Morgunblaðið - 08.03.1988, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. MARZ 1988
Halldór Blöndal alþingismaður:
Launamisrétti í
landinu úr hófi
Mestu skiptir að halda verðbólg'unni niðri
Þingsályktunartillag-a Aðalheiðar Bjarnfreðsdóttur (B/Rvk) og fleiri
þingmanna um sérstakar launabætur kom til framhaldsumræðu í sam-
einuðu þingi í gær. í tillögugrein er „skorað á ríkisstjórnina að und-
irbúa nú þegar frumvarp um hækkun persónuafsláttar við álagningu
tekjuskatts í 19.360 krónur á mánuði. Jafnframt verði teknar upp
launabætur, þannig að ónýttur persónuafsláttur verði greiddur úr
ríkissjóði til launþega". Þetta var þriðji fundur fyrstu umræðu, en
henni lauk ekki. Fáeinir efnispunktar úr umræðunni eru raktir hér
á eftir.
Svavar Gestsson (Abl/Rvk)
sagði kjarasamninga VMSÍ og VSI,
sem m.a. hafí verið byggðir á
ákvörðunum í ríkisíjármálum, fellda
í hvetju stéttarfélaginu á fætur öðru.
Launsamisrétti í landinu væri óþol-
andi. íslenzkir forstjórar hefðu upp
í 470 þúsund krónu mánaðartekjur.
Munur lægstu og hæstu launa væri
dijúgum meiri en tífaldur. Fólk er
tilbúð til að beijast fyrir hærra
kaupi, sagði Svavar; það sýna at-
kvæðagreiðslur í stéttarfélögunum.
Sýna verður pólitískan kjark til
tekjujöfnunar, sagði Svavar, meðal
annars með því að skattleggja í
ríkara mæli er gert væri, hæstu laun.
Ríkissjóður er í raun kjarajöfnunar-
sjóður, sagði þingmaðurinn.
Svavar sagði tillögu þá, sem til
umræðu væri, ekki nægilega út-
færða. Athuga þurfi, hvor aðrar
tekjujöfnunarleiðir hentuðu ekki bet-
ur.
Kristín Halldórsdóttir (Kvl/Rn)
kvaðst andvíg því að ríkissjóði væri
gert að greiða laun fyrir atvinnurek-
endur, eins og tillagan fæli í sér.
Leið Kvennalistans til að draga úr
launamisrétti væri sú að lögfesta
lægstu laun. Reynsla væri og fyrir
því að lögákveðnar láglaunabætur
hafi ekki einungis lent hjá láglauna-
fólki, heldur jafnframt ratað í vasa,
sem ekki vóru aldeilis tómir fyrir.
Arni Gunnarsson (A/Ne) sagði
skýringuna á því að stéttarfélög
felldu nú kjarasamninga, hvert af
öðru, ekki sízt þá, að almenningur
væri að mótmæla peningastreymi
frá undirstöðuatvinnuvegum, frá
landsbyggðinni, inn á peningamark-
aðinn í Reykjavík, sem rætur ætti í
nýfijálshyggju. Jafnvel Morgunblað-
inu þætti nóg um framvindu mála,
enda væri landið að sporðreisast; við
blasti hrun byggðarlaga og atvinnu-
greina.
Halldór Blöndal (S/Ne) sagði
skilgreiningu Arna á nýfijálshyggju
beinast að núverandi viðskiptaráð-
herra, en hún hefði hoidi klæðst og
líkamnast í honum. Benti Halldór
Ama á að lesa sér til í rökstuðningi
ráðherrans, margvíslegum, sem væri
að finna í þingtíðindum.
Halldór kvaðst geta tekið undir
það með Svavari Gestssyni að launa-
misrétti, sem lengst af hafi verið lítið
í landinu, væri nú úr hófi gengið.
