Morgunblaðið - 02.08.1986, Blaðsíða 21

20
21
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. ÁGÚST 1986
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. ÁGÚST 1986

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, símí 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Askriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 40 kr. eintakiö.
Mikilvægi verslunar
Verslun, sem atvinnu-
grein, skipar þýðing-
armikinn sess í þjóðarbúskap
íslendinga. í fyrsta lagi er
hún nú orðin starfsvettvang-
ur um fímmtán þúsund
einstaklinga um land allt. í
öðru lagi — og það er enn
mikilvægara — ráðast lífskjör
á íslandi að miklu leyti af
því, hvemig milliríkjaverslun
okkar gengur. Fáar þjóðir eru
jafti háðar viðskiptum við
útlönd og íslendingar. Við
flytjum líklega út stærra hlut-
fall af þjóðarframleiðslunni
en nokkur önnur þjóð, og
sömu sögu er að segja af inn-
flutningi lífsnauðsynja.
Það verð, sem fæst fyrir
útflutningsvörur okkar á er-
lendum mörkuðum, hefur
gífurleg áhrif á möguleika
atvinnufyrirtælganna, hvað
launagreiðslur varðar. Og
hagstæð innkaup á erlendum
vamingi geta ráðið úrslitum
um kaupgetu almennings.
Þessi atriði em raunar svo
augljós, að um þau ætti ekki
að þurfa að fara frekari orð-
um. En eitt er að átta sig á
þýðingu verslunar og annað
að skilja mikilvægi fijálsrar
verslunar. Um hið síðar-
nefnda hefur verið deilt og
alltaf heyrast raddir í þá veru,
að takmarka beri með einum
eða öðmm hætti svigrúm
verslunarinnar, hvað innkaup
og sölu varðar.
í þessu efni er reynslan
besti dómarinn. Annars vegar
getum við borið kjör almenn-
ings hér á landi á tímum
verslunareinokunar eða um-
talsverðra verslunarhafta
saman við það sem nú er á
dögum verslunarfrelsis. Hins
vegar getum við borið kjör
fólks í þeim löndum, þar sem
ftjáls verslun er bannorð,
saman við það sem við þekkj-
um í þjóðfélögum, þar sem
markaðshagkerfi er við lýði.
Hvom tveggja samanburður-
inn leiðir til þeirrar niður-
stöðu, að viðskiptafrelsi og
samkeppni færi okkur vel-
megun, en ríkiseinokun,
innflutningshöft, vöm-
skömmtun og afskipti stjóm-
valda af verðmyndun sé
ávísun á fátækt og stöðnun.
Nærtækt dæmi um þetta
er hin harða samkeppni versl-
ananna á höfuðborgarsvæð-
inu um viðskiptavini. Hún
hefur leitt til þess, að vöm-
verð hefur almennt lækkað,
en það þýðir að fólk fær
meira fyrir ijármuni sína hér,
þar sem samkeppnin er mest,
en í stijálbýli, þar sem ein
verslun, oftast kaupfélag,
ræður verslunarháttum.
Upp á síðkastið hefur verið
deilt nokkuð um samanburð
þann, sem Verðlagsstofnun
gerði á vömverði í Glasgow
og Reykjavík. Könnunin
leiddi í ljós, að í nokkmm til-
vikum var smásöluverðið í
Skotlandi lægra, en það verð
sem íslenskir innflytjendur
greiddu skoskum heildsölum.
Fljótræðisleg og röng túlkun
ýmissa rnahna á niðurstöðum
Verðlagsstofnunar hefur því
miður skyggt á atriði, sem
könnunin veitir upplýsingar
um, og hægt er að draga
lærdóma af. í því sambandi
er einkum ástæða til að
staldra við hin margvíslegu —
og háu — gjöld, sem innflutn-
ingsverslunin þarf að greiða
í ríkissjóð. Það er að mörgu
leyti skiljanlegt, að fólk kenni
kaupmönnum einkum um
það, ef vömverð þykir of hátt,
en sannleikurinn er sá, að
hæsta álagningin er að jafn-
aði verk innheimtumanna
ríkissjóðs. Réttlátast væri
auðvitað, að hin opinbem
gjöld væm lækkuð vemlega
og í sumum tilvikum felld
með öllu niður, en þá blasir
vandi við ríkissjóði, sem ekki
er auðvelt að leysa. En á það
er þó einnig að líta, að stund-
um getur lækkun eða niður-
felling ákveðinna opinberra
gjalda beinlínis haft í för með
sér auknar tekjur fyrir ríkis-
sjóð, eins og mörg dæmi em
um.
