Morgunblaðið - 23.04.1988, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1988
39
Hneykslanir
eftir Sigurð Þór
Guðjónsson
Aprílgabb útvarps Rótar um það,
að fornleifafræðingar hefðu komist
að þeirri niðurstöðu, að Jesús hafi
ekki verið krossfestur heldur
hengdur og stæði nú til að láta
krossa í kirkjum víkja fyrir gálga,
hefur hneyksíað bæði Morgunblaðið
og biskupinn. Hann sagði í viðtali
við blaðið 9. apríl að gabbið væri
„mikið óhæfuverk". Morgunblaðið
leggur út af þessu í leiðara daginn
eftir og er óvenju harðort. Segir
blaðið að útvarp Rót gangi þvert á
hugmyndir þorra íslendinga og
særi tilfínningar tugþúsunda
manna, er líti á krossfestinguna
sem sorgar- og alvörustund, sem
ekki eigi að draga niður í svaðið.
Morgunblaðið bætir því við að hinir
ábyrgu hljóti að vera „firrtir allri
almennri dómgreind og án þeirra
tilfínninga sem bærast í bijósti
kristinna manna á þessum degi.
Minnir þetta athæfí helst á verk
þeirra sem taka sig til að næturlagi
og ráðast á grafreiti og eyðileggja
legstæði".
Trú- og skoðanafrelsi er
líka fyrir trúlausa
Mig langar til að leggja út af
þessu, enda sagði Þóroddur Bjama-
son útvarpsstjóri Rótar að þessi
uppákoma veki upp „áleitnar spum-
ingar varðandi þjóðkirkjuna og
ríkistrú almennt". Skoðanir ein-
staklinganna í þjóðfélaginu em
margar og sundurleitar. Hjá slíkum
ágreiningi verður ekki komist. Og
það er hluti eðlilegra mannlegra
samskipta að láta þann skoðana-
mun ekki koma sér alltof mikið úr
jafnvægi. AUir hafa rétt til að opin-
bera hugsanir sínar, þó þær stang-
ist á við viðhorf margra eða fárra
annarra einstaklinga. Líka í trúmál-
um. Auðvitað em ýmis trúarleg við-
horf ginnheilög í augum þeirra sem
trúa. En þau geta verið auðvirðileg
fjarstæða eða beinlínis skaðvænleg
í augum þeirra sem ekki trúa. Eins
og trúmenn mega iðka trú sína og
boða hana (sem þeir gera iðulega
af mikilli ófyrirleitni), hljóta vantrú-
armenn og trúleysingjar einnig að
hafa rétt til að koma sínum skoðun-
um á framfæri. Margir trúleysingj-
ar telja einokun kristinna manna
til að boða sína trú í fjölmiðlum
ógnun við hugsana- og trúfrelsi. í
útvarpi og sjónvarpi ríkisins em t.d.
guðþjónustur alla helgidaga ársins
og stundum predika þar ofstækis-
fullir fulltrúar sértrúarsafnaða. En
aldrei fá trúleysingjar að boða trú-
leysi. Þeir sem trúa hugsa aldrei út
í rétt þeirra sem ekki trúa. Af
ósjálfráðri þröngsýni ætlast þeir
hiklaust til að vantrúaðir gangi út
frá viðhorfum trúhneigðra um það
hvað sé „heilagt", hvað „særi“ og
hvað sé „viðeigandi" í þessum efn-
um. En það er ekki gert ráð fyrir
því að trúboðið og allt sem því fylg-
ir, geti „sært“ t.d. heilbrigða skyn-
semi þeirra sem ekki trúa eða gangi
fram af þeim með bamaskap. Að
ekki sé nú talað um tillitsleysið
þegar prestur fer að úthúða trúleys-
ingjum í útvarpsmessum fyrir al-
þjóð. En ég hef margoft heyrt slíkar
árásir t.d. í jólamessunni síðustu í
Hallgrímskirkju. Á sama hátt og
vantrúarseggimir verða að gera sér
að góðu boðskap trúmannanna
verða hinir trúuðu að láta sér lynda
áróðursbrögð trúleysingjanna. Er
það blátt áfram ekki sanngjamt?
Og menn nota að sjálfsögðu allar
aðferðir til að koma skoðunum
sínum á framfæri, vandlætingu,
skop, háð og hvað eina. Sumir fyr-
irlíta blátt áfram alla trú og þeir
eiga fullan rétt á að láta það í ljós
á almannafæri. Og þó trúmönnum
fínnist kannski orð þeirra svívirði-
legt „guðlast" og „óhæfa" er það
þeirra eigin túlkun. Þeir geta ekki
heimtað að skilningur þeirra sé
endilega hinn eini rétti. Það er að
sjálfsögðu ekki til neitt „guðlast"
fyrir þá sem alls ekki trúa á guð.
