Morgunblaðið - 17.03.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. MARZ 1988
Útígangsmennirnir og lögreglan
Leiðréttmg vegna greinar Guðmundu Helgadóttur fangavarðar
eftir Jórunni
Sörensen
Guðmunda Helgadóttir, fanga-
vörður í lögreglustöðinni í
Reykjavík, ritar grein í Morgun-
blaðið 5. mars sl. Guðmunda telur
að öll lögreglumannastéttin hafi
verið látin gjalda þess þegar lög-
reglumenn handtóku ungan pilt án
heimildar og handleggsbrutu síðan
í fangageymslunni. Guðmunda not-
ar orðið „mistök" yfír þennan at-
burð.
Guðmundu verður tíðrætt um hin
ýmsu störf lögreglunnar. Hún telur
það frásagnarvert að mikill hluti
starfa lögreglumanna sé alls konar
aðstoð og fyrirgreiðsla. A hveijum
degi þurfí lögregian að sinna fjölda
útkalla þar sem t.d. fólk hafí læst
lyklana inni í bílnum sínum. Það
er rétt að vekja athygli á því að
þessi „þjónustulipurð“ lögreglu-
manna á ekki eingöngu rætur að
rekja til manngæsku þeirra sjáifra
heldur eru fyrirmæli þessa efnis í
lögum um meðferð opinberra mála.
Þar segir m.a. í 34. grein: „Hiut-
verk þeirra er að halda uppi lögum
og reglu, greiða götu manna, þar
sem það á við...“ Einnig þykir
mér rétt að vekja athygli á eftirfar-
andi klausu úr greininni vegna
þeirrar umræðu sem á sér stað um
störf lögreglunnar um þessar
mundir. Þar segir: „Lögreglumönn-
um ber að sýna árvekni í starfa
sínum og kunna glögg skil á
ábyrgð þeirri, sem starfa þeirra
fylgir.“ (Leturbreyting mín.)
En það er ekki vegna drama-
tískra lýsinga Guðmundu á störfum
lögreglunnar vegna óveðurs, þaka-
klifurs, umferðarslysa og sjálfsvíga,
sem ég tek mér penna í hönd. I
greininni ræðir Guðmunda önnur
atriði sem ég vil ekki láta ósvarað.
Hún segir orðrétt:
„Enn er þó einn þáttur löggæslu-
starfsins ónefndur en það er ýmiss
konar fyrirgreiðsla við hina svo-
kölluðu „útigangsmenn" sem hvergi
eiga höfði sínu að halla. Margir
þessara manna eru þegar orðnir
„heimilisfastir“ á lögreglustöðinni.
Þar er tekið á móti þeim, þeir
eru baðaðir og þeim gefið að
borða og klæddir í hrein föt.“
(Leturbreyting mín.)
Eg hef átt þess kost að kynnast
allmörgum mönnum sem eru í þeim
flokki er Guðmunda nefnir „úti-
gangsmenn". Enginn þeirra hefur
nokkru sinni sagt mér frá því að
hann hafi fengið föt, mat eða verið
baðaður í höndum lögreglunnar í
Hverfísteini. Aftur á móti hafa
\margir þeirra sagt mér að föt þeirra
hafí rifnað „í átökum" við lögregl-
una, varir þeirra sprungið, úlnliðir
og ökklar stokkbólgnað eftir hand-
og fótjárnin og húðin á baki þeirra
skrapast og holdið marist, eftir að
þeir hafa verið dregnir á fótunum
eftir göngum fangavistarinnar. Ég
segi „í átökum" við lögregluna.
Þessir menn sem ég er að tala um
eru engir „úrsusar“ að líkamlegum
burðum — margir þeirra eru horað-
ir og veikburða eftir langvarandi
drykkjuskap og aðra misþyrmingu
á eigin líkama.
Grein Guðmundu rifjaði upp fyrir
mér aðra sögu. Fyrir mörgum árum
fannst einn af náfrændum mínum
ískaldur og meðvitundarlaus í óupp-
hituðu gróðurhúsi um hávetur.
Hann var umsvifalaust fluttur í
fangaklefa. Þegar hann seint um
*
„Eg hef átt þess kost
að kynnast allmörgnm
mönnum sem eru í þeim
flokki er Guðmunda
nefnir „útigangs-
menn“. Enginn þeirra
hefur nokkru sinni sagt
mér frá því að hann
hafi fengið föt, mat eða
verið baðaður í höndum
lögreglunnar í Hverf i-
steini.“
síðir var lagður á sjúkrahús kom í
ljós að hann var með lungnabólgu
og mikið hafði blætt inn á heilann.
Af hveiju fékk frændi minn slíka
meðferð? Eru ekki allir þeir sem
'fínnast meðvitundarlausir fluttir á
slysadeild? Jú, en allir eru ekki
alveg allir — ekki „góðkunningjar
lögreglunnar". Þessi umræddi
frændi minn var einn af hinum
umkomulausu utangarðsmönnum
ogþví beið hans þessi „aðhlynning".