Verslunin er ekki hafín
yfír gagnrýni, fremur en aðr-
ar atvinnugreinar, enda hefur
hún ekki farið varhluta af
henni. Hins vegar er það
fagnaðarefni, að sú tor-
tryggni í garð verslunarinnar,
sem eitt sinn var ríkjandi,
heyrir að mestu leyti sögunni
til. Astæða þess er vafalaust
sú, að verslunin almennt —
og hin fijálsa verslun sérstak-
lega — hefur sýnt getu sína
og möguleika í framkvæmd.
Með þeim orðum sendir
Morgunblaðið íslenskum
verslunarmönnum kveðjur og
ámaðaróskir í tilefni af
frídegi þeirra á mánudaginn.
jMsisíMiiiáD
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 348. þáttur
Heyrðir þú í Hafrsfirði
hvé hizig barðisk
konungr enn kynstóri
við Kjötva enn auðlagða.
Knerrir kómu austan,
kapps of lystir,
með gínöndum höfðum
ok gröfnum tinglum.
í þessari ævagömlu vísu, sem
eignuð er Þorbimi homklofa (9.
öld), koma fyrir nokkrar
skemmtilegar orðmyndir. Ríkur
maður er nefndur auðlagður.
Þetta lýsingarorð er nú týnt og
tröllum gefíð, en það hefur eign-
ast skilgetið afkvæmi sem
lífseigt hefur orðið, auðlegð =
ríkidæmi.
Lýsingarorðið lyst(u)r =
löngunarfullur, fús, gjam á,
hefur líka farið forgörðum, en
frændyrðin lyst og losti, lyst-
ugur og lystisemd, lifa góðu
iífi.
Nú erum við hætt að beygja
lýsingarhátt nútíðar með sama
glæsibrag og Þorbjöm homklofí
og samtímamenn hans. Við
segjum ekki með gínöndum
höfðum eða brennöndum ljós-
um, þetta hefur allt flast út í
tilbreytingarleysi. Allt er nú
gínandi og brennandi, í hvaða
falli og tölu sem er. Það er rétt
að við höldum stundum í brot
af fomu máli og segjum á vetri
komanda, varla getum við leng-
ur talað um stinganda strá eða
grátanda bam. Snorri Sturlu-
son sagði í Eddu að þá hefði
verið „gott beranda borð á
hominu", þegar það var ekki
fyllra en svo, að hægt var að
bera það á borð án þess að út
úr flóði.
Og svo er það lokaorð vísunn-
ar, tingl. Knerrimir, sem komu
að austan og langaði í bardaga,
vom ekki aðeins með gapandi
drekahöfðum, heldur líka með
gröfnum tinglum. Grafinn
merkir víst þama settur ein-
hvers konar kroti til skrauts,
en hvað er tingl?
Sveinbjöm Egilsson segir í
skáldmálsorðabók sinni hinni
miklu að það sé málmplata, sér-
staklega í skipsstafni og þá til
skrauts. Orðabók Menningar-
sjóðs hefur þessu til viðbótar
merkingamar „hengiskart úr
málmi, dútl og nýsprottið gras“.
Mönnum hefur dottið í hug að
orðið tingl væri skylt töng,
tangi, tagl og sömuleiðis tungl
og tunga. Ég veit ekki hvort
við megum hugsa til orða eins
og dinglumdangl og samsvar-
andi sagna í þessu sambandi.
★
Bragarháttur vikunnar verð-
ur að þessu sinni dverghenda
(ferskeytluætt VI):
Fegurð hrífur hugann meira’
ef hjúpuð er,
svo andann gruni ennþá fleira’
en augað sér.
