Morgunblaðið - 14.06.1987, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. JÚNÍ1987
27
keyptu Kaupgarð fengu þeir loforð
um lóð við Engihjallann, sem var
vel í sveit sett. I maí 1975 var svo
fyrsta skóflustungan tekin „með
mikilli bjartsýni", eins og Ólafur
orðar það.
Til að fjármagna framkvæmdim-
ar seldu þeir einbýlishús sín og
fengu lán úr Verslunarlánasjóðn-
um. Fjórum árum seinna opnuðu
þeir svo Kaupgarð að nýju í eitt
þúsund fermetra húsnæði. í fyrstu
versluðu þeir eingöngu með pakka-
vöra en komu síðar upp fjölbreyti-
legu kjötborði, og er sú hugmynd
tekin frá „ kaupmanninum á hom-
inu“ og fylgdu ýmsar stórverslanir
fordæmi þeirra.
Húsið við Engihjalla var byggt í
áföngum. í seinni áfanga var byggt
verslunar- og skrifstofuhúsnæði,
sem síðar var selt að hluta til með-
al annars Sparisjóði Kópavogs og
Æfingastöðinni við Engihjalla, sem
margir kannast við. Að öðra leyti
leigja þeir húsnæðið undir skrifstof-
ur og verslanir og er þessi húsasam-
stæða nú verslunarlqami
austurbæjar Kópavogs.
A ferðum sínum í Hollandi á
þessum áram hafði Ólafur séð versl-
unarhúsnæði, sem honum leist afar
vel á. Þetta var einskonar yfír-
byggður útimarkaður, sem víða
hefur ratt sér til rúms í Evrópu.
Fékk Ólafur þá hugmynd að
skemmtilegt væri að koma upp slíku
verslunarhúsnæði hér á landi. Þetta
var árið 1981. Hann fór að líta eft-
ir lóð undir slíkan markað. Hafði
hann heyrt að reisa ætti miðbæjar-
lq'ama í Garðabænum og að Fjarð-
í íbúðarsölu á Stór-Reykjavíkur-
svæðinu. Þeir ákveða því að selja
byggingarréttinn að háhýsinu og
var það Byggingarfélagið hf. með
Svein Jónsson í fararbroddi sem
vildi kaupa. Endirinn varð þó sá
að Ólafur eignaðist helminginn í
þessu byggingarfélagi og lagði fé-
laginu til tryggingar.
Árið 1984 var háhýsið og versl-
unarhúsnæðið fokhelt og stórmark-
aðurinn opnaður í lok ársins. Sama
ár seldu þeir líka tengibygginguna.
Sala á íbúðum hafði enn ekki
tekið við sér, þó að ein og ein íbúð
seldist. Þeir tóku þá upp þau alda-
mótaviðskipti að skipta á íbúðum
og vöram og þjónustu. Árið 1985
vora flestar íbúðimar seldar og
þegar upp var staðið höfðu þeir
komið ágætlega út úr viðskiptun-
um.
í fyrstu hugðust þeir feðgar
leigja út húsnæðið fyrir stórmark-
aðinn en tóku svo þá ákvörðun að
fara sjálfir út í verslunarrekstur og
stofnuðu Garðakaup hf. Til þess að
fjármagna reksturinn tóku þeir er-
lent lán, sem var óvenjulegt á
þessum áram í verslunarrekstri, en
fjármagn var ekki hægt að fá hér
innanlands. Þrír aðrir stórmarkaðir
fóra sömu fjármögnunarleið á þess-
um tíma. Það vora Mikligarður,
Víðir og Vörumarkaðurinn.
„Við hefðum mátt halda betur á
þessum lántökum," segir Ólafur.
“Ég hefði kosið að hafa betri upp-
lýsingar um hvemig hægt er að
haga sér í gengismálunum, því lán-
in vora í fyrstu afar þungur baggi
á fyrirtækinu. Við höfðum tekið
kaupum hf., en nú gengur vel. Ef
við seldum rekstur Garðakaupa
núna þá gætum við hreinsað upp
allar skuldir. Við höfum reyndar
fengið tilboð í verslunina frá tveim-
ur eða þremur aðilum en við eram
ekkert á þeim buxunum að selja,"
segir Ólafur.