Hitt hafi reynzt erfíðaðra að hækka
lægstu laun, án þess að sú hækkun
gengi upp launakerfið allt, og end-
aði í því að kjarabætur hinna lægst
launuðu væru að engu orðnar. Sökin
yrði ekki einvörðungu hengd á snaga
ríkisstjómarinnar. Stéttarfélögin
væru mörg orðin. Hver otaði sínum
tota. Samstaðan með þeim verst
settu væri ekki jafn mikil og áður,
því miður. Kjarabaráttan væri breytt
að þessu leyti.
Halldór sagði tímabært að draga
með einum eða öðmm hætti úr laun-
amisrétti. Stærsta hagsmunamál
láglaunafólks væri þó að ná niður
verðbólgu. Óðaverðbólga bitni alltaf
harðast á láglaunafólkinu.
Karvel Pálipason (A/Vf) sagði
tillöguna af hinu góða. Löng reynsla
benti til þess að ekki væri hægt að
leiðrétta hlut hinna verst settu gegn
um hefðbundna kjarasamninga. Þar
af leiði að Alþingi beri að láta málið
til sín taka.
Karvel sagði óróann á kjaravett-
vangi af ýmsum toga. Hvern veg
hinir lægst launuðu hafi verið skyld-
ir eftir, úti í kuldanum, í jólaföstu-
samningum. Launaskriðið, sem á
eftir fór, hafi komið öllum öðrum
en þeim lægst launuðu til góða.
Nefna mætti og ýmsar opinberar
hækkanir. Iðgjöld bifreiðatrygginga.
Hækkað orkuverð úti á landsbyggð-
inni, en dæmi væri um að það kost-
aði um 30 þúsund krónur á mánuði
að kynda stórt einbýlishús með raf-
magni í köldum mánuði.
Karvel sagði að það hafi út af
fyrir sig verið rétt, að vísa málum
með þeim hætti sem gert hafi verið
til atkvæða í verkalýðsfélögunum,
og fá þannig frfim hina almennu
afsöðu til mála.
Ýkjur veikja málstaðinn
Friðrik Sophusson iðnaðarráð-
herra sagði þessa umræðu gagnlega.
Óþarfi væri hinsvegar að grípa til
ósanninda, þó þarfur málstaður ætti
í hlut. Það hjálpaði engum að aka
út af, þó hugur væri í ökumanni.
Tölur Karvels um kostnað við hús-
hitun færu fram úr veruleikanum,
sem væri þó áhyggjuefni í réttri
stærð. Ráðherra vitnaði til annars
þingskjals, sem tíundaði húshitunar-
kostnað með raforku kr. 5.000 á
mánuði.
Ráðherra sagði það mál málanna
að ná tökum á verðbólgunni. Verð-
bólgan skekkti rekstrarstöðu at-
vinnuveganna, ekki sízt undirstöðu-
greina á landsbyggðinni, léki alla
grátt en verst láglaunafólk.
Skúli Alexandersson (Abl) sagði
einkennandi fyrir ráðamenn, þegar
rætt væri um stöðu láglaunafólks,
að setja upp heilagsandasvip og fara
að tala um verðbólgu. Þeim gleymd-
ist að láglaunafólk væri nú að fella
kjarasamninga til að vetjast verð-
bólgu, sem það ætti minnsta sök á.
Launamisrétti væri mikið. Sem og
misrétti atvinnugreina. Undirstöðu-
atvinnugreinum væri gert ókleift að
starfi meðal annars með verðlags-
hækkunum umfram verðþróun
framleiðslu.
Svart-hvíta myndin
er ósönn
Einar K. Guðfinnsson (S/VI)
Stuttar þingféttir:
Framsal botnfiskkvóta milli kjördæma 1984-1987.
(Tonn af slægðum fiski þorskígildum talið.)