(Hannes Hafstein)
Ekkert gott um Odd ég hermi,
eitt er samt:
Sína lofar ’ann upp í ermi
öllum jafnt.
(Indriði á Fjalli)
★
Úr nöldurskjóðunni:
1) „Fyrst Flugleiðir em
nefndir," sagði í kvöldfréttum
útvarpsins 14. júlí. Ég læt mig
ekki með það, að Flugleiðir sé
kvenkyns eins og aðrar leiðir,
nefndar og ónefndar, greiðar
eða torsóttar, langar eða
skammar eftir atvikum.
2) „ .. . að þingmenn
þæðu“, o.s.frv. (líklega peninga
eða einhver fríðindi). Þetta er
úr sömu útvarpsfréttum. Ég
vísa til 312. þáttar um myndun
viðtengingarháttar af þiggja.
Ég held að við ættum að halda
okkur við þægju („þótt þing-
menn þægju“), sbr. slægju,
sæju, lægju, af slá, sjá og
liggja. Ljótt held ég okkur
þætti: „Þótt þeir siæðu mig,
sæði ég ekki ástæðu til að slá
á móti, svo að þeir læðu.“
3) Um skiptingu milli lína
einu sinni enn: Hér í blaðinu
stóð 20. júlí „ne-grasálmar“.
Sennilega hefur verið átt við
sálma negranna, en enga „gras-
álma“ með neitunarforskeyti,
heldurfomlegu.
4) Ósköp kann ég illa við
þann talshátt að „slátra" fisk-
um, sjá og bréf Víkings
Guðmundssonar í 285. þætti.
Út yfír þykir mér þó taka, þeg-
ar rækju er „slátrað". í sjón-
varpsfréttum 17. maí nefndi
viðmælandi spyrils rælqu sem
var „í frosnu formi og nýslátr-
uð“, hvorki meira né minna.
Hvemig er frosið form? Hvernig
er rækju slátrað? Er rækjuslátur
gott? Skiptist það í blóðmör og
lifrarpylsu?
5) „Útgjaldalega séð er þetta
ekki dýr samningur..." hefur
DV eftir formanni samninga-
nefndar ríkisins. Hann á senni-
lega við að samningurinn hafí
ekki mikil útgjöld í för með sér.
Og ég gæti þá líklega sagt eitt-
hvað á þessa leið: Orð eru ýmist
dýr eða ódýr (málfarslega séð,
eða þannig, já, þið vitið hvað
ég meina)!
★
A að beygja lýsingarorðin
hægri og vinstri? Það er frjálst.
Þau voru beygð í gamla daga,
og þá sögðu menn t.d. á vinstra
hné eða hægra fæti. í kvenkyni
vora þessi orð alltaf eins. Ef
smekk manna líkar betur að
hafa orðin óbeygð, þá má það
sem best verða, því að svo tala
nú flestir.
P.s. í síðasta þætti var Krist-
ján Níels Jónsson ekki auð-
kenndur. Hafí einhveijir ekki
kannast við hann, þá er hann
oftar nefndur bara K.N. eða
Káinn.
Hraði
eftir Katrínu
Fjeldsted
Nú stendur yfír sameiginlegt
átak Umferðarráðs og lögreglunn-
ar, sem miðar að því, að draga
úr hraðakstri. Á undanfömum
áram hefur það sýnt sig, að áróð-
ur í fjölmiðlum hefur áhrif á
akstursvenjur fólks. Besta dæmið
um það var norrænt umferðarör-
yggisár 1983, en þá fækkaði
umferðarslysum hérlendis vera-
lega. Þó virðist skráningu um-
ferðarslysa vera stórlega
ábótavant, og kom það glögglega
fram í könnun sem Bjami Torfa-
son læknir gerði á skráningu
umferðarslysa hjá opinberam aðil-
um annars vegar og hjá Slysadeild
Borgarspítalans hins vegar. Þar
kom m.a. fram að um 70% af þeim
sem komu í Slysadeildina árið
1979 vegna umferðarslysa vora
ekki á skrá Umferðarráðs. Ætla
má að raunveralegur fjöldi slas-
aðra í umferð á landinu hafí árið
1979 verið milli 2.600 og 3.100 í
stað 707 eins og stendur í opin-
beram skýrslum.