Þrátt fyrir mikla ijárfestingu
undangengin ár var ekki látið stað-
ar numið. Eins og áður segir var
Ólafur orðinn meðeigandi að Bygg-
ingarfélaginu hf, sem stundar
meðal annars útboðsstarfsemi. Árið
1985 keypti félagið lóð og húseign-
ir Ölgerðár Egils Skallagrímssonar
við Rauðarárstíginn og reisa þar
nú íbúðar- verslunar- og skrifstofu-
húsnæði. Hafa allflestar gömlu
byggingamar verið látnar fjúka
nema gamla suðuhúsið, sem verður
fellt inn í skrifstofuhúsnæði, sem í
bígerð er að byggja.
Búið er að steypa upp fyrsta
húsið og grafa fyrir því næsta og
mun byggingarfélagið afhenda
fyrsta húsið í haust. Ráðgert er að
ljúka næsta hluta þessa kjama árið
1988 og ári síðar er stefnt að því
að framkvæmdum ljúki. Einnig er
Byggingarfélagið h.f. að reisa sex
einbýlishús í suðurhlíðum Kópa-
vogs, sem öll era seld.
I byrjun árs 1986 var Byggingar-
félaginu hf. boðið að gerast þátttak-
andi í jarðvinnuverktakfyrirtækinu
Hlaðbæ hf. Sömdu þeir um að verða
helmingsaðilar að fyrirtækinu og
gengu í ábyrgð fyrir það. Við nán-
ari athugun kom í ljós að fjármála-
stjóri fyrirtækisins hafði ekki gefið
upp rétta skuldastöðu, en Ólafur
— Hver er svo framtíð hins nýja
fyrirtækis?
„Ef við eigum að trúa Dönunum,
þá er hér óplægður akur um allt
land,“ segir Ólafur. „Við höfum
tækifæri til að leigja vélar af Dön-
unum til stærri verkefna og teljum
við það mun heppilegra en að kaupa
dýr tæki á okkar markað, sem er
tiltölulega lítill. Ég held að íslensk
fyrirtæki hafi sum flaskað á þessu.
Við eram mjög bjartsýnir á að
malbikunarstöðin eigi eftir að
ganga vel.“
Þegar staðið er í stórræðum
skiptir miklu máli að eiga góða að
og þannig er með Ólaf Torfason.
Faðir hans hefur alltaf reynst hon-
um góður félagi, ekki aðeins í
viðskiptum.
„Pabbi er jarðbundinn maður og
hann hefur togað í mig af og til,
þegar honum hefur fundist ég ætla
að fara fram úr sjálfum mér,“ seg-
ir Ólafur. „Ef hans hefði ekki notið
við væri ég ekki í þessum viðskipt-
um.“
Saman hafa þeir byggt upp bæði
Kaupgarð og Garðakaup og nú þeg-
ar Ólafur hefur sest aftur á skóla-
bekk heldur Torfí utan um
versjunarreksturinn.
„Ég lít þó alltaf við í Garðakaupi
nokkra tíma á viku,“ segir Ólafur,
„annars er ég í skólanum alla
daga.“
ðlafur hefur einnig verið heppinn
með hinn viðskiptafélaga sinn,
Svein Jónsson húsasmíðameistara,
sem er reyndur og traustur bygg-
ingaverktaki og sér hann alfarið
um Byggingarfélagið hf.
Þær eru ekki allar jafn barnmargar fjölskyldurnar og fjölskylda Ólafs Torfasonar en þau Sigurbjörg Rósa eiga fimm börn þar af eitt
nýfætt. Talið frá vinstri er Davíð Torfi, Bryndís, og fyrir framan þau á traktornum er Ólafur Freyr, næst þeim sitja Sigurbjörg Rós,
Þórhallur og Ólafur.
arkaup hefði fengið þar úthlutað lóð
undir verslunarhúsnæði en hefði
skilað henni inn aftur, því þeir hefðu
fengið keypta lóð í Hafnarfírði, sem
hentaði þeim betur. Áður en hann
vissi af var hann kominn á bæjar-
stjómarfund til að kynna sér
málavöxtu.
Á þessum tíma hafði Kaupfélag
Hafnarfjarðar og Hagkaup einnig
sótt um að byggja þarna verslunar-
húsnæði en auk þess var í bígerð
að byggja eins konar tengibyggingu
við stórmarkaðinn, sem átti að hýsa
smærri verslanir, þjónustufyrirtæki
og skrifstofur auk háhýsis með
fimmtíu og fímm íbúðum. Þegar
hér var komið sögu sótti Ólafur um
að fá að byggja allar þessar bygg-
ingar. Hugmyndin var sú að byggja
fyrst stórhýsið og selja íbúðimar í
því og byggja síðan verslunarhús-
næðið.
