Morgunblaðið - 31.03.1989, Qupperneq 15

á borð við Agnar Kofoed-Hansen?
í öðru lagi: Hvers konar verklag
er það sem þremenningamir hafa
tamið sér?
Ég fletti upp í aðsendu ljósriti
úr bókinni íslenskir nasistar eftir
þá Illuga og Hrafn. Þar birta bræð-
umir sundurslitinn kafla úr bók
okkar Agnars heitins, lögreglu-
stjóri á stríðsámnum. Samkvæmt
þríliðureikningi hafa þeir klipið úr
honum 45% og síðan skeytt saman
brotin, að vísu með fyrirvara sem
felst í örstuttum punktalínum.
Jafngildir því að ljúga með þögn-
inni. Fara semsé á hundavaði yfir
heimildir — og Páll heldur ferðinni
áfram, sparar sér ómakið að fletta
upp í frumheimildinni. Tíminn er
jú jafngildi peninga. Skítt með heið-
arleikann. Sleggjan er alltaf tiltæk.
Handhæg og fljótvirk. Lífíð er
hraðlest. Veskú: Umsögn. Menn-
ing. Ritlaun takk.
Kaflinn úr bókinni, Lögreglu-
stjóri á stríðsámnum, hljóðar svo
óbrenglaður og læt ég lesendum
eftir að dæma um, hvað sorglegar
staðreyndir í fóram þýsku lögregl-
unnar um arfgengi glæpa koma
við „mannkynbótafræði og útrým-
ingu úrþvættis, fábjána og
skækja."
En fyrst örstutt forsaga. Árið
er 1939. Hermann Jónasson, þáver-
andi forsætisráðherra og fyrrver-
andi lögreglustjóri, sem vissi lengra
nefi sínu, fær því framgengt með
lagabreytingu á Alþingi að liðs-
foringjamenntaður maður hafí til
jafns við lögfræðimenntaðan mann
embættisgengi til lögreglustjóra-
starfsins. Ófriðarblikumar í Evrópu
sannfærðu hann um að liðsfor-
ingjamenntaður maður væri betur
fallinn til lögreglustjórastarfsins en
lögfræðingur, ef styijöld brytist út
í okkar heimshluta. Hann skipaði
því Agnar í embætti ríkislögreglu-
stjóra. Ákveðið var að ósk Agnars
að hann færi í námsferðir til Dan-
merkur, Sviþjóðar og Þýskalands.
Danmörku valdi hann af því að
hann var hagvanur þar, Svíþjóð til
að hafa samanburð, og Þýskaland
vegna þess að hann þekkti vel til
lands, og fá hinn ferska blæ nýrra
hugsjóna færðan þeim frá fyrstu
hendi umbúðarlaust. Ég er n.l.
handviss um að þeir hefðu með
sínu kærleiksríka lundarfari létt
hinum svo marghijáða matarskatti
af hrossakjötinu okkar sem eigum
nokkrar hesttrantur sem hvergi
mega sjást hér um slóðir utandyra
af nokkram heiðarlegum manni,
og jafnvel að trú hef ég á því að
jafnvel fyrrverandi forsætisráð-
herra hefði hjálpað þeim til þess,
ef maður bara hefði náð tali af
þeim, svo ekki þyrftum við að bera
út slíka kjamafæðu fyrir refínn,
alla, þar sem aldeilis lokaðist fyrir
alla sölu þeirrar vöra við matar-
skattinn svokallaða, og ríkið fær
því engar tekjur af hvort sem er.