Slysatíðni hérlendis
Samkvæmt upplýsingum land-
læknis er slysatíðni bama og
unglinga (drengja) á íslandi með
því hæzta sem gerist í Evrópu. Á
sama tíma og dregið hefur mjög
úr slysum meðal bama og unglinga
í nágrannalöndum okkar, hefur
slysum fjölgað á íslandi. Flest slys-
in verða í frítíma, í umferð, í
heimahúsum og í starfi.
gegn hraðakstri

í umferðinni
Drögiim úr hraða
I skýrslum lögreglunnar er hraði
ekki ofarlega á blaði sem slysavald-
ur, og mun það vera vegna þess
að skráður hraði er sá sem ökumað-
ur segist hafa verið á þegar slysið
varð. Þess vegna hefur hraði sem
orsök slysa verið stórlega vanmet-
inn, að mínu áliti. Það er ekki að
ástæðulausu að foreldrar bama í
Reykjavík óttast svo mjög um börn
sín, sem raun ber vitni, og kvarta
undan hraðakstri í íbúðarhverfum.
Aðgerðir borgaryfírvalda geta
stuðlað að því að fækka slysum og
sem dæmi má nefna:
1. Lækkun hámarkshraða í íbúða-
hverfum, eins og nú hefur verið
gert í gamla Vesturbænum,
Þingholtum og Suðurhlíðum.
2. Vandaðsétilgatnakerfísogþað
byggt upp samhliða uppbygg-
ingu nýrra hverfa. í eldri
hverfum þarf að aðlaga götumar
breyttum aðstæðum, fyrst og
fremst með því að draga úr
óþarfa gegnumakstri um íbúða-
hverfí.
3. Flokkað gatnakerfi leiðir til þess
að minna er ekið gegnum íbúða-
hverfí og greiðari umferð verður
milli borgarhluta.
Katrín Fjeldsted
4. Gerðar verði vistgötur í auknum
mæli.
5. Hverfamörk verði samræmd svo
sem kostur er til þess að draga
úr líkum þess að böm þurfí að
fara yfír miklar umferðaræðar,
til dæmis í og úr skóla. Smá-
bamaskóla þarf að reisa í ^
barnmörgum hverfum, svo sem
verið er að gera fyrir Eiðis-
grandasvæðið og í Ártúnsholti.
6. Hraðahindranir, rimar, þar sem
aðrar aðgerðir nægja ekki, er
lausn sem oft gagnar vel á húsa-
götum og jafnvel safngötum, en
á ekki við á tengibrautum nema
í sérstökum tilvikum, og aldrei
á stofnbrautum.
7. Greinilegar merkingar, bæði
skilti og málning á götum úti,
hjálpa ökumönnum að fara eftir
settum reglum.
8. Krafa um aksturshæfni öku-
manna er um borgina aka mætti
koma fram, þannig að menn
verði í raun að taka ökupróf í
Reykjavík og æfast í að keyra
þar, ef upphaflega bílprófið og
akstursreynslan hefur hvort-
tveggja fengizt við allt aðrar
aðstæður.
9. Samvinna við lögregluna um
stórbætt eftirlit með umferðinni.
Tillitssemi
Það er hins vegar á valdi okkar
ökumanna að auka tillitssemi í
umferðinni. Kjörorð umferðarviku
í Reykjavík sl. haust var „vertu
með“. Það átti ekki sízt að hvetja
ökumenn til að sýna tillitssemi og
kurteisi í umferðinni.
Tillitssemi við aðra er nauðsynleg
þar sem margir búa saman, eins og
í borg og þurfa að komast leiðar
sinnar. Tillitssemi kostar ekki neitt.
Umferðarhraði eins og sá, er sjá
má í meðfylgjandi töflu, er stað-
festing á þeim glórulausa hrað-
akstri, sem iðulega á sér stað í
borginni og nauðsynlegt er að
stemma stigu við. Til þess þurfum
við öll að vinna saman, ef við ætlum
að ná tökum á hinni geysiháu slysa-
tíðni hérlendis.
