Morgunblaðið - 08.03.1988, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. MARZ 1988
Kanada:
Fá sjávarafurðir forskot
inn á Bandaríkjamarkað?
Sjávarútvegsráðherra Kanada hrifinn af fríverslunarsanikomulaginu
eftir Sigmar Þormar
Tom Siddon, sjávarútvegsráð-
herra Kanada, hefur lýst yfír mik-
illi hrifningu á fríverslunarsam-
komulagi Kanada og Banda-
ríkjanna. Hann telur að þegar til
lengri tíma sé litið muni þetta auð-
velda Kanadamönnum að ná físk-
mörkuðum af íslendingum og öðr-
um samkeppnisþjóðum.
FVíverslunarsamkomulagið hefur
verið afgreitt hjá leiðtogum land-
anna, en á þó eftir að hljóta stað-
festingu þjóðþinga Bandaríkjanna
og Kanada. Fríverslunarsamkomu-
lagið felur í sér niðurfellingu tolla,
meðal annars á öllum sjávarafurð-
um sem fara milli Kanada og
Bandaríkjanna. íslendingar og aðr-
ar fískvinnsluþjóðir sem selja á
Bandaríkjamarkað verða áfram að
greiða- tolla, en þeir eru hæstir á
mikið unnum sjávarafurðum.
Kanadískur sjávarútvegur
Kanadískur sjávarútvegur hefur
á undanförnúm árum verið á leið
úr mikilli lægð. Þrátt fyrir auðug
fískimið hefur fískvinnslan, ekki
síst vinnsla á botnfíski, átt við ára-
tuga langa erfíðleika að stríða.
Ófullkomnar framleiðsluaðferðir og
lélegt gæðaeftirlit eru m.a. ástæður
þess að greitt er lægra verð fyrir
frystan botnfísk frá Kanada, heldur
en þann sem kemur frá íslandi.
Sjávarútvegsráðuneytið í Ottawa
hóf fyrir nokkrum árum átak til að
bæta gæði kanadískrar sjávarvöru.
Gæðabótaátakið ásamt endurskipu-
lagningu á rekstri fiskvinnslunnar
virðist hafa skilað árangri.
Forskot á íslendinga
Tom Siddon, sjávarútvegsráð-
herra, telur tollfríðindi á Banda-
ríkjamarkaði einn lið þess að ná
forskoti fram yfír helstu samkeppn-
isþjóðir. Það er ekki síst um að
ræða samkeppnina á sviði botnfisk-
tegunda. I nýútkominni skýrslu um
þetta mál segir ráðherra orðrétt:
„Það áþreifanlegasta í sambandi
við fríverslunarsamkomulagið er að
fískvinnslan mun öðlast samkeppn-
isforskot gagnvart aðalkeppinaut-
um okkar, Norðmönnum, Dönum
og íslendingum" (bls. 17).
Ráðherra tekur fram að Kanada-
menn séu stærstu fiskútflytjendur
í heimi. Útflutningur á þessari vöru
nemur 2,4 milljörðum Kanadadoll-
ara (um 70 milljarðar ísl. króna) á
ári, en 60% útflutningsins fer til
Bandaríkjanna. Það hljóti að koma
sjávarútveginum til góða ef banda-
rískum tollahindrunum sé rutt úr
vegi.
Ekki háir tollar á
íslenskum fiski
Nú er það svo að tollar eru ekki
háir á þeim fiski sem íslendingar
flytja mest til Bandaríkjanna. Tollur
á fimm punda pakkningum er
óverulegur og fískblokkir eru toll-
fijálsar. Tollar eru hins vegar hærri
á unnum fiski, fískstautum og fisk-
réttum, eða frá 10 til 15%, enda
vinna íslensku físksölusamtökin
fískinn í Bandaríkjunum til að
sleppa við þessa tolla.
Tollalækkanirnar koma
ekki allar strax
Þó fríverslunarsamkomulagið
verði staðfest á þjóðþingum Banda-
ríkjanna og Kanada á þessu ári
koma ákvæði samkomulagsins ekki
öll strax til framkvæmda. Tollar af
nokkrum sjávarafurðum verða
felldir niður strax um næstu ára-
mót, af öðrum hinsvegar í áföngum
á fímm árum og af enn öðrum i
áföngum á tíu árum.
Eftirfarandi tafla sýnir niðurfell-
ingu tolla á sjávarafurðum skv.
fríverslunarsamkomulagi Banda-
ríkjanna og Kanada.
