Morgunblaðið - 22.10.1987, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. OKTÓBER 1987
Á þessu korti má sjá útbreiðslu íss á Norðurskauti. Innra svæðið
sýnir stöðugan ís eins og búast má við að h»nn sé frá júnílokum
og fram i október ár hvert. Ytra svæðið sýnir svo þann ís sem við
bætist á hverjum vetri.
Af málþingi
um Norðaustur-siglingaleiðina:
Landsins
LONDON-
NORÐURÍSHAF-
JAPAN:
V 7.000 sjómílur
ISLAND
LONDON-
SÚEZ-JAPAN
11.000
sjómílur
LONDON
PANAMA
Kordð sýnir samanburð á helstu sigiingaleiðum milli London og Japans.
LONDON-PANAMA-
JAPAN: 12.400 sjómílur
JAPAN
LONDON- _
GÓÐRARVONARHÖFÐI-
JAPAN: 14.200 sjómílur
foma fjanda mtt úr
íslendingar sjá sér
„EF KÓLUMBUS hefði verið raun-
sær þá hefði hann aldrei Lagt
í’ann,“ varð einum málþingsgesta
að orði þegar honum þótti úrtölur
jarðbundinna keyra úr hófi. Enda
dytti sjálfsagt engum nema stór-
huga mttnnum f hug að hægt væri
að gera Norðaustur-siglingaleið-
ina milli Atlantshaf s og Kyrrahafs,
meðfram norðurströnd Sovétríkj-
anna, gegnum óralangar ísbreiður
heimskautsins að einni af megin-
siglingaleiðum þessa heims. En
hveijir voru það aftur sem fundu
Ameríku fyrstir hvftra manna?
Þór Jakobsson, doktor f veður-
fræði, telst víst tvímælalaust til
þeirrar manngerðar hverrar hugsanir
eru stórar í sniðum. Um hann eiga
síst við þau orð sem Haraldur Ólafs-
son taidi einkenna skyni boma
tvffætlinga jarðar vorrar þegar hann
var spurður hvers vegna skrælin-
gjamir í Sfberíu hefði ekki bara flust
suður á bóginn: „Maðurinn leitast við
að vera þar sem hann er.“ Eyjar-
skeggjum á fsaköldu landi em sigl-
ingar til Qarlægra landa lífsnauðsyn-
legar. Á sfðustu áratugum hefur
straumurinn staðið suður á bóginn í
sólina og menn kunna fyrir þær sak-
ir að hafa gleymt hnattstöðu landsins
okkar og legu þess á mörkum hins
byggilega heims. Aðrir hafa beint
sjónum norður á bóginn. Vilhjálmur
Stefánsson landkönnuður og mann-
fræðingur skrifaði reyndar bók sem
hét: Hinn vinalegi norðurhjari. Hann
var meira að segja svo stórhuga að
sjá fyrir sér siglingar heimshafa á
milli yfir norðurskautið. í þessum
anda hefur Þór Jakobsson endurvakið
hugmyndina um Norðaustur-sigl-
ingaleiðina. í sjónvarpsþætti sem
Bretar gerðu f tengslum við leið-
togafundinn í fyrra var rætt við Þór
um hugmynd hans. Ifyrir rúmu ári
birti Þór svo grein um málið í Morg-
unblaðinu. Hugmyndinni hafði verið
komið rækilega á framfæri.
Reyðarfjörður eða
Reykjavík?
Strax byijuðu menn með peninga-
nef að velta þvf fyrir sér hvemig við
íslendingar gætum fært okkur í nyt
legu okkar norður í Dumbshafi ef
leik á borði
siglingaleiðin norður af Síberíu opn-
aðist fyrir alþjóðlega flutninga.
Upphaflega var rætt um að Reyðar-
Qörður væri heppilegasti staðurinn
fyrir umskipunarhöfn. Hugmyndin
sem býr að baki slfkrar hafnar er sú
að einungis sérstaklega fsvarin skip
geta rofið haffsinn norður af Síberíu.
