Morgunblaðið - 05.04.1989, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. APRIL 1989
27
Jón Baldvin Hannibalsson:
Steingrími sagt frá umfangi
heræfinganna í ágúst 1987
Forsætisráðherra segir að upplýsingar hafi ekki borizt fyrr en í vikunni
UTANDAGSKRÁRUMRÆÐA um fyrirhugaðar heræfingar hér á landi
stóð alls í sjö og hálfan tíma á Alþingi í fyrradag og lauk kl. 2 eftir
miðnætti. I umræðunum upplýsti Jón Baldvin Hannibalsson, utanríkis-
ráðherra, að upplýsingar um umfang heræfinganna, þar á meðal Qölda
þátttakenda, hefðu legið fyrir frá því í október 1986 og forsætisráð-
herra hefði verið skýrt frá þeim sjálfum er hann var utanríkisráðherra
í ágúst 1987. Forsætisráðherra hafði áður í umræðunum sagt að upp-
lýsingar um umfang æfinganna hefði
Ragnhildur Helgadóttir, Sjálf-
stæðisflokki, vó bæði að máls-
hefjanda umræðunnar, Páli Péturs-
syni, og flokksformanni hans og for-
sætisráðherra, Steingrími Her-
mannssyni. Ragnhildur spurði hvers
vegna Páll hefði ekki innt forsætis-
ráðherra eftir upplýsingum um her-
æfingamar, þar sem hann hefði ver-
ið utanríkisráðherra er þær voru
ákveðnar. Steingrímur hefði að öllum
líkindum getað svarað öllum spurn-
ingum Páls. Því hefði hins vegar
ekki verið að heilsa, forsætisráðherra
svaraði engu, en gagnrýndi að upp-
lýsingar hefðu ekki legið fyrir um
æfingamar fyrr en 2. apríl. Ef hann
væri þeirrar skoðunar nú, hvað hefði
honum þá fundizt þegar hann var
sjálfur utanríkisráðherra, og hvers
vegna hefði hann ekki notað aðstöðu
sína þá til þess að fá allar upplýsing-
ar um heræfingarnar?
Bjóst ekki við
umfang'smeiri æfingnm
Steingrímur Hermannsson, for-
sætisráðherra, svaraði Ragnhildi og
sagði að í sinni utanríkisráðherratíð
hefði ekki verið ástæða til að ælla
að æfingamar yrðu af öðru umfangi
en venjulega. Þess hefði aldrei verið
getið að æfingamar yrðu umfangs-
meiri en verið hefði. Þær upplýsingar
hefðu fyrst komið fram nú í vikunni.
Steingrímur sagði að Páll Péturs-
son hefði hafið máls á utandagskrár-
umræðunni og beint spurningum til
utanríkisráðherra á eigin vegum.
Hann hefði þó vitað áður að það
væri ætlunin og ekki gert athuga-
semdir við að Páll hæfi máls á þessu.
Steingrímur sagði að um stefnu-
breytingu Framsóknarflokksins væri
heldur ekki að ræða. Flokkurinn
væri áfram hlynntur aðild að NATO,
en vildi að varnarliðið sinnti aðeins
eftirliti og að umfang starfsemi þess
væri því sem minnst. í stjómarsátt-
mála segði að ekki skyldi leyfa ný-
framkvæmdir á vegum vamarliðsins
og endurskoða þyrfti samskipti þess
við íslendinga.
Forsætisráðherra endurtók síðan
gagnrýni sína á Bandaríkjamenn frá
því fyrr í umræðunni og sagðist undr-
ast það, að vamarliðið hefði ákveðið
á eigin spýtur að fjölga svo mönnum
og tækjum, sem taka ættu þátt í
æfingunum í sumar. Það hefði átt
að ræða við íslenzk stjómvöld um
það miklu fyrr, og hann teldi þetta
afglöp af hálfu Bandaríkjamanna.
Vitað um æfingarnar síðan
1986
í ræðu Jóns Baldvins Hanni-
balssonar, utanríkisráðherra, komu
ekki borizt fyrr en nú í vikunni.
fram aðrar upplýsingar en hjá for-
sætisráðherra. Ráðherra rakti í ein-
stökum atriðum aðdraganda heræf-
inganna, allt frá árinu 1984, og fer
sú upptalning hér á eftir:
* Árið 1984 kom yfirmaður banda-
ríska landhersins til landsins að ræða
við stjómvöld og vamarliðsmenn um
hlutverk varaliðsins, sem bækistöð
hefur í Massachusetts.-
* í desember 1984 ræddi vamar-
málanefnd um æfingar varaliðsins
sumarið 1985 á íslandi. Þá kom fram
vilji af hálfu íslendinga að hafa nán-
ara samstarf við vamarliðið, og vildu
stjómvöld taka þátt í skipulagningu
vamaráætlana varaliðsins og fylgjast
með æfingum þess.
* Árið 1985 var fýrsta æfing vara-
liðsins hér á landi.