En í raun og vera, um hvað er
að fárast? Er ekki rétt nýverið
búið af stjórnvöldum, að sam-
þykkja þetta dýrmæta frelsi öllum
til handa; gefa alla vexti fijálsa,
afnema okurvexti og álagningar-
stuðul á alla vöra og þjónustu,
gefa öllum frelsi til eigin ákvarð-
ana og athafna, og ríkisvaldinu
komi ekkert við þó allir fari á haus-
inn, þeir beri einir og óskiptir
ábyrgð á því sjálfír hvemig um
rekstur þeirra fara kynni. Voru
ekki stjómvöld undanfarinna ára
nýbúin að bera á borð landsmanna
allra þetta margþráða frelsi sem
allan vanda leysa mætti, og leggja
í hendur einstaklingsins hvemig
best mætti úr vöndu ráða þeim
ýmislegu glímubrögðum sem við
væri að etja í peninga- og athafna-
málum öllum til vegs og þroska
öllum sem við vildu taka. Hvarfl-
aði þá að nokkram þessara ráð-
snjöllu landsins feðra að Róm
myndi brenna, og þjóðargjaldþrot
blasa við þessari dýrmætu frelsis-
og frjálshyggju.
Eitt snjallasta dæmið kom eins
og revía úr heiðskíra lofti þegar
danska skipið kúventi stefnu sinni
MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 31. MARZ 1989
Ávarp til fólks
með fullu viti
þar vegna náinna flugmálatengsla,
en þýska lögreglan var talin sú
best skipulagða á meginlandinu,
og á reið að endurskipuleggja
Reykjavíkurlögregluna úr því að
Evrópa var farin að bíta í skjaldar-
endur rétt einu sinni og allar líkur
á að ísland drægist inn í styijald-
arátökin.
Og hér er svo kaflinn umdeildi,
óstyttur. Heimsókn í bækistöðvar
Kriminalpolizei Amt í Berlín 1939:
„... En það sem mest áhrif
hafði á mig, mér liggur við að segja
skelfileg, vora rannsóknir þeirra á
ættgengi glæpahneigðar. Ég vissi
auðvitað að hún gat lagst í ættir
eins og aðrir kostir og gallar manna
— en að hún gerði það í þeim
mæli sem þama vora færðar sönn-
ur á, hafði mig ekki órað fyrir.
Þeir vora með mikið safn af „ættar-
tijám" strambáume, sem teygðu
rætur sínar allt aftur til seytjándu
aldar, til loka Þijátíu ára stríðsins,
1648. Að vísu hafði þráðurinn slitn-
að af og til á þessu langa tímabili,
t.d. vegna styijalda og drepsótta,
og þannig týndust margir þræðir,
en öðram höfðu þeir náð upp aftur
úr róti aldanna, og í mörgum þess-
ara ætta vora afbrot nálega árviss.
Hversu hátt hlutfall niðjanna
hafí gerst brotamenn? Ég man það
ekki nákvæmlega, en í þeim tilvik-
um að glæpaættir, ég tala nú ekki
um stórglæpaættir, blönduðu blóði,
varð hlutfallið og fylgnin í stærð
glæpanna yfírþyrmandi.
Þetta vora ísköld vísindi, sann-
indi sem komu nasisma ekkert við,
höfðu reyndar verið stunduð frá
því löngu áður en Hilter kom í
heiminn.
Ég gleymi þessu aldrei. Ég hefði
kosið að lifa í annarri trú. Ég að-
hylltist á mínum róttæku unglings-
áram kenningu Lysenkos, uppá-
haldserfðafræðings Stalíns, að upp-
eldi og umhverfi mótaði manninn
og hefði jafnvel áhrif á genin, en
kenningin hefur því miður verið
afsönnuð fyrir löngu. Við Islend-
ingar höfum fyrir okkur dæmin um
arfgenga drykkjusýki, sem orðið
hefur sorglega mörgum okkar
útúr höfninni í Grindavík, snar-
beygði uppí íjörugrjótið og strand-
aði. Vora það ekki einmitt stjóm-
endur þessa skips sem réðu þess-
ari örlagaferð þess, máttur þeirra
og dýrðin, kannski í brennivíns-
kenndri þokumóðu, að vissu ekki
hvað þeir gerðu, eða hvað? Aflgjaf-
inn, sjálf olían, sem knýja átti skip-
ið, rann í sjóinn, engum að gagni
en öllum til Ijóns, en skipið lamað
og ónýtt í því formi sem til var
ætlast.