Því væri ekki úr vegi að koma á fót
umskipunarhöfn þar sem ísbijótamir
losuðu sig við farminn til að nýta hin
dýru fley sem best. Við farminum
gætu svo tekið hefðbundin farmskip
og siglt með hann á áfangastað. í
slíkri umskipunarhöfn væri líka hægt
að safna birgðum þá mánuði á ári
sem ekki væri siglandi yfir Norður-
íshafið.
Samtök sveitarfélaga á höfuð-
borgarsvæðinu hafa nú tekið frum-
kvæðið í úrvinnslu hugmyndarinnar
um Norðaustur-siglingaleiðina f anda
lqörorðsins „við tengjum heimsálfur".
Helstu rök fyrir því að umrædd höfti
yrði staðsett á Islandi fremur en í
Norður-Noregi em þau að betri þjón-
usta í landi sé fyrir hendi á íslandi.
Þannig kemur höfuðborgarsvæðið til
sögunnar. Jóna Gróa Sigurðardóttir
formaður atvinnumálanefndar höfuð-
borgarsvæðisins sagði markmiðið
með málþinginu vera að „fræðast um
siglingaleiðina og örva umræður um
hana meðal sérfræðinga, stjómmála-
manna og fulltrúa atvinnulífsins".
Jóna Gróa sagði ennfremur að fulltrú-
um Samtaka sveitarfélaga á höfuð-
borgarsvæðinu þætti þetta athyglis-
vert mál þótt ljóst væri að enn væri
langt í land.
Sovétmenn vilja
opna leiöina
Mönnum bar þvf saman um að hér
væri um tvær aðskildar spumingar
að ræða: Er Norðaustur-siglingaleið-
in vænlegur kostur? Ef svo er, geta
íslendingar fært sér það á einhvem
hátt í nyt? Hvað fyrri spuminguna
varðar þá virðist ljóst að tæknilega
er fátt því til fyrirstoðu að Norðaust-
ur-leiðin verði opnuð. Annað mál er
svo hvort skipafélög sjái sér akk f
því að notfæra sér þennan mögu-
leika. í þriðja lagi benti Eyjólfur
Konráð Jónsson á að siglingaleiðin
er nær öll innan yfirráðasvæðis Sov-
Þátttakendur á málþingi um Norðaustur-siglingaleiðina hlýða á er-
indi Gunnars Björns Jónssonar frá Rannsóknarráði íslands.
étmanna. Því er spuming hvort
Sovétmenn séu reiðubúnir að halda
leiðinni opinni en miðstöð kjamorku-
tilrauna Sovétmanna er á Novaja
Zemlja. f ljósi þíðunnar í samskiptum
risaveldanna og ræðu Gorbachevs f
Múrmansk virðist svo vera. Einnig
má benda á að gífurlegar auðlindir
em í Síberíu og því er Sovétmönnum
nauðsyn að halda siglingaleiðinni
opinni. Þar em olíu- og gaslindir sem
eiga sér fáa líka og ef Persaflóastríð-
ið færist í vöxt þá vex gildi siglinga-
leiðarinnar. Eins má segja að sæju
risaveldin sér hag í því að auka sigl-
ingar um norðurskautið, hvort sem
það væri í þágu flutninga eða rann-
sókna, þá ætti þeim ekki að verða
skotaskuld úr því.
Tæknilega mögulegt
Einar Hermannsson skipaverk-
fræðingur benti í erindi sínu á að nú
þegar em stundaðar siglingar ísbijóta
á þremur svæðum á norðlægum
breiddargráðum: norður af Alaska, í
Eystrasalti og norður af Síberíu.