1984 1985 1986 1987
Frá Til Frá Til Frá Til Frá Til
Reykjanes 2 749 1058 9 122 2 892 970 1 844 972 1 029
Reykjavík 1 415 60 4 686 0 532 1 585 561 1 197
Vesturland 548 959 697 1 909 1 122 2 785 188 2 410
Vestfiröir 200 2906 248 4 189 2 549 968 673 705
Nordurland v. 2 092 2 824 1 469 2 175 4 191 666 1 634 507
Noröurland e. 534 3 571 316 5 030 1 226 3 200 1 338 3 345
Austurland 2 586 3 391 856 2 550 824 860 743 1 050
Suðurland 5 050 404 1 870 519 1 389 895 4 373 239
15 174 15 174 19 264 19 264 12 803 12 803 10 482 10 482
Framsal botnfiskkvóta milli kjördæma.
Störf og starfshættir
umboðsmanns Alþings
Framsal botnfiskkvóta — Auglýsingar fógeta
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
og sjö aðrir þingmenn úr öllum
þingflokkum hafa lagt fram á
Alþingi tillögu um störf og starfs-
hætti umboðsmanns Alþingins.
Samkvæmt 1. grein tillögunnar
skal hlutverk umboðsmanns Al-
þingis vera „að gæta þess að
stjórnvöld virði rétt einstaklinga
og samtaka þeirra. Hann hefur í
því skyni eftirlit með því að jafn-
ræði sé virt í stjórnsýslustörfum
og að stjórnsýsla sé að öðru leyti
í samræmi við lög og góða stjórn-
sýsluhætti".
Undanþágur
Starfssvið umboðsmanns Alþingis
tekur til stjómsýslu ríkis og sveitar-
félaga. Nokkrar undantekningar eru
tilgreindar: 1) Störf Alþingis og
stjórnsýsla sem háð er eftirliti þing-
forseta, 2) Störf nefnda Alþingis,
3) Starf yfirskoðunarmanna ríkis-
reikninga og ríkisendurskoðunar, 4)
Dómsathafnir, 5) Ákvarðanir stjórn-
valda, sem bera skal undir dómstóla
samkvæmt lagafyrirmælum, 6)
Stjórnsýsla sveitarfélaga, nema
ákvarðanir, sem skjóta má til ráð-
herra eða annars stjómvalds ríkisins.
Umboðsmaður tekur annars mál
til meðferðar eftir kvörtun eða að
eigin fmmkvæði.
Sala veiðileyfa
„Sala veiðileyfa er með öllu
óheimil, enda er úthlutun þeirra
bundin í lögum. Hins vegar geta
útgerðir fiskiskipa framselt veiði-
kvóta ef um er að ræða tvö fiski-
skip er bæði hafa valið veiðileyfi
með aflamarki. Framsal er í mörgum
tilvikum háð því að fiskiskipið, sem
framselt er til, landi aflanum í
heimahöfn þess fiskiskips sem fram-
seldi. Ráðuneytið telur að listi með
nöfnum aðila eða skipa þar sem
skráð væri hver einstök færsla á
aflakvóta, sem átt hefur sér stað á
unanfömum árum, varpaði litlu ljósi
á eðli og umfang þess máls. Listinn
yrði langur, mikla vinnu kostaði að
útbúa hann og hæpið að birta nöfn
aðila að einstökum færslum á afla-
kvóta án þess að nánari skýring
fylgdi í hveiju einstöku tilviki. . .“
Þannig segir í svari sjávarútvegs-
ráðherra við fyrirspurn Óla Þ. Guð-
bjartssonar (B/Sl) um sölu veiði-
leyfa.
Svari ráðherra fylgir hinsvegar
tafla er sýnir botnfiskkvóta í þorsk-
ígildum sem framseldur hefur verið
milli landsvæða 1984-1987.
Auglýsingar fógeta
og sýslumanna
Dómsmálaráðherra hefur svarað
fyrirspurn frá Níelsi Árna Lund
(F/Rn) um auglýsingar á vegum
fógeta og sýslumanna. í svari ráð-
herra kemur fram að heildarauglýs-
irigakostnaður embættanna árið
1987 var kr. 3.638.814.-.