Á þessum tíma seldust íbúðir
afar vel en fljótt skipast veður í
lofti. Þegar þeir feðgar vora byijað-
ir á framkvæmdunum kom bakslag
lánið í dolluram en skulduðum það
síðar í pundum og mörkum. Svo
gerist það í byrjun árs 1985 að
gengi dollarans fellur og markið og
pundið hækka veralega. Við töpuð-
um milljónum á þessum gengis-
breytingum. Til þess að erlendar
lántökur borgi sig verða menn að
kynna sér þær vel áður og fylgjast
vel með þróun gjaldmiðla. Á hálfs
árs fresti er hægt að breyta úr ein-
um gjaldmiðli í annan og stýra
skuldastöðunni þannig að hún verði
ekki óhagstæðari en innanldands,
en þetta misfórst hjá okkur. Nú er
maður hins vegar upptekinn af því
að kynna sér efnahagslífið hjá Jap-
önurn!"
Á árinu 1985 var verslunarrekst-
ur Garðakaupa sf. kominn á fullt
skrið. Tveim áram fyrr hafði Kaup-
garður hf. leigt út reksturinn í
Engihjalla og gera enn og á sama
ári hætti Torfi hjá IMA og þeir
Ólafur vinna saman að uppbygg-
ingu Garðakaupa.
„Fyrsta árið var erfitt hjá Garða-
og Sveinn höfðu þá þegar lagt fram
háar tryggingar. Endirinn varð sá
að þeir félagar tóku yfir fyrirtækið.
Hlaðbær hf.hefur svo smám saman
verið að rétta úr kútnum íjárhags-
lega að sögn Ólafs og stærsta
verkefni þess hefur verið jarðvegs-
vinna, hitalagnir og gerð bilastæða
við flugstöðina nýju, Leifs Eiríks-
sonar í Keflavík.
Nýjasta afkvæmið er svo malbik-
unarstöð rétt hjá álverinu í
Straumsvík í iðnaðarhverfi, sem þar
á að rísa. Þegar Byggingarfélagið
hf. kom inn í rekstur Hlaðbæjar
hf. vora uppi samningar við danskt
malbikunaiifyrirtæki Colas að nafni
um að setja á stofn malbikunarstöð
á Stór-Reykjavíkursvæðinu. Var
þeim viðræðum haldið áfram og nú
í maí verður þessi malbikunarstöð
opnuð með pompi og prakt og er
hið danska fyrirtæki eigandi að
helmingi stöðvarinnar. Malbikunar-
stöðin mun framleiða og leggja
malbik.
Þó að á íslandi hafi verið til hug-
vitssamir einstaklingar með nýstár-
legar og fijóar hugmyndir, þá hafa
framkvæmdir oft strandað á
þunglamalegu bankakerfi. Ólafur
Torfason og hans félagar hafa oft
rekið sig á þessa sorglegu stað-
reynd.
„Ég var fyrst með viðskipti í
Verslunarbankanum, en ég verð að
segja eins og er, að ég held að þar
ríki önnur sjónarmið en að byggja
upp verslun í landinu," segir hann.
„Menn fá þar ákveðna upphæð í
upphafi og er þannig hleypt af stað
en síðan er þeim bara sagt að bjarga
sér sjálfum. Við reyndum fyrir okk-
ur víða og þar var sama sagan. Það
var ekki fyrr en við fóram að byggja
upp Garðakaup að við kynntumst
nútímabanka, en það er Iðnaðar-
bankinn. Ég tel að hina bankana
skorti fagmennsku og pólitísk sjón-
armið séu þar allt of ráðandi. Vegna
þessa hafa ómældar fjárhæðir farið
í óarðbæran rekstur og bankarnir
hafa setið eftir með sárt ennið. Ég
tel líka að bankamir hafi ekki gert
nógu mikið af því að kynna sér þá
einstaklinga persónulega, sem
sækja um stór lán hjá þeim, hvem-
ig þeir haga sér bæði í stóra og
smáu. Þetta hefur þó breyst með
tilkomu hagdeilda bankanna.
Á undanfömum áram hefur orðið
bylting á fjármagnsmarkaðnum.
Valkostimir era orðnir mun fleiri.