Heimildir ma.:
1. Slys á bömum og ungiingum, Heilbrigðisskýrsl-
ur. Fylgirit 1986, nr. 1 frá Landlæknisembættinu.
2. Umferðarslysin og afleiðingar þeirra eftir
Bjama Torfason. Heilbrigðisskýrslur. Fylgirit
1984, nr. 1.

I
Höfundur er borgarfuUtrúi og
heimilislæknir i Reykjavík.
Hæstiréttur Bandaríkjanna:
Japanska hvalveiðifélagið sýknað
Hinn 30. júní síðastliðinn kvað Hæstiréttur Banda-
ríkjanna upp dóm í máli Japanska hvalveiðifélagsins
o.fl. gegn Bandaríska hvalvemdunarfélaginu o.fl. Þar
er að finna skýringar dómstólsins á þeim skilyrðum,
sem hann telur að vera þurfi fyrir hendi, þegar túlk-
uð em lagaákvæðin er snerta viðskiptalegar þvinganir
til að takmarka hvaiveiðar. Japanska hvalveiðifélagið
vann málið á þeim forsendum, sem lýst er í þessum
útdrætti úr dómsorði Hæstaréttar Bandaríkjanna.
í Alþjóðasamþykkt um stjómun
hvalveiða (ICRW) er fylgiskjal
varðandi veiðivenjur aðildarþjóða
(þ. á m. Bandaríkjanna og Japan),
sem setur skorður að því er ýmsar
hvalategundir varðar. í samþykkt-
inni er einnig stofnað til Alþjóða
hvalveiðiráðsins (IWC) og því
heimilað að ákvarða veiðikvóta.
Hins vegar hefur Alþjóða hval-
veiðiráðið ekkert vald til að beita
unum um vemdun fiskstofna, setti
Bandaríkjaþing Pelly-ákvæði í lög
um vemdun fískimanna frá 1967
og lagði fyrir viðskiptaráðherra að
staðfesti við forseta, ef þegnar
erlends ríkis stunduðu fískveiðar á
þann hátt að það „dragi úr virkni"
alþjóðlegrar áætlunar um vemdun
fískstofna. Að eigin vali getur for-
seti síðan fyrirskipað framkvæmd
refsiaðgerða gegn þjóðum, sem
refsiaðgerðum vegna brota á kvót-
um og sérhver aðili getur lagt fram
tímanleg mótmæli gegn breytingu
Alþjóða hvalveiðiráðsins á fylgi-
skjalinu um kvóta og undanþegið
sig þar með frá hverskyns skyldu
að hlíta þeim takmörkunum sem
þar eru sett. Þar eð Alþjóða hval-
veiðiráðið getur ekki fylgt því eftir,
að ríki hlíti kvótum þess og í þeim
tilgangi að stuðla að framkvæmd
kvóta, sem settir era í öðram áætl-
hlotið hafa staðfestingu. Síðar
samþykkti Bandaríkjaþing Pack-
wood-breytingatillöguna við lög
Magnusons um vemd og stjómun
fiskveiða, sem gera ráð fyrir að
staðfestingaraðgerðum verði hrað-
að og mæla fyrir um, að staðfesti
ráðherra að þegnar erlends ríkis
stundi fískveiðar á þann hátt að
„dragi úr virkni" alþjóðlegrar áætl-
unar (ICRW) um vemdun, verði
að beita viðskiptalegum refsiað-
-----l' •«! w___
[bWMUuwiiW1ÍIiiSmImLIw CnC kWn m.
SUPREME COURT OF THE UNITED STATES
SyOabui
JAPAN WHALING ASS0CIATI0N CTAL. u AMERICAN
CETACEAN 80CIETY *T AL.