£1
Forseti og ritari sameinaðs þings hlusta á umræðu um kjaramál.
sagði fimmtán ár síðan fram hafi
komið tillaga um neikvæðan tekju-
skatt, sem væri hliðstæð fyrirliggj-
andi tillögu Aðalheiðar Bjarnfreðs-
dóttur um hækkun persónuafsláttar
og tilkomu launabóta. Hinsvegar
vantað rökstuðning með tillögunni
nú. Til þess að hægt sé að taka af-
stöðu til hennar verði að fá upplýst:
* 1) Hvaða áhrif framkvæmd tillög-
unnar hafi á stöðu ríkissjóðs.
* 2) Hvaða hópar eigi að njóta launa-
bóta, ef samþykktar verði, hvar
mörkin eigi að setja.
* 3) Hvemig eigi að afla ríkissjóði
tekna til að standa undir bótunum,
— eða hvaða útgjaldaliði aðra eigi
að lækka eða fella niður, ef ekki
eigi að mæta fjármagnsþörf með
lántökum.
Einar sagði að sú svart/hvíta
mynd, sem sumir þingmann hafi
dregið upp, annarsvegar af fjöl-
mennri lágtekjustétt, sem byggi
nánast við örbirgð, og hinsvegar
fámennum hópi milljónera, væri
ósönn. Flestir íslendingar byggju við
góð kjör. Allar utanlandsferðir seld-
ust. Allur innflutningur seldist, m.a.
bifreiðir. Veitingastaðir væru yfir-
fullir o.s.frv.
Hinsvegar hafi launamisrétti
aukizt. Afmarkaðir hópar þyrftu
leiðréttingar við. Sú leiðrétting hafi
í gegn um tíðina ekki sízt strandað
á því að allar launabætur til hinna
verst settu hafi verið færðar upp
launastigann. Einar vitnaði og til
kjarasamninga á Vestfjörðum þar
sem hlutur fískvinnslufólks hafí veri
réttur verulega.
Árni Johnsen (S/Sl) fjallaði með-
al annars um ráðstefnu sjálfstæðis-
manna í Suðurlandskjördæmi um
launamisrétti. Nauðsynlegt væri að
ræða þennan vanda, málefnalega, í
stað þess að nota hann mestpart til
árása á ríkisstjómina. Stefna beri
að ásættanlegri aðstöðu í þjóðfélag-
inu, bæði að því er varðar laun, laun-
amismun og stöðu atvinnugreina og
landshluta.
Karvel Pálmason (A/Vf) bað
iðnaðarráðherra spyija flokksbróður
sinn, formann stjórnar Orkubús
Vestfjarða, um húshitunarkostnað
þar vestra. Sá þekkti dæmi um nær
30.000 krópa húshitunarkostnað.
Guðni Ágústsson (F/Vl) sagði
dæmi launamisréttis finnast í þing-
sölum. Dæmi væri um það að ein-
stakir þingmenn hefðu allt að tvö-
föld ráðherralaun að viðbættum
„bitlingum og störfum úti í sam-
félaginu".
Guðni sagði laun landsbyggðar-
fólks 20% til 40% lægri en á höfuð-
borgarsvæðinu. Vöruverð nauðsynja
væri þar og verulega hærra. Nefndi
hann dæmi frá Austfjörðum (Egils-
stöðum) um verulega hærri matar-
kostnað en hér syðra.
Þingmaðurinn sagði ekki við hæfi
að ýmsir í ríkisgeiranum hafi allt
að tvöföld forsætisráðherralaun.
Laun ættu hvergi að vera hærri en
laun forseta lýðveldisins og forsætis-
ráðherra.
