Morgunblaðið - 04.06.1986, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. JÚNÍ 1986
25
600 SKIPA FLOT Aðalflotinn IBANDARÍKJANNA I hverri deild eru: Samtals 680 skip
15 deildir FLUGMÓÐUR- SKIPA , IL.iiU ■ 1 flugmóðurskip 2 beitiskip 4tundurspillar 4freigátur 165
4 deildir ORRUSTUSKIPA ’ ] ■ 1 orrustuskip 4 tundurspillar 4freigátur 36
SÉRDEILDIR Skiptil liðsflutninga og landgöngu 75
TUNDURDUFLADEILDIR Tundurslœðarar og leitarskip 31
AÐSTOÐARSKIP 27birgða-og viðgerðaskip 36 leitarskip, dráttar- bátar, sjúkraskip o.fl. 63
10 deildir BIRGÐASKIPA 7 birgðaskip 1 tundurspillir 3 freigátur 110
15deildirFYLGDAR- SKIPA 1 tundurspillir 2 - 3freigátur 60
100 ÁRÁSARKAFBÁTAR . í 100
40 ELDFLAUGAKAF- BÁTAR 40
Heimild: The ECONOMIST, 19-25/4 1986
m
ótum
móðurskip ásamt fylgdarskipum
verði send á vettvang til að beijast
við Sovétmenn undan strönd Norð-
ur-Noregs. Ýmsir flotaforingjar
hafa að vísu látið þá skoðun í ljós,
að þessar hugmyndir Lehmans séu
fremur settar fram til að sigra í
baráttu um fjárveitingar en í stríði.
Ef svo er hefur honum tekist ætlun-
arverk sitt. Það liggur hins vegar
ekki fyrir að farið verði eftir þessum
áætlunum, ef til átaka kæmi. Heil
kynslóð yngri manna í flotanum
telur að vísu, að fyrsta verk þeirra
á átakatímum yrði að sigla norður
og beijast við Sovétmenn.
Þótt Lehman hafi mikil afskipti
af daglegri stjóm flotans er hann
ekki einvaldur. Hann gerir miklar
kröfur til sjálfs sín og til undir-
manna sinna. Hann þykir tiltakan-
lega fijálslegur og hégómalaus og
fer gjaman í heimsóknir í herskip
og tekur undirmenn jafnt sem yfir-
menn tali. Honum hefur tekist að
vinna hylli sjóliða.
Efling flotans
Samkvæmt áætlun þeirri um
eflingu flotans er John Lehman
gerði, þegar hann tók við embætti
flotamálaráðherra, er gert ráð fyrir,
að smíðuð verði þijú ný risastór
flugvélamóðurskip, þannig að
Bandaríkjamenn ráði yfir 15 slíkum
skipum í stað 12. Styrkur flotans
verður að miklu ieyti undir þessum
skipum kominn. Þótt Reagan for-
seti sé fylgjandi þessari hugmynd,
er Ijóst, að Bandaríkjafloti mun
ekki geta teflt fram 15 flugvéla-
móðurskipum fyrr en eftir Qögur
ár. Vandinn er sá, að skipin em
mörg hver orðin gömul. „Midway"
og „Coral Sea“ vom smíðuð í seinni
heimsstyijöldinni og fjórum þeirra
flugvélamóðurskipa, sem Banda-
ríkjamenn eiga nú, var hleypt af
stokkunum á sjötta áratugnum.
Árið 1980 var hafist handa um að
endumýja þessi skip og tók það
verk rúm tvö ár. Bandaríkjamenn
vonast til að geta notað skipin í
10—15 ár til viðbótar. Þar sem eitt
skipanna er jafnan í klössun hafa
Bandaríkjamenn því 12 flugvéla-
móðurskip tiltæk. Þrettánda skipið
var sjósett árið 1982. Samkvæmt
áætlunum Lehmans munu Banda-
ríkjamenn eiga 15 skip árið 1990,
ári eftir að kjörtímabili Reagan
forseta lýkur.
Flugvélamóðurskipin em ógn-
vænlegar vígvélar. Nýjustu skipin
em um 90.000 tonn og rúmir 300
metrar að lengd. Um borð em 90
flugvélar og 6.000 menn.
Ekki em allir jafn sannfærðir um
gildi flugvélamóðurskipanna. Gagn-
lýnin er einkum af tvennum toga.