CERTIORAIU TO THE UNITID STATES COURT UT APPEALS F0R
TUE D13TRICT OP C0LUMBU CIRCUIT
No. S5-9M. Arju* Aprtl SO. 1996-Daeldad Jum--------,1886*
Th* Intiraitional Convtnllon for thi R*|uUtlon of WhaUni (ICRWl in-
tludid • Schodul* r»ful»tlnf «-hal* harv*ittn| pmtieaa of mambar na-
tlona (lndudlni tht Unltod 8utai and Japan) and uttln( harvttt Umltl
for varloui whali apodai. It 1U0 otuhUthid th* Intimationtl Whalini
Conuniuloc (IWC) and luthortud U to ut hirvoii quotaa. Kowivir.
tho IWC hai m powté to Unpoo* unctioni for quou vtolitlont, and any
W*mb«r country may fll* a tlmily ohjtction to an rwc amvndmant of th*
Schadul* and th*rvb> txtmpt Itulí from any obllfitlon to comply wlth
Ow llmit. Bomum qíUm JWCa iiublUty to on/oro* Ka >n tuu and ln
an affort to promota anfortomant of quotai i*t by othar Inumatlcnil
ftihary eoni*rvatlsn propami. Conptu inactod tho PoDy Amandment
to th» Flihorman’i Prouetlv* Aet of 19«?. dlmtlnf th* S*er*t*ry of
Commirc* (Socrotiry) to eirti/y to th« Prtildint lf natlonali of • forilpi
country afi eonductlnf flahing op*ratloni in luch • manner ai to -dlmin-
lah the effoctivonen* of an Inttmatlonal ftihery eor^rvatlon pro(tam.
Tho Pmldint. In hii dUmtien, miy thm dlmt th* impoihlon of unc-
tiom on thi eertlftid natlon. Later, Conpeu paaMd tha Packwood
Amondmem to Uia aupiuaon r'Unory Uonaorvation and Manonmont
Act. roquirlnf oipodition ef tho caniáation procvu and mandatlng
that, If tho Bocroury eertiflei thot nationaU of a forolfn oountry an eon-
ductinf flahlnf oporauona in aueh a mannor u uj Mimuuah tho offoctlvo-
neu- ofthe ICRW fwnpmic tanttloiu muubo Lmpoted bv th« Eaaeu-
- Uv Braneh afalnat tha offandlng natlon. Afur th» ftfÁ Íif.hilSZÍ.
Mto m>ou for eortaia ipomi whoWo and ordtrvd a l-yaar moratorlum on
Toftlhar wllh No. BS-9U. BaUrig,. íoeroiary (/CommeTt,, «< ,i. v.
Amorteon Crtacian SocUíy rt al.. aiao on eortiorari t> tbo umo eourt.
gerðum af hálfu framkvæmda-
valdsins gegn hinni brotlegu þjóð.
Eftir að Alþjóða hvalveiðiráðið
setti núllkvóta varðandi tiltekin
búrhveli og fyrirskipaði 5 ára
stöðvun hvalveiða í viðskiptaskyni,
sem hófst árið 1985, bára Japanir
fram mótmæli gegn báðum tak-
mörkununum og voru því ekki
skuldbundnir samkvæmt þeim.
Árið 1984 gerðu Japanir og Banda-
ríkjamenn hins vegar framkvæm-
dasamning og samkvæmt honum
hétu Japanir að hlíta tilteknum
veiðitakmörkunum og að hætta
hvalveiðum í viðskiptaskyni árið
1988 og ráðherra féllst á að
Bandaríkjamenn myndu ekki gefa
út staðfestingu varðandi Japan í
sambandi við Pelly- eða Pack-
wood-lagaákvæðin, ef Japanir
héldu heit sín. Skömmu áður en
til fullnustu framkvæmdasamn-
ingsins kom höfðuðu nokkrir hópar
hvalvemdarmanna mál fyrir Sam-
bandsríkjadómstóli, þar sem leitað
er eftir stefnu um fyrirmæli æðra
dómstóls til lægra dómstóls eða
stjómvalds til að knýja ráðherra
til að gefa út staðfestingu gegn
Japan, og dómarinn komst að þeirri
niðurstöðu, að hverskyns hvala-
dráp umfram kvóta Alþjóða
hvalveiðiráðsins drægi úr virkni
hinnar alþjóðlegu áætlunar
(ICRW). Dómstóllinn lagði fyrir
ráðherra að staðfesta þegar við
forseta, að Japanir hefðu gerst
brotlegir við búrhvalakvótann.
