að rengja orð
flugrnannanna“
— Er flugmálastjóm þeirrar
skoðunar að það hafi verið stórkost-
leg heppni að ekki varð árekstur í
lofti milli þessara tveggja véla í
fyrradag?
„Ég tel enga ástæðu til að rengja
orð flugmannanna, og vissulega
höfum við fengið skeyti frá SAS í
Svíþjóð þar sem sagt er að við
árekstri hafi legið. Hins vegar er
Þessa afstöðumynd fékk Morgunblaðið þjá Flugmálastjórn I gær,
en hún sýnir flugleiðir þotanna, og hvar flugleiðir þeirra skerast,
rétt sunnan við Eskifjörð. Það sem Flugmálastjóm notar sem forsend-
ur, þegar reynt er að finna út hversu mikil fjarlægðin var á milli
vélanna, þegar þær voru næst hvor annarri, eru staðsetningarskeyti
sem Flugmálastjóra barst frá flugvélunum, með milligöngu Gufu-
nesradíós, og kemst Flugmálastjóra þá að þeirri niðurstöðu að
SAS-þotan hafi verið á umræddum punkti ld. 16.45, en Boeing
747-júmbóþotan kl. 16.47. Pétur Einarsson flugmálastjóri segist þó
alls ekki rengja orð flugstjóranna, sem báðir hafa borið 1 skýrslum
sinum að fjarlægðin hafi ekki verið nema um 180 metrar á milli
Vélanna þegar Ieiðir skárust, og að SAS-vélin hafi aðeins verið örlít-
ið neðár en Boeing-vélin, eða um 20 metrum.
ekki vert að fullyrða frekar um
þetta að svo stöddu."
— Telur þú, Pétur, að þetta sé
alvarlegasta atvik sem komið hefur
hér upp?
„Nei, það tel ég ekki. Það var
að mínu mati alvarlegra þegar
Flugleiða- og Loftleiðaþota vora
hættulega nálægt hver annarri, í
brottflugi I október í fyrra.“
„Flugumferðarstjórar
neita að gera stöðu-
skráningu“
— Liggur það fyrir að þeir flug-
umferðarstjórar sem vora á vakt
sfðdegis á mánudag, hafí verið við
sín skyldustörf, þegar þetta atvik
átti sér stað?
„Flugumferðarstjórar hafa neit-
að í fjölda mörg ár að gera stöðu-
skráningu, þ.e.a.s. að sýna með
skýrslugerð hvenær þeir taka við
stöðu og hvenær þeir hætta. Þó
hefur þetta verið starfsregla hérna,
og það era alveg skýr fyrirmæli um
að þetta eiga flugumferðarstjórar
að gera. Það hefur reyndar þráfald-
lega verið ftrekað við flugumferðar-
stjórana hér í Reykjavík, en því
hefur ávallt verið neitað af flugum-
ferðarstjóram. Hins vegar er búið
að gera þetta í Keflavík um nokkuð
langa hríð. Það að flugumferðar-
stjóramir neita þessari skýrslugerð,
gerir það að verkum að við getum
í rauninni aldrei sannað hvar mað-
urinn í rauninni var á tilteknu
augnabliki."
— Nú hefur Albert Guðmunds-
son sem fer með embætti sam-
gönguráðherra í fjarvera Matthías-
ar Bjamasonar gagnrýnt hversu
seint honum barst vitneskja í hend-
ur um þennan atburð. Hver er skýr-
ingin á því að æðsti maður sam-
göngumála á íslandi fær ekki vitn-
eskju um þennan atburð fyrr en
tæpum sólarhring eftir að hann á
sér stað?
Flugmálastjóri fékk
ekki upplýsingar um
atburðinn fyrr en rúm-
um tveimur klukku-
stundum eftir að hann
átti sér stað
„Strax þegar við fengum fregnir
af þessu um kl. 19 í gær, vora allir
viðkomandi flugumferðarstjórar
sem náðist í teknir í yfirheyrslur.