Mestar upplýsingar liggja fyrir um
siglingar á fsilögðu hafi f Eystra-
salti. Það endurspeglast líka í þvf að
70% allra ísbijóta í heiminum em
smfðaðir f Finnlandi. Á hinn bóginn
vegur þyngst sú reynsla sem safnast
hefur við siglingar Sovétmanna og
Bandarfkjamanna í Norður-íshafinu
en þar em aðstæður allar verri en f
Eystrasalti. Fiiinsk flutningaskip af
gerðinni SA15 hafa gefist hvað best
í siglingum í fs . Hvert þeirra er
20.000 lestir með 21.000 ha vél. Slíkt
skip nær 17 hnúta hraða og er talið
kosta margfalt meira en sambærileg
skip til siglinga á auðum sjó. Sovét-
menn eiga auk þess geysiöfluga
fsbijóta knúna lqamorku. Einn þeirra
er Rossyia en hann er búinn 75.000
ha vél. Glsli Viggósson greindi f er-
indi sfnu frá áformum Finna um að
smfða ísbijóta sem væm allt að
100.000 lestir.
Er loftpúöaprammi
lausnin?
Þegar árið 1932 lagði rússneskt
skip, Alexander Sibiryakov, Norð-
austur-siglingaleiðina að baki í einni
atlögu, eins og Gulnur Aybet benti á
f erindi sfnu. Og rúm öld er sfðan
sænska skipið Vega sigldi fyrst skipa
þessa leið. Ensk-hollenskt skipafélag
fékk Aybet til að gera úttekt á því
hvort Norðaustur-leiðin milli íslands
og Japans væri fysilegur kostur. Hún
benti á enn einn möguleika til sigl-
vegi
inga f haffs. Það er nokkurs konar
loftpúðaprammi sem festur væri
framan á vei\juleg skip. Pramminn
sem ekki hefur enn verið framleiddur
vægi um það bil 1000 tonn og myndi
fyrir eigin þunga og loftþrýsting
þrýsta fsnum niðurávið uns hann
brotnaði. Aybet sagði ýmis hátækni-
fyrirtæki f Bandaríkjunum hafa sýnt
þessari hugmynd mikinn áhuga.
Frederick Seibold frá Bandaríkjun-
um sem um árabil hefur stundað
siglingar í Norður-fshafi dró f efa að
loftpúðaprammamir gætu nokkum
tfma komið að notum við þær aðstæð-
ur sem fyrir hendi em á Norðurskaut-
inu. Hann sagði menn vart geta gert
sér grein fyrir hversu aðstæður væm
erfiðar án þess að hafa verið á staðn-
um. Aybet benti reyndar líka á að
enn sem komið er væri sléttur ís
skilyrði fyrir því að hægt væri að
nota loftpúðapramma. Seibold benti
einnig á hversu vafasamt það væri
að lest hefðbundinna skipa gæti siglt
í kjölfar eins fsbijóts því mikil spenna
væri f fsbreiðunni og ylli hún því að
ísinn freri saman í kjölfarinu.
í erindi Aybet kom fram að mynda-
taka með hjálp gervihnattar og
ratsjár væri orðin það fullkomin að
hægt væri að fylgjast grannt með
útbreiðslu íss. Þvf gætu skipstjórar
sveigt fyrir helstu torfæmr. Eins og
fyrr segir bar mönnum saman um
að tæknilega væri ekkert því til fyrir-
stöðu að siglingar hæfust í stómm
stíl eftir Norðaustur-leiðinni. Einnig
kom fram að Sovétmenn stunda nú
þegar sigiingar í nokkmm mæli við
norðurströnd Sovétrílqanna. Talið er
að þar séu nú á floti 16 ísbijótar og
400 flutningaskip.
Vart samkeppnisfær
leið á næstunni
Skilyrði fyrir þvf að Norðaustur-
siglingaleiðin verði að alfaraleið er
auðvitað að skipafélög sjái sér hag f
að nota hana fremur en hefðbundnar
siglingaleiðir milli Austurlanda og
Evrópu eða austurstrandar Banda-
ríkjanna: suðurfyrir Góðrarvonar-
höfða, gegnum Miðjarðarhaf og
Súez-skurð og gegnum Panama-
skurðinn. Ef dæmi er tekið af sigl-
ingaleiðinni milli London og Tókýó
þá er hún 12.400 sjómílur ef farið