Frelsið sem hinir trúhneigðu heimta
fyrir sjálfa sig verður líka að vera
fyrir hina vantrúuðu. Auðvitað ber
að gera þá almennu kröfu að menn
haldi sig innan þeirra marka sem
kurteisi og tillitssemi við náungann
heimtar. Þær reglur eru hins vegar
býsna óræðar og verður við hvem
einstakan mann að etja í þeim efn-
um. En eiga það ávallt að vera trú-
mennimir sem skera úr um hvenær
of langt er gengið? í umræddu
gabbi gekk „gamanið" út á það að
leika með trúarlegar „hugmyndir“
eða „kennisetningar“, sem menn
hafa fullan rétt til að hafna eða
jafnvel skopast að, ef þeim fínnst
þær heimskulegar. í þessu tilviki
var ekki verið að ráðast á „helgi-
dóm“ eða vanvirða „musteri" trú-
aðra manna. Þetta verða menn að
gera sér vel Ijóst, en það virðast
Morgunblaðið og biskupinn ekki
gera. Samlíking blaðsins við spell-
virki í kirkjugörðum er þess vegna
út í hött. Reyndar gengur fátt jafn
fram af fólki og þess konar at-
hæfí. En sú andstyggð er ekki fyrst
og fremst sprottin af trúarlegum
ástæðum þó vissulega sé það árás
á eins konar „helgidóm". Slík
skemmdarverk eru þó framar öllu
óvirðing við hinn látna, eins konar
líkamsárás á hinn framliðna, ef ég
má komast svo draugalega að orði.
Þess vegna sárnar fólki aðallega.
Meðan allir verða ekki á eitt sáttir
og einstaklingamir eru svona
feikna ólíkir koma endalaust upp
„móðganir" og „særindi" f hug-
myndalegum efnum. Slíkir árekstr-
ar eru óhjákvæmilegir í þjóðfelagi
sem á að heita ftjálst. Algjört um-
burðarlyndi á báða bóga í trúmálum
er eina ráðið til að tryggja sæmileg-
an frið milli þessara ósættanlegu
afla. En það skapar stríð að sumir
telji sig hafa rétt til að hugsa fyrir
aðra, t.d. kristinn biskup fyrir yfir-
lýsta trúleysingja.
Útvarp Rót er ekki ríkisfjólmiðill
og þess vegna er ekki sanngjamt
að krefjast þess að hinn viður-
kenndi skilningur kirkjunnar sé þar
hafður að leiðarljósi. Ekki einu sinni
í aprílgabbi. Biskupinn hefur varla
efni á að hneykslast á svo sjálfsögð-
um hlutum. Einokun á útvarpi var
einmitt aflétt til þess að hvers kyns
minnihlutahópar geti einnig komið
sinni hugsun á framfæri. Það stóð
aldrei. til að þessir fjölmiðlar yrðu
málpípur kirkjunnar. Skilur biskup-
inn yfír íslandi það?
Ósamkvæmni
Morgunblaðsins
Morgunblaðið aftur á móti ætti
að líta sér nær. Það óskapast yfír
því að aprílgabbið særi dýpstu til-
fínningar almennings. En blaðið
hefur birt fjölda greina um sjúk-
dóminn eyðni, þar sem höfundamir
í nafni heilagrar ritningar boða
skoðanir um homma og lesbur sem
fjöldi fólks telur að sé hreinar meið-
ingar. Þessir krossriddarar ráðast
á fólk, sem ekkert hefur gert á hluta
þeirra, með þvílíkum fítonsanda að
það er engu líkara en fjandinn sjálf-
ur hafí hlaupið í rassinn á þeim.
Þeir útmála það sem sauruga synd-
ara, andstyggilega guði og mönn-
um, sem muni brenna í logum
helvítis um aldir alda. Þeir sem
verða fyrir þessum árásum skipta
sennilega þúsundum á íslandi, ef
tala homma er hlutfallslega hin
sama hér og í öðmm löndum. Al-
kunna er að ungt fólk sem upp-
“götvar að það er samkynhneigt á
oft við alvarleg sálræn vandamál
að etja og gengur mjög erfíðlega
að fínna sig sjálft og ákvarða stöðu
sína í mannlegu samfélagi. Má
nærri geta hvemig þessum ung-
mennum líður að lesa þessi hræði-
legu áköst. Og hvemig verður sam-
kynhneigðu fólki við, sem er t.d.