Þetta er alveg dæmigerð spegil-
mynd af framkomu og hegðun
þeirra, sem við köllum sijómendur
þessa lands — þar sem best að
segja má að hafi siglt hveiju ein-
asta fyrirtæki þjóðarinnar í gjald-
þrotahópum beint uppí fjöragijót
hinnar íslensku strandlengju. Og
hvort hinir ágætu skipherrar þessa
danska flutningaskips hafa sett
þetta á svið bara til að sýna okkur
Islendingum beint og krókalaust
okkar eigin gerðir eða þeir hafí
verið að apa eftir okkur allar leik-
reglumar, er saga útaf fyrir sig.
En hvað. Það kemur engin þyrla
askvaðandi til að bjarga áhöfnum
þeirra atvinnutækja, sem hér í
hundraðatali veltast ósjálfbjarga í
brimgarðinum. Nei, ónei, þeir
standa bara á ströndinni foringjar
stjómarflokkanna og jagast og
rífast um: að ef að ég fæ þetta,
og ég fæ hitt, þá sé reynandi að
leggja hönd á plóginn til að bjarga
einhveiju, og meira að segja bless-
uðum konunum í Kvennalistanum
fínnst basra ekkert meira liggja á
en það, — að nóg sé að draga
nokkrar fyrirtækjadruslumar eitt-
hvað uppí fjöragrjótið, útúr mesta
brimgarðinum, biða svo bara og
setja á svið nýjar alþingiskosning-
ar, sem tekið gæti svona ár og dag
með öllu því brambolti sem því
kynni að fylgja, stjómarkreppum
og öðram andskotagangi, en á
meðan mættu þær beijast í fjöra-
bestu sona að aldurtila. En þarna
blöstu óhrekjandi staðreyndimar
við mér, ættartrén, svart á hvítu —
og brenndu sig óafmáanlega inní
mig.“
Þannig hljóðar hann, kaflinn úr
Lögreglustjóri á stríðsáranum,
óbrenglaður. Og mér finnst ástæða
til að bæta við eftirfarandi línum,
sem koma í beinu framhaldi af of-
angreindum texta, þessum:
„Nú, en þama í Kriminalpolizei
Amt er ég u.þ.b. tíu daga. Lög-
reglustjórinn í Berlín var hers-
höfðingi að nafnbót, hét Kurt Dal-
uge, viðfelldinn myndarlegur mað-
ur. Daliige heyrði að vísu undir
Himmler, sem var lögreglumála-
ráðherra, en lögreglan og SS vora
sitthvað. Lögregla Þýskalands átti
sér Ianga og glæsta sögu frá því
löngu fyrir daga nasismans og naut
trausts þjóðarinnar. Ef til vill var
það rótgróinn heiðarleiki hennar
og sjálfstæði sem knúði Hitler til
þess að koma sér upp einkalög-
reglu, fyrst SA, stormsveitunum
undir stjóm Emst Röhms — og
síðar SS, öryggissveitunum, sem
lutu stjóm Heinrich Himmlers.“
Svo mörg vora þau orð. En Páli
Vilhjálmssyni er auðvitað fijálst að
hafna þrautprófuðum erfðakenn-
ingum, jafnvel þróunarkenningu
Darwins, sömuleiðis Mendelslög-
málinu, ef hann telur gerhygli sinni
best borgið með þeim hætti. Kemur
ekki mál við mig. Það bannar eng-
inn mönnum að byrgja skilningar-
vit sín, þannig að þeir hvorki heyri,
sjái né skilji það sem fram fer í
kringum þá. Það breytir þó engu
um ýmis torræð ferli í þessum dýra-
garði sem kallast mannheimur og
fégráðugir íjölmiðlamenn og
gramsarar kappkosta að gera enn
fáránlegri en efni standa til. í
Bandaríkjunum var raunar nýlega
stofnaður félagsskapur sem aðhyll-
ist þá kenningu að jörðin sé flöt.