Þær raddir heyrast, að því fé, sem
rennur til smíði skipanna, væri
betur varið í skriðdreka og byssur
til handa herliði Bandaríkjanna í
Evrópu. Og í annan stað er fullyrt,
að ekki liggi fyrir heildaráætlanir
um hlutverk og notkun skipanna
15. Færa má rök fyrir fyrmefnda
atriðinu en hið síðara er reist á
sandi. Hið réttta var, að yfirmenn
flotans höfðu ekki skýrt hugmyndir
sínar nægilega vel. En þegar flotinn
var ásakaður um að hafa engar
fullbúnar vamaráætlanir bmgðust
ráðamenn innan hans hart við og
tóku að skýra hugmyndina um
aukinn viðbúnað á Noregshafi fyrir
hverjum sem heyra vildi.
Á norðurslóðum
Áætlunin er svohljóðandi (fram-
setningin er alls ekki alltaf hin sama
og breytist eftir því við hvem er
rætt): Ef til átaka kæmi, þar sem
beitt væri hefðbundnum vopnum,
myndu þijú til fjögur flugvélamóð-
urskip ásamt tilheyrandi herskipum
halda inn á haflð undan strönd
Noregs og þar með færa víglínuna
nær Sovétríkjunum.
Markmið þeirra yrði: að styrkja
vamir Norður-Noregs og vama
því að Sovétmenn næðu flugvöllum
þar nyrðra á sitt vald; að halda
sovéska flughemum í skefjum, svo
að flugvélar NATO (bæði þær sem
eru um borð í flugvélamóðurskipum
og hinar sem em á landi) gætu
ráðist gegn kafbátum Sovétmanna,
sem þá væm á leið inn á Atlantshaf
til að hindra sjóflutninga á birgðum
og hergögnum. Margir fylgismenn
þessarar áætlunar bæta við, að með
þessu móti myndi takast að ginna
flugvélar Sovétmanna frá flugvöll-
um þeirra og granda þeim.
Stansfleld Tumer, fyrrum flota-
foringi, sem var yflrmaður leyni-
þjónustu Bandaríkjanna (CIA) í
valdatíð Carters forseta, hefur
gagmýnt þessa áætlun harðlega.
Hann telur enga þörf á að senda
flugmóðurskipin svo langt norður
til að verja siglingaleiðimar á Atl-
antshafí. Tumer bendir á, að sov-
éskir kafbátar njóti aðeins vemdar
flugvéla lengst í norðri á leiðinni
frá Murmansk inn á Atlantshaf.
Verði flugmóðurskipin send langt
norður kunni sovésku flugvélamar
að ógna þeim. Að mati Tumers, sem
í eina tíð stjómaði flugmóðurskipi,
væri hyggilegra fyrir ríki NATO
að veijast sunnar, þar sem Sovét-
menn gætu ekki beitt flugvélum
sínum. Kafbátar NATO gætu fylgst
nákvæmlega með norðlægum haf-
svæðum og hindrað ferðir kafbáta
Sovétmanna. Að mati Tumers gætu
flugvélar frá flugvöllum á Englandi
og í Suður-Noregi gert sama gagn
og flugvélar frá flugmóðurskipun-
um.
Sýna valdið
Hvort sem þessi framvamar-
áætlun, sem kennd er við Lehman,
nær fram að ganga er ljóst, að hún
hefur verið notuð sem helsta rök-
semdin fyrir nauðsyn þess að
Bandaríkjafloti ráði yfir 15 stórum
flugmóðurskipum. Hins vegar er
ljóst, að aðeins fjögur þeirra yrðu
notuð á Noregshafl. í mesta lagi
fimm skip yrðu í viðgerð og þannig
væri unnt að beita sex til átta skip-
um annars staðar. I áætlunum flot-
ans er gert ráð fyrir, að þijú til
fjögur skip haldi sig í hóp í námunda
við Japan og önnur þijú í austan-
verðu Miðjarðarhafí. Þessar flota-
deildir myndu samkvæmt þessum
áætlunum verða til stuðnings her-
afla á landi og gegna svipuðu hlut-
verki og flugmóðurskipin á Noregs-
hafí.
Þessar hugmyndir hafa sætt
gagnrýni líkt og áætlanimar varð-
andi Atlantshafsflotann. Bent hefur
verið á, að hygðust Sovétmenn láta
Svartahafsflotann sigla inn á Mið-
jarðarhaf yrðu skipin að sigla í
gegnum Hellusund (Dardanella).