ástfangið og sér heiminn í dýrlegum
ljóma eins og ástföngnum er gjamt,
að sjá það helgasta sem það á til,
sig sjálft og ástvin sinn, svívirt
þannig af grimmd og mannvonsku?
Er mannhelgi Morgunblaðinu
minna virði en „tilfínningar kris-
tinna manna“? Birtingar þessara
dæmalausu ritsmíða í víðlesnasta
dagblaði landsins valda áreiðanlega
ekki minni sársauka en aprílgabb
Rótar. Auðvitað dettur engum í hug
að greinamar túlki viðhorf Morgun-
blaðsins. Og líklega réttlætir blaðið
prentun þeirra með þeim rökum,
að það vilji veita sem flestum tæki-
færi til að kynna skoðanir sínar.
En það mega þeir vita að mörgum
fínnst þar of langt gengið. Hér sé
um meiðingar að ræða sem eigi
ekkert skylt við skoðanaskipti né
Sigurður Þór Guðjónsson
„ A sama hátt og vantrú-
arseggirnir verða að
gera sér að góðu boð-
skap trúmannanna
verða hinir trúuðu að
láta sér lynda áróðurs-
brögð trúleysingjanna.
Er það blátt áfram ekki
sanngjarnt?“
ritfrelsi. Og þeir sem verða fyrir
þessu geta allt eins verið vinir okk-
ar og kunningjar, ættingjar, börnin
okkar og við sjálf. Ekki hefur bisk-
upinn séð ástæðu til að áminna einn
né neinn, þó orð heilagrar ritningar
séu á þennan hátt dregin niður í
svaðið til að ofsækja saklaust fólk.
Er það kannski vegna þess að
hommamir em hinir „óhreinu" í
samfélaginu, sem kristið og skikk-
anlegt fólk getur ekki verið þekkt
fyrir að víkja að neinu góðu?
Vill Morgunblaðið taka
upp ritskoðun?
Lokaorð þessa leiðara Morgun-
blaðsins 10. apríl er sannarlega
grátt gaman: „Morgunblaðið var
því fylgjandi á sínum tíma, að ein-
okun ríkisins á útvarpsrekstri yrði
afnumin. Því frelsi sem þá kom til
sögunnar fylgir mikil ábyrgð og
ríkar skyldur. En það er auðvelt
að koma óorði á frelsið eins og
annað. Þeir sem hafa því hlutverki
að gegna af opinberri hálfu að sjá
til þess að menn rísi undir því að
njóta frelsis hljóta að líta þetta for-
kastanlega uppátæki í útvarpi Rót
alvarlegum augum og huga að þeim
mörkum, sem eðlilegt er að virða í
útvarpssendingum eigi þær ekki að
særa dýpstu tilfínningar almenn-
ings og vera óvirðing við kristna
trú“. Þessi furðulegu orð kunngera
þá hugsun að Morgunblaðið eigi að
vera þess umkomið að skera úr um
það, hvað er „gott“ frelsi og hvað
er „vont“ frelsi fyrir samfélagið.
Klausan sem virðist þó svo hógvær
og virðuleg er hvatning til stjóm-
valda að grípa í taumana og tryggja
„gott“ frelsi í landinu. Það er að
segja frelsi aðeins fyrir þá sem eru
á sömu skoðun og Morgunblaðið
og þau öfl sem það er málsvari
fyrir í þjóðfélaginu. Aprflgabb Rót-
ar er saklaust gaman hjá grimmi-
legri . alvöru þessarar óskhyggju
áhrifamesta dagblaðs í landinu.
Eru íslendingar kristnir?
Biskupinn yfír íslandi verður aft-
ur á móti að sætta sig við það, að
sínum eigin skilningi um trúarlegt
siðgæði getur hann ekki neytt upp
á aðra. Hver maður hefur leyfí til
að vera trúlaus og jafnvel vinna
opinberlega gegn trúarbrögðunum.
Það mælir ekkert siðferðislega eða
jafnréttislega á móti því t.d. að
hann geri gys að hugmyndalegum
grundvelli trúarinnar, bæði almennt
og kenningum einstakra trúflokka
svo sem eingetnaði og krossfestingu
Jesú Krists. Ýmsir mjög virtir hugs-
uðir hafa komist að þeirri rökstuddu
niðurstöðu að trúarbrögðin standi
þroska mannkynsins fyrir þrifum.