Hann ku standa öllum opinn.
Höfundur er rithöfundur.
gijótinu fyrirtækjaáhafnirnar, og
atvinnukapítal allra okkar landsins
barna útum dreifðar byggðir þessa
lands í bæjum og þorpum, vitandi
vits að öll þeirra dýrmæt gæðafyr-
irtæki rotnuðu niður og að engu
yrðu undir rótum þeirra tímans
tanna, sem engu eira, og öllu eyða
um leið og minnsta fíngri er af
létt til viðhalds og endumýjunar
svo við megi una til framvindu
farsælla starfa.
Þarna blasa við, — svo ekki verð-
ur um villst, stjómvaldsaðgerðir,
eða réttara sagt afleiðingar þeirra
gerða í hnotskum ráðvilltrar
stjórnunar landsmálanna í flestum
málum, — og bergmálin kreppa,
kreppa, hljóma sem myrkar dunur
útfrá kolsvörtum draugaklettum
allra fjalla landsins þar sem þó í
raun enginn gerir sér raunhæfar
hugmyndir um það hvað hin eigin-
lega kreppa er, — og því síður all-
ar nauðir hennar.
Spurningin er ekki heldur um
það hvort landsfeðurnir era kratar,
kommar, íhald eða framsókn, ekki
heldur Kvennalisti eða Borgara-
flokkur, spurningin er um það eitt
að vera hreinræktaður og samtaka
íslendingur og úr því sem komið
er, tilbúinn sem einn maður að
taka saman höndum og styðja þjóð
sína á neyðarstund til þess að
yfirstíga þau óguðlegu asnaspörk
sem uppi hafa vaðið í þjóðlífi okk-
ar undanfarið á alltof mörgum
sviðum í öllu því blíðskapargóðæri
sem yfír hefur gengið. Og þetta
er hrein og klár samviskuspuming
um tilurð og framtíð okkar sjálfra
og sameiginlega þjóðarinnar allrar,
en ekki um það hver nái persónu-
lega mestum völdum eða aðstöðu
fyrir sjálfan sig að launum fyrir
björgun úr háska.
Höfitndur er bóndi að Bæjum í
Snæfjallahreppi.
eftirJón Óskar
Ég vil lýsa yfír andstyggð minni
á framkomu sumra landa minna
sem hafa í fjölmiðlum leitast við
að hefta málfrelsi á íslandi með
ókvæðisorðum og svívirðingum
um tvær manneskjur, Guðrúnu
Helgadóttur og Þorleif Einarsson,
vegna þess eins að þau voru ekki
(í einum umræðuþætti í sjónvarpi)
á sömu skoðun og það fólk sem
leyft hefur sér að ausa skít að því
marki yfir þessar tvær mannverar
að kalla þær landráðafólk og
óhæft í sínum stöðum fyrir að
gagnrýna eina áróðurskvikmynd
og vera á öðru máli en íslenskir
valdhafar og fylgjendur þeirra um
svonefndar hvalveiðar í vísinda-
skyni sem stundaðar eru í trássi
við alþjóðlegar samþykktir, að
ýmsir telja. Þjóðin ætti að vera á
verði gagnvart þeirri múgsefjun
sem nútíma fjölmiðlar geta valdið
og sýnt er, að getur gripið um sig
hérlendis einsog með öðrum þjóð-
um, enda þótt margir hafi lifað í
þeirri góðu trú, að almennt létú
Islendingar ekki ofstækið ná tök-
um á sér líkt og fréttir berast um
frá öðrum þjóðum sem við teljum
illa upplýstar. Það er einnig vert
að benda almenningi á að huga
betur að merkingu orða. Flestir
ættu að vita, að orðið hryðjuverka-
maður er heiti á manni sem tíðkar
beinlínis dráp á saklausu fólki til
að ná fram stefnumáli sínu. Þegar
fólk notar slíkt orð um umhverfis-
eftirÞórunni
Sveinbjörnsdóttur
Nýlega barst bréf frá Daggjalda-
nefnd/fjármálaráðuneyti til allra
stofnana innan heilbrigðiskerfísins
er sinna sjúkum, öldraðum og fötluð-
um. Efni bréfsins var í megin drátt-
um tilskipun um 4% lækkun á launa-
kostnaði starfsmanna. Nú nokkrum
vikum síðar er orðið ljóst að tilskipun
þessi mun aðallega bitna á láglauna-
fólki, sjúkum, öldruðum og fötluðum.