Svavar Gestsson sagði tímabært
að mynda nýja ríkisstjórn. Hér hafi
flestir talað í þá veru að stand mála
undir núverandi ríkisstjóm væri nán-
ast óþolandi.
Hreggviður Jónsson (B/Rn)
taldi tímabært að samþykkja þá
tillögu, sem rædd væri. Þeir, sem
viðurkenndu þörf leiðréttingar en
drægju fætur gagnvart ábentri
leið, þyrftu að benda á aðrar leið-
ir.
Júlíus Sólnes (B/Rn.) hvatti
þingheim til að samþykkja tillöguna.
Launamisrétti, sem lengi hafi verið
lítið hér á landi, væri komið úr hófi,
samanber fréttir um launamál SIS-
manna. Fjölmennustu láglaunahóp-
arnir væru á höfuðborgarsvæðinu.
Laga yrði íslenzkt atvinnulíf að þeim
veruleika að fólk þurfi að geta lifad
af dagvinnukaupi sínu.
Guðmundur G. Þórarinsson
(F/Rvk) kvaðst hafa samúð með
þeim málstað, sem fram kæmi í til-
lögunni, sem flutt væri af reyndum
verkalýðsfrömuði. Hins vegar væri
vart hægt að treysta því, miðað við
fyrri reynslu, að bætumar gengjú
ekki með einhveiju móti upp launa-
stigann.
Guðmundur taldi það hluta af
vandamálinu að það væri ekki rætt
einangrað, heldur notað, af stjórnar^
andstöðu, til að koma höggi á ríkis-
stjómina. Sökin væri þó ekki síður,
og máske einkum þeirra, er samn-
inga gerðu, aðila vinnumarkaðarins.
Það kæmi og fram í greinargerð til-
lögunnar að hún væri flutt vegna
þess að það hafi ekki tekizt í 70 ára
kjarabaráttu að rétta hlut hinna
lægst launuðu, vegna þess að hver
ávinningur, sem þeim félli í hlut,
færi upp allan launastigann.
Ellert Eiríksson (S/Rn) kvaðst
geta tekið undir þann rökstuðning
flutningsmanns, að áratuga kjara-
barátta hafi ekki rétt hlut þeirra
lægst launuðu í þjóðfélaginu.
Ellert sagði andstöðu við gerða
kjarasamninga m.a. stafa af
óánægju fiskvinnslufólks með það
að hafa ekki, eftir 3, 5 eða 7 ár
hærri byijunarlaun en 16 ára ungl-
ingur í byggingariðnaði. Fisk-
vinnslufólk bæri sig saman við ann-
að hliðstætt launafólk, ekki SÍS-
forstjóra.
Eg er stuðningsmaður ríkisstjórn-
arinnar, sagði Ellert, en get vel
ímyndað mér að verðþyngjandi
skattar og gengislækkun hafi haft
áhrif á afstöðu fólks. En vandi út-
flutningsgreina er mikill. Hvernig
eiga þær að keppa við vinnuafl í
Kína, en þangað er lopi fluttur til
vinnslu, þar sem starfsfólk hefur um
eða innan við einn Bandaríkjadal í
dagkaup, eða við vinnuafl í Kanada,
þar sem fímm punda þorskblokk er
seld á nálægt eitt hundrað krónur?
Alþingi:
12 vara-
þingmenn
Fimm varaþingmenn tóku
sæti á Alþingi í gær: Jón
Bragi Bjarnason (A/Rvk),
Ólafur GrSnz (B/Rn), Sveinn
Gunnar Hálfdánarson
(A/Vl), Jóhann Geir Sigur-
geirsson (F/Ne), Jóhann A.
Jónsson (SFJ/Ne).
Nú sitja 12 varaþingmenn á
Alþingi. Ástæðan er fyrst og
fremst íjaravera þingmanna og
ráðherra á þingi Norðurlandar-
áðs í Osló. Fimm ráðherrar eru
erlendis.