Afrýjunardómstóllinn staðfesti
dóminn.
1. Kenningin um skiptingu valds
milli dómstóla og framkvæmda-
valds útilokar ekki úrskurð
dómstóls um deilumál þetta.
Dómstólar hafa heimild til að
túlka alþjóðasamninga og fram-
kvæmdasamninga og að túlka
lagaboð þingsins. Andmælin
gegn þeirri ákvörðun ráðherra
að gefa ekki út staðfestingu
varðandi Japan er beinlínis
spuming um lagalega túikun.
Eigi verður vikið frá ábyrgð
dómsvaldsins samkvæmt
stjómarskránni um að túlka
sett lög einfaldlega með því að
ákvörðun kynni að hafa þýðing-
armikla pólitíska yfírtóna (sic.
þýð.).
2. Þess er hvorki krafíst í Pelly-
né Packwood-lagaákvæðunum
að ráðherra gefí út staðfestingu
varðandi Japani vegna þess að
þeir synji um að hlíta hvalveiði-
kvótum Alþjóða hvalveiðiráðs-
ins. Ákvörðun ráðherra um að
tryggja að Japanir haldi áfram
að hlíta áætlunum Alþjóða hval-
veiðiráðsins, samkvæmt fram-
kvæmdasamningnum frá 1984
frekar en að byggja á því að
staðfesting og beiting efna-
hagslegra refsiaðgerða ieiði til
sama eða betri árangurs, er
sanngjöm túlkun á samningn-
um.
a) Samkvæmt skilmálum laga-
ákvæðanna er staðfesting
hvorki heimil né heldur er henn-
ar krafíst fyrr en ráðherra
kemst að þeirri niðurstöðu að
þegnar erlends ríkis stundi veið-
ar á þann hátt er „dragi úr
virkni" alþjóðlegu áætlunarinn-
ar (ICRW). Þótt ráðherra þurfí
strax að taka ákvörðun um
staðfestingu fyrirfínnast engin
lagafyrirmæli um skilgreiningu
varðandi „draga úr virkni" eða
sundurliðun atriðanna, sem
ráðherra ætti að athuga 1 sam-
bandi við ákvarðanatöku, sem
honum einum er falin. Lagafyr-
irmælin leggja ekki fyrir
ráðherra að gefa sjálfkrafa og
athugunarlaust út staðfestingu
um þjóð, sem ekki fer eftir
hvalveiðiáætlunum Alþjóða
hvalveiðiráðsins.
b) Ekkert það er felst í forsögu
Pelly- eða Packwood-ákvæð-
anna fjallar um eðli ráðherra-
skyldunnar eða gerir honum
skylt að gefa út staðfestingu
jafnan þegar horfíð er frá tak-
mörkunum Alþjóða hvalveiði-
ráðsins. Saga Pelly-lagaákvæð-
isins og síðari breytingar þess
sýna, að Bandaríkjaþing ætlaði
sér alls ekki að krefjast þess
af ráðherra, að hann gæfí út
staðfestingu hvenær sem horfíð
væri frá takmörkunum sem
sett era f áætluninni um al-
þjóðlega vemdun, og þingið
notaði orðalagið „draga úr
virkni" til að veita ráðherra
svigrúm varðandi ákvörðunar-
rétt um staðfestingu. Þótt
Packwood-lagaákvæðinu væri
ætlað að mæla skilyrðislaust
fyrir um beitingu refsiaðgerða
eftir að staðfesting hefði farið
fram, hélt þingið sérstaklega
eftir sama svigrúmi til stað-
festingar og í Pelly-Iagaákvæð-
inu og þingmeðferð bendir ekki
til þess að staðfestingarreglan
geri ráðherra skylt, að gefa út
staðfestingu varðandi sérhvert
frávik frá hvalveiðireglum Al-
þjóða hvalveiðiráðsins án þess
að taka tillit til aðstæðna.
.*

■ rt