Morgunblaðið - 20.12.1988, Side 16

:Í6
JÓLA-
FÖT
Jakkaföt 8.999,-
Blússa 2.499,-
Buxur 3.499,-
Buxur 2.499,-
Jakkapeysa 1.990,-
Jakki 4.990,-
Piis 2.990,-
HAGKAUP
OBÆRILEGUR LETT-
LEIKITILVERUNNAR
Vaxtahækkunartillaga Þórs Guðmundssonar
eftir Gissur
Pétursson
Það verð ég að segja að þegar
fyrirtækin og atvinnulífið í landinu
er í fjötrum, heimilin í fjötrum,
atvinnuleysi framundan og gjald-
þrot fyrirtækja og einstaklinga
aldrei jafnmörg, þá finnst mér það
hljóma eins og að snúa Faðirvorinu
upp á andskotann og leggja til að
vextir skuli nú hækkaðir. Einkum
þegar haft er í huga að efnahags-
ástandinu nú kenna flestir óhóf-
legum fjármagnskostnaði. Þetta
gerir þó Þór Guðmundsson vaxta-
og viðskiptafræðingur hreint alveg
svellkaldur í stuttri en gagnorðri
grein í Morgunblaðinu þ. 30. nóv.
sl.
Ég sé ástæðu til að impra á
nokkrum atriðum úr grein hans
til að skýra mynd okkar vaxta-
lækkunarmanna frekar og sýna
fram á að menn sem nú leggja til
vaxtahækkun sem meðal við
þeirra óáran sem nú hijáir íslenskt
efnahagslíf tali annað hvort gegn
betri vitund eða eru undir áhrifum
af slæmum pólitískum félagsskap
— nema hvort tveggja sé.
Fyrir rúmum tveimur árum voru
ákvarðanir um vaxtastig gefnar
frjálsar og losað um starfsemi fjár-
mögnunarfyrirtækja. Með þessu
átti markaðurinn — lögmálið um
framboð og eftirspum — að ráða
ferðinni. Ef mikil ásókn í fjármagn
þá hærri vextir, minni ásókn og
þá lægri vextir. Með þessu skyldi
komið í veg fyrir miðstýringu og
pólitíska skömmtun á ódýru fjár-
magni til einstakra flokksgæðinga
án tillits til arðsemismöguleika
fjárfestinganna.
Jæja, var þessi raunin? A ör-
skotsstundu hækkuðu vextir upp-
úr öllu valdi, hæstu raunvextir í
heimi, takk fyrir.
Líkt og sveppir á ijóshaug skut-
ust upp allra handa kaupleigu- og
fjármarkaðsfyrirtæki — sem ég
kalla víxlarabúllur — og buðu við-
skiptavinum sínum ávöxtun á
krónum þeirra á aldeilis einstökum
kjörum. Eins lánuðu þessar búllur
út aura til þjóðþrifafyrirtækja að
undangengnum grandgæfilegum
arðsemisútreikningum. Allt var
eins og á „heilbrigðum og skyn-
sömum" markaði og virkaði flott
— eða hvað?
I fyrsta lagi dró ekkert úr eftir-
spuminni eftir lánsfjármagni og í
öðru lagi setti eyðsla þjóðarinnar
ný en ekki jafn eftirsóknarverð
met. Ójafnvægið á peningamark-
aðnum jókst ef eitthvað var. Geysi-
leg eignatilfærsla átti sér stað á
örskömmum tíma til fárra handa
og þó sérstaklega af landsbyggð-
inni til þéttbýlisins á suð-vestur-
hominu. Meðan þessi þróun átti
sér stað biðu menn eftir að lögmál-
ið virkaði, fyrst ekki í dag þá ör-
ugglega á morgun. Þjóðin gafst
upp á að bíða og ríkisstjóm Þor-
steins Pálssonar, stjómin með bið-
lundina miklu, var ýtt út úr Stjóm-
arráðinu. Þá var atvinnulífið kom-
ið að fótum fram og ég t.d. full-
yrði að það er ekki af þekkingars-
korti sem formaður Samtaka fisk-
vinnslustöðvanna mælir þau orð
nú í dagblaðsviðtali nýverið — að
raunvaxtalækkunin sem orðið hef-
ur síðustu vikumar hafi geysilega
mikið að segja við að koma fótun:
um undir fyrirtækin að nýju. í
framhjáhlaupi vil ég nefna það að
gengisfelling er nú óumflýjanleg
— og því fyrr því betra, einkum
ef hún tengist breytingu á láns-
kjaravísitölunni nú um áramót.
Vaxtafrelsið ótímabært
Það sem komið hefur á daginn
er að vaxtafrelsið var ekki tíma-
bært þegar það var tekið upp og
er það raunar ekki ennþá. Þetta er
líkt og að gefa vöruverð fijálst í
mikilli vöruþurrð. Meðan ástandið
á íslenskum fjármagnsmarkaði er
sem raun ber vitni er það líka held-
Gissur Pétursson
„Líkt og sveppir á §ós-
haug skutust upp allra
handa kaupleigu- og
Qármarkaðsfyrirtæki
— sem ég kalla víxlara-
búllur — og buðu við-
skiptavinum sínum
ávöxtun á krónum
þeirra á aldeilis ein-
stökum kjörum.“
ur ólíklegt að lögmálið um framboð
og eftirspurn virki á lánsfjárvið-
skipti hversu lengi sem menn nenna
að bíða. Hærri vextir geta líka virk-
að á hinn veginn — aukið á þenslu
þar sem bankamir hafa úr meira
útlánsfé að spila. Sú virðist einmitt
hafa orðið raunin á þessu nýliðna
en illgleymanlega vaxtafrelsistíma-
bili. Staðreyndin er sumsé sú að
íslensk atvinnufyrirtæki eru orðin
svo háð hinu niðurgreidda fjár-
magni að innfluttur snöggverkandi
vaxtahækkunarpakki virkar ekki
sem lækning — það hefur berlega
sýnt sig.
Ég tek heilshugar undir það með
Þór Guðmundssyni að þjóðinni er
það lífsnauðsyn að efla spamað.
Kæmjólasvemarl
-dugar oft í skóirn