Karl Marx og Freud eru þar fræg
dæmi. Og hefur ekki Páll Skúlason
Íirófessor í heimspeki ályktað að
slendingar séu í rauninni ekki
kristnir, þ.e. taki mið af fordæmi
Jesú Krists og skoði tilveruna sífellt
í ljósi helgisögunnar um hann með
virkri þátttöku í lífi og starfi kirkj-
unnar. 1 þeim skilningi séu íslend-
ingar í heild ekki kristnir. (Sjá
Pælingar Páls bls. 255—263). En
mönnum ber auðvitað að virða
„kirkjur" og „musteri" trúaðra og
rétt annarra til að iðka sína trú,
enda fari þeir þá sjálfír eftir sömu
reglum. Kirkjan ætti því að láta
einkafjölmiðlana í friði að þessu
leyti, þó ekki sé óeðlilegt að hún
telji sig mega skipta sér af ríkis-
fjölmiðlunum, þar sem kristin trú
er ríkistrú í landinu. Þess í stað
'ætti hún að horfa svolítið í kringum
sig. Ekki segir hún aukatekið orð
um hrikalegt og vaxandi misrétti í
þjóðfélaginu. Er það samboðið
kristnu samfélagi að einn maður
raki saman 90 milljónum á sex
árum meðan aðrir eru 180 ár að
vinna sér inn þá upphæð? Hvemig
væri að herra Pétur Sigurgeirsson
léti þau boð út ganga til presta að
þeir leggi útaf þessum ummælum
Krists af stólnum í næstu sunnu-
dagsprédikun: „Auðveldara er fyrir
úlfalda að ganga gegnum nálar-
auga en fyrir ríkan mann að ganga
inn í himnaríki". Þá myndi biskup-
inn vinna þjóðinni meira gagn, en
standa í þessu stríði við einkafjöl-
miðlana.
Það væri full ástæða til að íjalla
um trú og frelsi miklu dýpra þó hér
sé ekki rúm til þess. í öllu tilliti
áreksturinn út af aprflgabbinu
meira en venjulegt „hneykslismál".
Ég vil að lokum taka það fram, til
að fyrirbyggja misskilning, að ég
tek hér enga persónulega afstöðu
til þessa atburðar. Greinin segir
ekki heldur neitt um mitt eigið trú-
arlíf. Og ég er á engan hátt tengd-
ur útvarpsstöðinni Rót og á þar
ekki hagsmuna að gæta. Mínir
hagsmunir eru aðeins heiðarleg og
einlæg mannleg samskipti, óskor-
aður réttur allra til að iðka þá trú
eða það trúleysi sem þeir vilja og
fullkomið jafnrétti allra manna til
að boða skoðanir sínar.
Selfoss:
Góð aðsókn að sýn-
ingum Leikfélagsins
Selfossi.
GÓÐ aðsókn hefur verið að sýn-
ingum Leikfélags Seifoss á
tveimur einþáttungum eftir
Dario Fo, Betri er þjófur i húsi
en snurða á þræði og Nakinn
maður og annar í kjólfötum.
Uppselt hefur verið á sýningar
og leikendum vel tekið.
Leikfélagið varð 30 ára fyrr á
árinu, 9. janúar. Félagið starfrækir
eigið leikhús í gamla iðnskólanum
og þessar sýningar eru þær fyrstu
síðan 1984 þegar sýnt var í gamla
Selfossbíói. Félagar hafa endumýj-
að húsið og gert það að leikhúsi
aftur en í húsinu voru eitt sinn
sýnd leikrit. Búið er að koma hlut-
um þannig fyrir að unnt er að sýna
í húsinu fyrir 80 gesti. Það sem
háir áhorfendum er að salurinn er
ekki upphækkaður.
Það er Erlingur Gíslason sem
leikstýrir einþáttungunum og leik-
mynd gerði ólafur Th. Ólafsson.
Sumir leikaranna í einþáttungunum
eru vanir á sviði og hluti af hörðum
kjama félagsins á þessu sviði. Þess-
um leikurum tekst vel upp og ná
að skapa fjör á sviðinu. Erlingur
hefði mátt slípa betur.þá óvönu því
hjá þeim gætir enn nokkurs hiks í
leiknum.
Eins og hjá öðram áhugaleik-
félögum kemur fjöldi manns nálægt
uppsetningu þessari og mikið verk
er unnið en margar og áhugasamar
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Leikendur annars einþáttunganna kallaðir fram i lokin.
hendur vinna létt verk. Það sem úsar J. Magnússonar, alvarlega þar
leikunnendum þykir markverðast sem hann ávarpar leikhúsgesti í
er að Selfossbúar hafa nú eignast leikskrá einþáttunganna og segir
leikhús og bæjarbúar mega taka „Leikfélag getur ekki starfað án
orð formanns leikfélagsins, Magn- ykkar." Sig. Jóns.