Þessi mál er ég tala hér um verða
engin „Skaftamál" eða „Sveins-
mál“. Af hveiju? Segir ekki í 38.
grein áðumefndra laga: „Nú telur
maður sig sæta ólögmætum harð-
ræði af hendi lögreglumanns, og á
hann þá rétt á því að koma fyrir
yfírmann lögreglumannsins, svo
fljótt sem kostur er, og bera fram
kvörtun fyrir honurn." Svarið liggur
einfaldlega í því að þessir menn eru
svo lágt skrifaðir í íslensku sam-
félagi að það trúir þeim enginn.
Þeir vita það manna best sjálfir að
það þýðir ekki að reyna að bera
hönd fyrir höfuð sér og ákæra lög-
regluna fyrir að hafa kýlt sig, tekið
sig kverkataki eða stutt á slagæðina
í hálsinum á sér þangað til þeir
voru að því komnir að missa meðvit-
und, dregið sig eftir gólfinu og rifið
fötin sín og látið sig liggja alla
nóttina í óþægilegum stellingum
jámaðir á höndum og fótum.
Guðmunda hefur miklar áhyggj-
ur af því að títtnefnd „mistök" lög-
reglunnar verði til þess að veikja
tiltrú almennings á lögreglunni.
Segir reyndar orðrétt: „Slíkt (. . .)
grefur undan virðingu samfélagsins
fyrir lögreglunni og getur beinlínis
reynst hættulegt á viðsjárverð-
um tímum.“ (Leturbreyting mín.)
Þessi dulbúna hótun Guðmundu er
umhugsunarefni en ég mun ekki
fjalla um hana hér. Viðhorf fólks
til lögreglunnar er almennt gott.
Það kom a.m.k. fram í könnun er
Erlendur Baldursson, afbrotafræð-
ingur, gerði á viðhorfi almennings
til lögreglunnar fyrir nokkmm
ámm. í niðurstöðum hans koma
fram ýmsir aðrir athyglisverðir
þættir, t.d. telja rúm 27% aðspurðra
að það komi fyrir að lögreglan beiji
fólk þegar aðrir sjá ekki til. Miklu
fleiri telja að lögreglan beiti óþarfa
hörku við handtökur — eða tæp
60%. Og tæp 40% em sammála því
að lögreglan kunni ekki tökin á því
að umgangast dmkkið fólk. Það er
stór munur á því hver aldur að-
spurðra er með tilliti til hvernig það
svarar. Unga fólkið hefur áber-
andi oftar þá skoðun að sam-
skiptin við lögregluna séu slæm.
Það vekur einnig athygli í könn-
un Erlendar að fólk með minni
menntun og lægri tekjur er
óánægðara með samskiptin við
lögregluna en þeir sem hafa
Jórunn Sörensen
meiri menntun og hærri tekjur.
Þessar niðurstöður ættu að vera
yfírvöldum umhugsunarefni.
Því oftar sem ég les grein Guð-
mundu því óskiljanlegra er mér
hvers vegna hún reynir að nota
afskipti lögreglunnar af „útigangs-
mönnum" borgarinnar til þess að
fegra störf lögreglunnar í augum
almennings svo ekki „grafi undan
virðingu samfélagsins fyrir lögregl-
unni“. Getur það verið að Guð-
munda viti ekki betur? Er hún
vísvitandi að reyna að blekkja fólk?
Treystir Guðmunda því, að enginn,
sem veit betur, muni svara og segja
frá því sem sannara er? Ég ætla
ekki að reyna að svara þessum
spumingum en slá einni fram í lok-
in: Voru „mistök" lögreglumann-
anna e.t.v. fólgin í því að beija
rangan mann?
Höfundur er nemií félagsfræði
við Háskóla íslands.
<
o
Q.
Hönnun: Pétur B. Lúthersson.
Innanhússarkitekt FHÍ.
MAXIS HÚSGÖGN FYRIR
FERMINGUNA
Dýnu- 191 cm x 100 cmA
stæröir: 191 cm x 90 cm B
200 cm x 90 cm C
Breidd: 95 cm
Hæð: 101 cm
Breidd: 95 cm
Hæö: 70 cm
Breidd: 51 cm
Hæö: 59 cm
Breidd: 95 cm
Hæö: 101 cm
Maxis húsgögnin hafa
slegið í gegn beggja
vegna Atlantshafsins.
Maxis fóstístórverslunum
í Evrópu og Bandaríkjun-
um þgr sem gerðar eru
ströngustu kröfur um gæði
og útlit.
Sömu kröfur gerir ungt
fólk ó Islandi.
Ath. I tilefni ferminganna
bjóðum við upp ó gjafa-
kort.
AXIS
Smiöjuvegi 9, Kópavogi,
sími (91)43500