Láglaunahópurinn á þessum stofn-
unum er að stærstum hluta konur.
Fólkið, sem af ótrulegri fórnfysi lagði
á sig ótakmarkaða vinnu til að halda
þessum stofnunum gangandi á þensl-
utímabilinu 1987 til 1988, fær nú
margt hvert þakkir í formi uppsagn-
arbréfa, þar sem því er boðið að
endurráða sig upp á færri vinnutíma
eða minni álagsvaktir. Ekki má kalla
út auka starfsfók ef um veikindi er
að ræða, nema þá í algjöru lág-
marki. Stjómvöldum hefði verið nær
að athuga einhvem annan valkost
en launakostnað láglaunafólks.
Launastefna stjómvalda er þannig
komið að fólk á lægstu laununum
getur ekki lifað af afrekstri strípaðra
launataxta, þessu hefur fókið getað
mætt með því að taka eina og eina
aukavakt til að endar næðu saman,
möguleika, sem nú á að skera af.
Staðan er orðin þannig að þetta fólk
helst eingöngu í vinnu af ótta við
atvinnuleysi, hundóánægt og pínt til
að kyngja spamaðinum. Valkostir
þessa hóps eru ekki miklur, það get-
ur jú haft samband við stéttarfélagið
sitt, og við hjá stéttárfélaginu könn-
um málið og reynum að þrýsta á að
starfsfólkinu sé sýnd sú virðing og
réttlæti sem því ber, réttlæti, sem á
að ná jafnt yfir allar stéttir kerfís-
ins, en ekki að einskorðast við há-
Jón Óskar
„Þegar orðið umhverf-
isverndarmenn er orðið
skammaryrði á íslandi,
þá er hætta á ferðum.“
vemdarsamtök, sem ekki beita
slíkum aðferðum, veit það ekki
hvað það er að segja. Sama gegn-
ir um þá ósvinnu að bendla slík
samtök við nasisma. Og þegar
orðið umhverfisvemdarmenn er
orðið skammaryrði á íslandi, þá
er hætta á ferðum.
Höðmdur er rithöfiindur.
Þórunn Sveinbjömsdóttir
„Til hvers ætlast stjórn-
völd? Að við hættum að
eldast, veikjast eða slas-
ast?“
tekjuhópana eins og oftast hefur
borið við. Yfirmenn eru flestir alir
af vilja gerðir til að standa við gild-
andi kjarasamninga, en bréfið frá
Daggjaldanefnd/fjármálaráðuneyti
er jú frá húsbónda þeirra, og honum
skal hlítt Til hvers ætlast stjómvöld?
Að við hættum að eldast, veikjast
eða slasast? Erum við virkilega svo
illa stödd þessi þjóð, að það þurfi að
skera niður þjónustu við aldraða,
sjúka og fatlaða? Hingað til höfum
við verið stolt af okkar heilbrigðis-
kerfi, en erum við það enn?
Höfundur er formaður Sóknar.
A hverjum bitnar
niðurskurðurinn í
heilbrigðiskerfinu?