Morgunblaðið - 23.04.1988, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1988
21
skoðunamefndin hefur aðeins í mjög
litlum mæli óskað eftir utanaðkom-
andi álitsgerðum.
Staða Hólabúsins sterk
Af þeim gögnum, sem fyrir liggja
um hrossin á Hólum í Hjaitadal, má
ráða að það hefur í flestum tilvikum
tekist vel til með hrossaræktina frá
1964, enda er áhrifa upplausnar
síðustu ára ekki enn tekið að gæta.
Sennilegt er, að ekkert hrossa-
ræktarbú á landinu eigi betri kyn-
bótahryssur en Hólabúið, sé miðað
við þær einkunnir, sem þær hafa
fengið á sýningum. Sama niðurstaða
verður einnig upp á teningnum séu
skoðaðar tölur þær sem hiyssumar
fá í svokallaðri kynbótagildisspá.
Mörg önnur dæmi mætti nefna um
gæði Hólahrossanna, sem þó verður
látið bíða að sinni.
Það liggur sem sagt fyrir, að á
Hólum em jafnbestu kjmbótahryss-
ur, sem nokkurt hrossaræktarbú á
landinu af sömu stærð á. Að mínu
viti hefur þessi árangur náðst vegna
þeirrar stefnu sem snemma var
mörkuð á Hólum, þót svo virðist sem
einhveijir telji þennan árangur hafa
náðst þrátt fyrir hana!
Umdeild stofnræktun
Enginn vafi ieikur á því, að finna
má sterk rök með því að áfram verði
haldið á braut ræktunar Svaðastaða-
hrossanna á Hólum. Öll saga Hóla-
búsins vitnar þar um. Engin ástæða
virðist því vera til að gera þar breyt-
ingar á nú. Miklu frekar væri ástæða
til að halda nú áfram enn um sinn,
og meta stöðuna að nýju eftir tií
dæmis 25 til 26 ár, þegar búið hefur
starfað í hálfa öld. Það er að vísu
ekki langur tími í búfjárrækt, en
gefur þó mun betri yfirsýn en fjórð-
ungur aldar.
Stofnræktun hrossa hér á landi
er umdeild. Almennt virðist vera
farin sú leið, að blanda öllu saman,
Ljóri 1022 frá Kirkjubæ, sonarsonur Rauðs 618.
Knapi er Gísli Gíslason. Ljóri er að þremur fjórðu
af Svaðastaðastofni, og hann var notaður sem
aðalstóðhestur á Hólum sumarið 1985.
Stóðhesturinn Amor frá Keldudal, hér setinn af
Helga Eggertssyni. Amor er Svaðastaðahestur að
rösklega þremur fjórðu, og hann var aðalstóð-
hestur á Hólum sumarið 1987.
og ræður þar mestu að hrossarækt-
arsambönd og Búnaðarfélag íslands
hefur hvatt til þess. Enn er þó víða
verið að rækta hross af hinum ýmsu
stofiium, svo sem frá Homafirði,
Hindisvík og Svaðastöðum. Sú rækt-
un er ekki fyrir neinum, og hvort
sem hún er árangursrík í eiginlegri
hrossarækt eða ekki, þá er hún
gagnleg vegna þess að hún eykur
áhugann fyrir hrossaræktinni og
metnað hrossaræktarmanna. í þessu
sambandi er athygiisvert að lesa
sjónarmið Þorkels Bjamasonar
hrossaræktarráðunauts, eins og þau
birtust í viðtali við tímaritið Bóndann
3. tölublað 1986.
Þorkell segir þar, að hann telji
aðrar leiðir en stofnrækt árang-
ursríkastar, en segir svo: „Ég er
ekki andstæðingur stofnræktar og
leggst ekki gegn henni. Tel hana
raunar geta verið til góðs, svo sem
á þann hátt að auka kapp manna
og metnað fyrir sín hross. Það getur
skilað okkur töluvert áleiðis, sé rétt
og öfgalaust með farið."
Þetta em athyglisverð ummæli
manns, sem verið hefur einn í emb-
ætti hrossaræktarráðunauts í meira
en aldaifyórðung. Margir yngri og
reynsluminni menn mættu hugleiða
þessi orð.