Auðveldar vöruþróun
Þrátt fyrir bjartsýni Kanada-
manna verður ekki í fljótu bragði
séð að áhrif af þessum tollalækkun-
um verði veruleg fyrir samkeppnis-
stöðu íslendinga á þessum mark-
aði. Tollar á helstu sjávarafurðum
okkar eru óverulegir og skiptir okk-
ur því litlu þó rýmkað sé til fyrir
Kanadamönnum.
í máli kanadíska sjávarútvegs-
ráðherrans kemur þó fram atriði
sem skiptir líklega höfuðmáli. Með
tollfríðindum hafa Kanadamenn
væntanlega meira svigním en aðrar
fiskvinnsluþjóðir varðandi vöruþró-
un og möguleika á að fullvmna sjáv-
arafla sinn. Margþættar tilraunir
eru stundaðar bæði hérlendis og
annars staðar til að þróa útflutning
á tilbúnum fískréttum eða matar-
skömmtum. Hugsanlegt er að þetta
verði mikilvæg útflutningsvara í
framtíðinni. Ef svo fer eiga Kanada-
menn mun auðvetdara en við íslend-
ingar með að þróa og selja slíkar
vörur á hinum gríðarstóra Banda-
ríkjamarkaði.
Sigmar Þormar
Lokaorð
Bandaríkin hafa lengi verið mik-
ilvægt viðskiptaland okkar íslend-
inga. Útflutningur þangað var lengi
nær 30% af útflutningsverðmæti
íslands. Hér er um traustan markað
að ræða sem bagalegt yrði að missa
tökin á. I fyrra dróst útflutningur
þangað verulega saman og fór nið-
ur í rúm 18% af verðmæti vöruút-
flutnings.
Hérlendis hefur verið hvatt til
aukins útflutnings á íslenskum sjáv-
arafurðum til Bandaríkjanna. Þessi
markaður þarf að vera tryggur ef
erfiðleikar koma upp á Evrópu-
mörkuðum. Fylgjast verður vel með
samkeppnisaðstöðu annarra sjávar-
útvegsþjóða sem selja á Bandaríkja-
markaði.
Þrátt fyrir bjartsýni kanadíska
ráðherrans er óvíst hvort fríverslun-
arsamningur Bandaríkjamanna og
Kanada hafí teljandi áhrif á verslun
með sjavarafurðir og samkeppnis-
aðstöðuna á Bandaríkjamarkaði.
Ef samningurinn verður hinsvegar
staðfestur á næstu mánuðum af
þjóðþingum Bandaríkjanna og
Kanada, hafa Kanadamenn fengið
ákveðið forskot sem þeir geta vænt-
anlega nýtt sér þegar til lengri tíma
er litið.
Jliifundur nam þjóðfélagsfræði í
Kanada. Hann starfarnú hjá
Verzlunarráði íslands.
Helsta heimild: „The Canada-U.S. Free
Trade Agreement and Fisheries: an
assesment." Ministcr of Supply and
Services, Canada, 1988.
Niðurfelling bandarískra tolla á kanadískum sjávarvörum
1. Tollar felldir niður strax um næstu áramót
Ferskur/frosinn flatfiskur (ekki þó flök) 1,1 sent á kg.
. Fiskimjöl 0 til 6%
Fiskolíur og lýsi 0 til 5%
2. Tollar felldir niður í áföngum á fimm árum
Fersk/frosin botnfiskflök 4,1 sent á kg eða 6%
Lax 3 til 12%
Skelfiskur . 3,5 til 14%
3. Tollar felldir niður í áföngum á tiu árum
Túnfískur 1,1 sent á kg eða 35%
Fiskstautar (sticks) 10 til 15%
Fiskréttir 10%
Sardínur 2,5 til 20%
Síld 4 til 8%
Krabbi 5 til 11%
(The Canada-U.S. Free Trade Afjreement" bls. 22)
Afmæliskveðja:
Kristján P. Guð-
mundsson, Akureyri
Vinur minn, Kristján P. Guð-
mundsson, fyrrum útgerðarmaður á
Akureyri, er 75 ára í dag. Það gefur
mér tilefni til að senda honum og
Úrsúlu hlýjar kveðjur, en þau kjósa
að vera ekki heima á Brekkugötu
heldur njóta dagsins í kyrrþey.
Minn kæri vinur og gamli tengda-
faðir, þegar ég hugsa nú til liðinna
daga og ára er erfitt að gera upp
við sig hvar á að byrja og hvar á
að enda. Endurminningamar hvolf-
ast yfír mig allar götur síðan við
Renata kynntumst og giftum okkur,
þó svo að okkur hafi ekki verið skap-
að nema að skilja. Og nú er önnur
lítil Renata í heiminn borin og hleyp-
ur upp um hálsinn á afa sínum og
ömmu þegar þau koma í borgina.