Bandaríkjamenn gætu lokað sund-
inu með tundurduflum eða sent
þangað kjamorkukafbát. Þannig
yrði engin þörf fyrir flugvélavemd.
Staðreyndin er sú, að hæpið er,
að þessum áætlunum verði nokkum
tíma hmndið í framkvæmd. Ekki
em líkur á átökum milli Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna, flugmóður-
skipin stuðla vissulega að nauðsyn-
legri fælingu. Líklegra er, að upp
úr sjóði í einhverju af ríkjum þriðja
heimsins, og enginn efast um að
öflugur floti getur komið að góðum
notum við þær aðstæður.
Lehman, flotamálaráðherra, tel-
ur vafalaust, að flugmóðurskip
gætu reynst þung á metunum, ef
til slíkra átaka kæmi. Hann telur
einnig, að flmmtán flugmóðurskip
séu æskilegur fjöldi eingöngu með
tilliti til þess, hve Sovétmenn ráða
yflr öflugum flota. Stansfield Tum-
er, fyrmm flotaforingi, og skoðana-
bræður hans draga ekki í efa, að
flugmóðurskip geti komið að mikl-
um notum, ef til átaka kemur I
þriðja heiminum, það réttlæti þó
engan veginn, að floti Bandaríkja-
manna þurfi fímmtán stór flug-
móðurskip. Þeir álíta, að minni og
ódýrari flugvélamóðurskip kæmu
að meiri notum á hafsvæðum flarri
Evrópu. Skip þessi gætu flutt bresk-
ar Herrier-þotur en þær taka á loft
oglendalóðrétt.
John Lehman, flotamálaráð-
herra, hefur fengið sínu framgengt.
Búið er að semja um smíði nýju
skipanna. í flota Bandaríkjamanna
verða 600 skip og fimmtán flug-
móðurskip, þar til mótuð verður ný
stefria.
(Á.Sv. tók sanian úr The Economist).
Fáskráðsfjörður:
Hefðbundinn
sj ómannadagnr
Fólksvagni siglt um hafnarmynnið
Fáskrúðsfirði.
SJÓMANNDAGURINN var hald-
inn hátíðlegur á Fáskrúðsfirði í
fádæma blíðviðri og 16 stiga hita
á sunnudaginn. Hefur ekki orðið
jafnhlýtt þar fyrr í vor.
Hátíðahöldin hófust með hópsigl-
ingu þriggja skipa um íjörðinn en
að henni lokinni gengu menn fylktu
liði til kirkju og hlýddu á messu
sóknarprestsins, séra Þorleifs K.
Kristmundssonar. Eftir messuna
var lagður blómsveigur að minnis-
merki um drukknaða sjómenn sem
stendur á lóð kirkjunnar. Þar voru
einnig heiðraðir tveir aldraðir sjó-
menn, Gunnar Þórðarson og Þórar-
inn Bjamason. Þórarinn er elsti
borgari Fáskrúðsfjarðar.
Eins og vera ber reyndu bæjar-
búar sig í hinum hefðbundnu keppn-
isgreinum sjómannadagsins í höfn-
inni. Keppt var í plankaslag og
kappróðri. Tókst hvort tveggja með
miklum ágætum þótt sumir hafí
eflaust ekki trúað eigin augum
þegar Volkswagen-bifreið blandaði
sér í kappróðurinn.
í kappróðrinum var keppt í karla-
og kvennaflokki auk flokks 20 ára
og yngri. í þeim flokki var í fyrsta
sinn veittur verðlaunabikar sem
róðrarsveit Kára Jónssonar gaf í
þessu skyni. Bikarinn er gefínn til
minningar um son Kára, Valþór
Kárason, sem lést fyrir fáum árum
aðeins tvítugur að aldri.
Karlakór Fáskrúðsfjarðar var
viðstaddur hátíðarhöldin og söng á
bryggjunni milli þess sem kappróið
varogslegist.
Kvenfélagið í bænum hressti
Fáskrúðsfírðinga á kaffí eftir
hamaganginn á bryggjunni en að
því loknu var tekið til við pokahlaup,
reiptog, knattspymu og fleiri íþrótt-
ir á íþróttavelli bæjarins, eins og
sjá má á meðfylgjandi myndum.
Þar kepptu sjómenn og landmenn.
Um kvöldið var stiginn dans í
Félagsheimilinu Skrúð og sá hljóm-
sveitin Upplyfting um spilverkið.
— Albert
í sjóinn með hann.