Nú geta menn leitað út á hinn opna
markað og aflað fjár þar til þeirra
framkvæmda, sem að er stefnt.“
— Hvað er það sem Ólafur hefur
haft að leiðarljósi í sínum rekstri? _
„Ég hef alltaf gætt þess að
mergsjúga ekki sjálfur fyrirtækin
og látið þau ganga fyrir og aldrei
lifað hátt. Sem dæmi um það þá á
ég ennþá fyrstu launaávisunina,
fyrir fyrsta árið mitt hjá Kaup-
garði. Ég hef líka aldrei hikað við
að selja ofan af mér mitt einkahús-
næði, þegar ég hef þurft á fjár-
magni að halda, en auðvitað hefur
iað bitnað harðast á fjölskyldunni,
sem hefur orðið að flytja oftar en
einu sinni. Ég held þó að fjölskyld-
an hafi ekki beðið neitt stórtjón á
)essu brölti mínu. Ég hef líka verið
afar kröfuharður við sjálfan mig
og aðra, Og þó að stundum hafi
verið teflt í tvísýnu þá hafa mínar
ákvarðanatökur aldrei verið glæfra-
legar. Ég hef líka oftast verið
heppinn með samstarfsfólk, sem
skiptir ekki litlu máli. Þó að ég viti
auðvitað að peningar skapa ekki
hamingjuna þá hefur sterk gróða-
þörf fylgt mér, ég hefði ekki haft
áhuga á að standa í þessu nema
að hafa eitthvað í aðra hönd.“
Ólafur hefur á undanfömum
áram starfað nokkuð að hagsmuna-
málum kaupmanna. Hann er nú
stjómarformaður IMA. Nú standa
yfír viðræður þriggja innkaupsam-
banda matvörakaupmanna IMA,
Matkaupa og K-verslananna um að
sameinast í eitt innkaupasamband
til að lækka enn frekar vöraverð
smáverslana. Hugmyndin er að
setja á stofn einn vöralager, þar
sem heildsalar koma með sína vöra.
Síðan væri í hverri verslun svokall-
að MS pöntunarkerfí, sem gerði það
mögulegt að panta beint af þessum
lager og þannig losa kaupmennina
við þann straum sölumanna, sem
kemur daglega í verslanimar. Með
þessu móti sparaðist tími og fyrir-
höfn og birgðahald verslananna
myndi stórminnka og þar með
myndi fjármagnskostnaðurinn
lækka.
„Það hefur reynst erfítt að sam-
ræma aðgerðir kaupmanna," segir
Ólafur, „því allir vilja halda í sitt.
Ég tel þetta þó skynsamlegustu
leiðina, ef smærri verslanimar eiga
að bera eitthvað úr býtum og geta
staðist samkeppnina við stórmark-
aðina. Það hefur komið í ljós að
fólk vill ekki vera án sinna hverfa-
verslana. Þar kaupir það daglegar
nauðþurftir en fer svo einu sinni í
viku og gerir stærri innkaup í stór-
mörkuðunum. Ég er viss um að
þessi sameining innkaupasamband-
anna tekst að lokum ef ekki á þessu
ári þá á því næsta,“ segir hann.
Lífið er ekki bara saltfiskur. Það
þarf að koma til eitthvert krydd í
tilverana líka. Þegar Ólafur rak
Þingholtið var hann hljómsveitar-
meðlimur í ekki ómerkari hljóm-
sveitum en Hljómsveit Onnu
Vilhjálms, The Experiment og The
Zoo, sem í vora góðir tónlistarmenn
eins og Björgvin Gíslason og Jón
Ólafsson. Ólafur lék á raddböndin
og auðvitað gat hann líka plokkað
á gítar. Á þessum áram þóttust
allir kunna á gítar.
Fljótlega fundu félagar hans út
að strákurinn var glöggur í §ármál-
um og hann fékk þann starfa að
halda utan um bankabók hljóm-
sveitanna, það þurfti að fiárfesta í
hljóðkerfi og öðra sem tilheyrir
svona útgerð.
„Félagar mínir voru sumir hinir
mestu eyðslupésar svo það þurfti
að halda fast utan um bókina,“
segir hann og brosir við minning-
unni og bætir við: „Þessi hljómsveit-
arár vora óhemju skemmtileg og
ég sé þau alltaf í hillingum."
Þegar hann er spurður, hvort
hann hafi lent í sukki á hljómsveit-
aráranum segist hann hafa verið
laus við það en segir suma félaga
sinna hafa stundum orðið nokkuð