Svona heldur lífíð áfram sinn gang.
Nýtt kviknar og þá hlýnar um
hjartarætumar undir gömlum rifj-
um.
Það er ekki svo skrýtið að hugur-
inn skuli óðar kominn austur að
Laxá. Svo mörgum stundum höfum
við eytt á bökkum hennar eða við
Mývatn. Þú kenndir mér fyrstu staf-
ina í orðalyklinum sem gengur að
leyndardómi árinnar, laxins og veiði-
mannsins, og ég lærði að skilja smátt
og smátt, að sá sem hefur einu sinni
meðtekið leyndardóminn, verður
aldrei laus við hann. Laxá sleppir
aldrei neinum sem kynnist henni.
Þess vegna skildi ég þig svo vel í
hitteðfyrra hversu glaður og stoltur
þú varst þegar þú, gamli maðurinn,
skaust öllum þeim ungu ref fyrir
rass með því að fá fímm stórlaxa
sama morguninn, 14, 17, 19, 20 og
22 punda og alla á flugu! Hann líður
þér aldrei úr minni, dagurinn sá.
Útivistarmaður, veiðjmaður og
ferðagarpur, allt i senn. Eg hef fáum
kynnst sem eins njóta þess og þú
að vera úti í náttúrunni á öllum árs-
tíðum og hvemig sem viðrar. Síðasta
sjóferðin okkar út á Eyjafjörð stend-
ur mér ljóslifandí fyrir hugskotssjón-
um. Við vorum svo lengi búnir að
ætla okkur í sjóstangaveiði saman
án þess að nokkuð yrði úr því, að
við létum það ekki aftra okkur þó
hann væri að ijúka upp. Og svo
brast hann á að vestan, hvínandi
rok. Við lágum við stjóra undir
Blómsturvöllum og alltaf hélt hann
áfram að hvessa, svo að þér þótti
öruggara að renna bátnum upp í
fjöruna. En þá vildi vélin ekki í gang.
Við höfum verið gæfulegir þá, eða
hitt þó heldur, ég við austurtrogið
og þú bograndi yfír vélinni og veð-
rið enn að færast í aukana. En svo
hrökk vélin í gang, eins og allar
vélar hafa orðið að gera sem þú
hefur bograð yfir á annað borð, og
þú keyrðir upp í fjöruna, þar sem
við sátum af ok'-ur veðrið, sem datt
niður eins skyi. .ilega og það hafði
brostið á. Þannig hefur þetta gengið
til, að við höfum lent í smáævintýr-
um saman, sem okkur þykir vænt
um.
í fari þínu er sá þáttur ríkjandi
að vilja búa að sínu og fara sínar
eigin leiðir. A unglingsárunum
varðstu fyrir því áfalli að vera skor-
inn upp við sprungnum botnlanga
og lást rúmfastur í átta mánuði.
Mér hefur alltaf fundist það í sam-
ræmi við þinn lífsstíl, að þú kaust
að snúa ekki aftur í menntaskólann
eftir að vera búinn að missa af félög-
unum heldur freistaðir gæfunnar
erlendis og settist í verslunarskóla
í London, Kaupmannahöfn og Ham-
borg. Þar hittirðu Úrsúlu haustið
1937 og aldrei hafa hamingjudísirn-
ar brosað við þér eins og þá. Eg
held meira að segja að þótt hálf öld
sé liðin sértu enn að skilja það betur
og betur að það er satt sem ég segi
um ykkur Úrsúlu.
Mesta áhugamál þitt núna er að
byggja raðhús með þremur vinum
þínum uppi á Brekku í vernduðu
umhverfi aldraðra. Stóra húsið á
Brekkugötunni passar ykkur ekki
lengur með alla stigana og rangal-
ana. En þá kemur kerfíð til skjal-
anna, uppáþrengjandi og lokað og
vill byggja húsið fyrir ykkur, vill
ekki leyfa ykkur að gera það sjálf-
um. Þetta áttu erfítt með að þola
og það skil ég vel. Einstaklingseðlið
er svo ríkt í þér, nauðsynin að bjarga
sér sjálfur. Og ég trúi ekki öðru en
þú hafir þitt fram í þessu og flytjir
í nýja húsið í haust. Þess vildi ég
og við Kristrún óska ykkur Úrsúlu
á þessum degi um leið og við þökk-
um ykkur fyrir að heimili ykkar á
Brekkugötu hefur staðið okkur opið.
Við metum það og vináttu ykkar
mikils.
Halldór Blöndal