Þeim yfirheyrslum lauk ekki fyrr
en um miðnætti, og þá var ekki
annað sýnilegt en þetta væri annars
stigs atvik, sem er ekki talið hættu-
legt, en það nær til brota á starfs-
reglum. Ef það verður slys eða við
teljum að um stórfellda hættu á
slysi hafi verið að ræða, þá tilkynn-
um við ráðherra og ráðuneytinu það
að sjálfsögðu. Þetta er auðvitað
alltaf okkar mat, og það var ekki
ljóst fyrr en í morgun, hvað flug-
mennimir sem voru um borð í
þessum vélum, litu alvarlega á
þetta. Ýmsir aðrir þættir skýrðust
frekar f morgun, þannig að rann-
sókn og yfirheyrslur fóra í fúllan
gang á nýjan leik. Á þeim tíma-
punkti tók ég þá ákvörðun að biðja
flugslysanefndina að yfirtaka þessa
rannsókn, þannig að hún yrði fram-
kvæmd með algjörlega hlutJausum
hætti, jafnframt því sem ég óskáði
eftir því að fá rannsóknarlögregl-
una inrií niálið.
Ég gáf Albert Gúðmundssyní
þessa skýringu og hygg að hann
sé sáttur við hana.“
— Þið skilgreinið þennan atburð
í dag sem fyrsta stigs atvik, þ.e.
hættuatvik í lofti af alvarlegustu
gerð. Hversu alvarlegt var það?
„Fyrsta stigs atvikin skiptast í
þrennt: Það er raunveraleg árekstr-
arhætta, það hefur legið við árekstri
og það hefur ekki legið við árekstri.
Þetta atvik teljum við nú fyrsta
stigs atvik sem lfklega tilheyri ekki
„legið við árekstri", en þó langt
innan við aðskilnaðarmörk."
— Hefur flugmálastjóri ein-
hverja skýringu á því hvers vegna
hann fær ekki upplýsingar um
þennan atburð fyrr en rúmum
tveimur tímum eftir að hann á sér
stað, eða um kl. 19 í gærkveldi?
„Nei, ég hef engar skýringar á
því.“
— Hvaðan fékkst þú þessar
upplýsingar?
„Frá Loftferðaeftirlitinu."
„Röð mannlegra
mistaka“
— Er hægt að gera sér í hugar-
lund hvort hér er um röð mannlegra
mistaka eins og sama flugumferð-
arstjórans, eða era þetta mistök
fleiri manna?
„Þetta er röð mistaka hjá fleiri
en einum manni, það held ég að
megi fullyrða. Hins vegar er rann-
sóknin ekki komin neitt veralega á
skrið, en samt sem áður er búið að
taka einn mann, ímyndaðan söku-
dólg, af vöktum. Hann verður send-
ur í hæfnispróf og alls konar rann-
sóknir, þannig að það er virkilega
brugðist við. Hins vegar geri ég
ekki ráð fyrir að svo stöddu að
neinn verði leystur frá störfum."
— Er svo komið Pétur, að útlit
sé fyrir að greinileg brotalöm sé
komin í innviði Flugmálastjómar?
„Ég tel að þær skipulagsbreyt-
ingar sem við létum ganga í gegn
um síðustu áramót, við mikla and-
stöðu flugumferðarstjóra, hefðu
þurft að vera komnar á löngu fyrr,
því þær vora sérstaklega lagaðar
til þess að mæta hættunni á svona
ástandi. Það er vitað mál að flug-
umferðarþjónustan er nákvæmnis-
þjónusta, þar sem menn verða að
hafa mikinn sjálfsaga, vinna ná-
kvæmlega eftir starfsreglum og
vera afskaplega gætnir. Flugmála-
stjóm hefur átt í miklum erfiðleik-
um við Félag flugumferðarstjóra sl.
30 ár og slfk vandamál minnka
ekki hættuna á svona tilvikum."
— Er nokkuð hægt að fullyrða
að þessar skipulagsbreytingar séu
komnar í framkvæmd, fyrst flug-
umferðarstjórar beijast ljóst og
leynt gegn þeim? .
„Skipulagsbreytingamar era
90% komnar í framkvæmd, en það
vantar herslumuninn á að kerfið
gangi upp eins og til var ætlast.
Til dæmis var yfirvinnubann á flug-
umferðarstjórum alveg þar til í dag,
en þá var því aflétt, hvað sem nú
olli því. Brátt komast þeir ekki hjá
stöðuskráningunni, því það hefur
verið ákveðið að slík skráning fari
fram á tölvunum. Það gerist með
þeim hætti að um leið og flugum-
ferðarstjóri sest við tölvu, þá verður
hann að „lykla“ sína stafi, til að
hún opni honum tölvuna. Þessi
skráning gerist sjálfkrafa. Ég er
sannfærður um að vinnuaðferðir og
ástand í flugumferðarþjónustunni
hafí snarbatnað við þær breytingar
sem þegar hafa átt sér stað, óg
eigi enn eftir að batna, þegar ailar
fyrirhugaðar bréytingar hafá átt
sérstað." v
A.B.