Morgunblaðið - 12.06.1988, Page 8

8 B MÓRGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR ÝÍ. ÍtjÝÍÍ 1988
JARÐFRÆÐINGAR GERA HÆTTUKORT AF ELDSTÖÐVUM
■ Eitt af fimm hættukortum, sem gerð hafa verið fyrir Tungnaársvæðið. Á kortinu má sjá eins rúmkílómetra hraun, sem kæmi úr sprungu
við Veiðivötn.
REYNUM AÐLÁTA
NÁrrÚRl'NA EKH
KOMA OKKUR Á ÓVAKT
SEGIR DR. PÁLL IMSLAND JARÐFRÆÐINGUR
íslenskir jarðfræðingar hafa
nú hafið gerð „hættukorta“
fyrir sprungusvæði og eld-
stöðvar, eins og frá hefur
verið greint í Morgunblað-
inu. Kortin sýna útbreiðslu
hrauns er kann að renna í
hugsanlegu gosi. Sá maður,
sem mest hefur unnið að
gerð þessara korta hér á
landi, er dr. Páll Imsland,
jarðfræðingur hjá Norrænu
eldfjallastöðinni. Hann hef-
ur nú þegar gert hættukort
afTungnaársprungu-
sveimnum. Morgunblaðið
hafði tal af Páli og fékk hann
til þess að lýsa því hvernig
þessi kort væru gerð og
hvaða þýðingu slík korta-
gerð hefói fyrir íslendinga.
Kort sem sýnir eldvjrkni á (slandi

3 W
milraituvl 13
fcl ‘ Skýringar
Sprungubelti
fff
Með landrekssprungu-
sveimum og stórum
gosmyndunum
Sprungulaus gosbelti
Moö stórum eldstöðvum
og samsettum eldfjöllum
Helstu iarðskiálftasvæði
Eg er nú búinn að
vera að brasa í
mörg ár við að
reyna að finna
hentuga aðferð til
þess að gera
svona kort fyrir
íslenskar aðstæður,“ sagði Páll.
„Eldvirkni hér á landi er að mörgu
leyti svo gjörólík því sem gerist
erlendis, að sömu aðferðir eiga ekki
við. Hérlendis er stærstur hluti eld-
gosa á landrekssvæðum. Landrek
verður á mótum jarðskorpuplatna,
sem eru á stöðugu reki hver frá
annarri, og ísland liggur einmitt á
slíkum mótum. Landrekshryggir
liggja annars víðast hvar í sjó, og
því hafa menn erlendis ekki lagt
mikla áherslu á að kanna hvemig
gos á landrekssvæðum hegða sér.
Atlantshafshryggurinn, sem skilur
að Evrópuplötuna og Ameríkuplöt-
una, kemur á land á Reykjanesi og
liggur síðan á ská í gegn um landið,
frá suðvestri til norðausturs, og það
stendur því engum nær en íslend-
ingum að reyna að öðlast vitneskju
um það hvaða áhrif eldvirkni á
plötumótum muni hafa.“

Morgunblaðið/Bjami
■ Dr. Páll Imsland
jarðfræðingur.
Páll sagði að flestar eldstöðvar
erlendis væru stór eldfjöll, keilur
með vel afmarkaðan toppgíg. Gosin
í þessum fjöllum væru oftast
sprengigos, sem þeyttu upp mikilli
gjósku, sem dreifðist síðan í kring
um þau, en hraunkvikan væri seig-
fljótandi og hægfara. Þessi eldfjöll
eru flest utan landrekssvæða.
„Hættukort fyrir eldfjall af þess-
ari hefðbundnu gerð er öllu einfald-
ara en kortin, sem við erum að
gera hér heima,“ sagði Páll. „Mjög
einfaldað hættukort af slíkri eldstöð
myndi sýna nokkra sammiðja
hringi, þar sem gjóskufall yrði mest
í innsta hringnum, en minnkaði eft-
ir því sem fjær eldfjallinu drægi.
Annar þáttur, sem taka verður til-
lit til við gerð slíks korts, eru gil
og skomingar í hlíðum fjallsins, sem
eðja getur runnið eftir. Það verða
neínilega oft eðjuhlaup er svona
fjöll gjósa, til dæmis ef jökull er á
toppnum. Gott dæmi um slíkt er
gosið í Nevado del Ruiz í Kólumbíu
fyrir tveimur árum.“
Aðferðin gefst vel
Páll sagði að þijú eldfjöll erlend-
is hefðu gosið eftir að hættukort
hefðu verið gerð af þeim. Þetta
voru Nevado del Ruiz í Kólumbíu,
Sankti Helena í Bandaríkjunum og
Sankti Ágústín í Alaska. „Gosin
urðu lík því, sem spáð hafði verið,
þannig að aðferðin virðist vera
skikkanleg,“ sagði Páll. „Hins veg-
ar getur hún ekki gert grein fyrir
gosum á landrekssvæðum. Hún á
við gosstað, sem er þekktur fyrir-
fram, oft aðeins einn gíg. Dæmi
um eldstöðvar, sem þetta ætti við