Það er nefnilega svo, að um
hrossarækt gilda töluvert önnur lög-
mál en í annarri búQárræktun. Ekki
er verið að rækta búfé með nein ein
ákveðin og þröng markmið í huga,
svo sem aukið mjólkurmagn eða
meiri fallþunga. Nei, hér er verið
að rækta búfé sem á að vera „fal-
legt“ og „gott“ og menn greinir
vissulega á um hvemig beri að skilja
slík hugtök. Hrossarækt og hesta-
mennska er af allt öðmm toga en
til dæmis kúabúskapur, og ég er
þeirrar skoðunar að íslensk hrossa-
rækt yrði fátækari ef ekki verða
lengur til hross af Homaijarðar-
stofni eða Hindisvíkurkyni. Éf eng-
inn Kolkuósshross verða til lengur
og engir Kirkjubæingar, engin hross
af kyni Sveins Guðmundssonar á
Sauðárkróki.
Þessi rök ein nægja fyrir stofn-
ræktina, en önnur rök ein og sér
nægja einnig. Meðal þeirra er hinn
frábæri árangur sem náðst hefur á
Hólum þrátt fyrir allt.
Ættiað selja Hólabúið?
Gífurlegar framfarir hafa orðið á
undanfömum ámm í hrossarækt hér
á landi. Fjöldi einstakiinga stundar
nú hrossarækt með góðum árangri,
og fer þar hver og einn sínar leiðir
eins og gengur.
Við núverandi aðstæður er því
alveg ljóst, að það er engin þörf á
búi á borð við Hólabúið, ekki frekar
en hrossaræktin þarf ekkert á því
að halda að Landgræðslan í Gunn-
arsholti reki umfangsmikið stóðbú.
Hitt kann að vera annað, að Bænda-
skólinn á Hólum og nemendur þar
geti haft margvíslegt gagn af Hóla-
búinu og því sem þar er gert.
Það liggur þó í augum uppi, að
núverandi stefna í hrossaræktinni á
Hólum getur ein réttlætt að starf-
semi búsins verði haldið áfram. Unn-
ið hefur verið að þessari ræktun í
meira en tuttugu og fimm ár, og
þar hefur of miklu verið kostað til,
til að kasta megi því fyrir borð með
einu hraðsoðnu nefndaráliti.
Leggi endurskoðunamefndin til
að hætt verði að stofnrækta hross
á Hólum væri rökrétt að leggja til
að Hólabúið verði selt. Vafalítið
mætti fínna kaupanda í röðum
bænda austan Héraðsvatna í Skaga-
firði, og ríkissjóður ætti að leggja
sitt af mörkum til að einstaklingi
eða hópi manna yrði gert kleift að
halda starfinu áfram. Þannig væri
tryggt að áratuga starfi væri ekki
kastað fyrir borð í einu vetfangi, og
þá gætu nýmenntaðir ráðunautar
og sjálfskipaðir sérfræðingar byijað
fyrir alvöru ræktun hrossa eftir
tölvuútskrift á Hólum.
Ég vil svo að lokum fara þess á
leit við landbúnaðarráðherra, að
hann geri opinberlega grein fyrir
þvi, hvers vegna ekki hefur verið
farið að hinni opinbera reglugerð á
Hólum undanfarin ár. Jafnframt vil
ég beina þeirri spumingu til hans,
hver verði framtíð Hólabúsins.
Höfundur er blaðamaöur og
brosaaræktandi.
Heimilistæki
sem bíða ekki!
isskiipnr
iv «m i rrríTTi
itiiinriiiai
Inmkari

eitlavél
írystikista

Nú er ekki eftir neinu aö bíöa, þú verslar í Rafbúð
Sambandsins fyrir 100 þúsund og getur þá keypt
öll heimilistækin í einu, valið sjálfur hvert tæki af
ótal geröum í pakkann, bætt sjónvarpi, videotæki
eöa hrærivél viö og skipt greiðslum jafnt niður á
24 mánuöi. Engin útborgun og fyrsta greiðsla eftir
einn mánuö. Enginn íslenskur raftækjasali hefur
boðið slík kjör - hvorki fyrr né síðar. Hafðu sam-
band við Rafbúð Sambandsins strax - þaö er ekki
eftir neinu að bíða.
L