* Sumarið 1986 kom Thomas Ston-
es, hershöfðingi ög yfirmaður vara-
liðsins, til landsins og ræddi við vam-
armálaskrifstofuna. Þá var farið yfir
skrár frá íslenzkum stjómvöldum
yfir mikilvæga staði, mannvirki og
fleira, sem ástæða þótti til að hafa
í huga við gerð varnaráætlana.
* í október 1986 fór skrifstofustjóri
vamarmálaskrifstofu utanríkisráðu-
neytisins til Norfolk, þar sem em
höfuðstöðvar Atlantshafsflota
NATO. Þar fundaði hann með yfir-
mönnum flotans, þar sem æfingar
varaliðsins árin 1989 og 1991 voru
ræddar. Þá þegar kom fram, að ætl-
unin væri að halda 1.000 manna
heræfingu hérlendis í sumar. Skrif-
legar upplýsingar um þetta hefðu
þá verið látnar í té, og hefðu þær
legið fyrir síðan.
*I nóvember 1986 var æfingaáætlun
varaliðsins fram til 1993 rædd í varn-
armálanefnd. Þá var rætt um þátt
íslenzkra stjómvalda í undirbúningi
æfínganna 1987.
* Æfingar varaliðsins árið 1987 hóf-
ust 17. júní og stóðu til 25. júní, að
sögn utanríkisráðherra. Um 400 her-
menn tóku þátt í æfingunni. Ráð-
herra sagði að æfingarinnar hefði
hvergi verið getið í fjölmiðlum, og
hefði hann spurt Suðumesjamenn
hvort þeir hefðu orðið varir við hana.
Við það hefði enginn kannast. Þar
hefði verið meðferðis meðal annars
flugvélakostur og fleiri tæki, sem
ekki yrðu flutt til landsins nú.
* í ágúst 1987 kom utanríkisráð-
herra, Steingrímur Hermannsson í
heimsókn til vamarliðsins. Þar var
honum greint frá niðurstöðum æfíng-
anna 1987, og honum gerð ýtarleg
grein fyrir umfangi og markmiðum
þeirra, þar á meðal fékk hann að-
gang að öllum trúnaðampplýsingum.
Þar var honum einnig sagt frá 1.000
manna æfingunni, sem á að fara
fram í sumar.
* í ágúst 1987 fóm einnig tveir full-
trúar vamarmálaskrifstofunnar til
Kanada að fylgjast með æfingum
varaliðsins, þeim umfangsmestu,
sem verið hafa með um 4.000 þátt-
takendum. Æfingamar vöktu tals-
verða athygli, meðal annars birtist
ýtarleg frásögn af þeim í Morgun-
blaðinu.
* í janúar 1988 heimsótti Þorsteinn
Pálsson, þáverandi forsætisráðherra,
vamarliðið og var honum gerð ýtar-
leg grein fyrir æfingum varaliðsins.
* I marz 1988 heimsótti Jón Sigurðs-
son, þáverandi dómsmálaráðherra,
vamarliðið. Þá var meðal annars
rætt um aukna samvinnu landhelgis-
gæzlu, almannavama og lögreglu-
stjóra við vamarliðið og varaliðið. {
sama mánuði hitti Stones hershöfð-
ingi ráðuneytisstjóra dómsmálaráðu-
neytisins, skrifstofustjóra vamar-
málaskrifstofunnar, lögreglustjórann
í Reykjavík og formann og fram-
kvæmdastjóra Almannavamaráðs.
Þar var rætt um frekari samvinnu
varaliðsins og þessara aðila, sem
meðal annars leiddi af sér endurskoð-
un samskipta vamarliðsins við Land-
helgisgæzluna.
* í maí 1988 komu um 30 yfirmenn
landhers og varaliðssveita Banda-
ríkjanna til íslands til að kynnast
staðháttum, utanríkisráðuneytið var
að sjálfsögðu gestgjafi þeirra.
Síðar í umræðunum skýrði ut-
anríkisráðherra frá því, að framan-
Sigurvins Einarsson
ar minnzt á Alþingi
Guðrún Helgadóttir, forseti
Sameinaðs þings, flutti eftirfar-
andi minningarorð um Sigurvin
Einarsson, fyrrverandi alþingis-
mann, á þingfundi 3. april sl.:
Sigurvin Einarsson, fyrrverandi
alþingismaður, andaðist að kvöldi
skírdags, 23. mars, á nítugasta ald-
ursári.
Sigurvin Einarsson fæddist 30.
október 1899 í Stakkadal í Rauða-
sandshreppi í Vestur-Barðastrand-
arsýslu. Foreldrar hans vom hjónin
Einar bóndi þar Sigfreðsson bónda
á sama bæ Olafssonar og Elín Ól-
afsdóttir bónda í Naustabrekku í
Rauðasandshreppi Magnússonar.
Hann fór í Samvinnuskólánn ný-
stofnaðan haustið 1918 og lauk
prófí þaðan vorið 1919, stundaði
síðan kennaranám og lauk prófi frá
Kennaraskólanum vorið 1923. Á
árinu 1936 sótti hann kennaranám-
skeið í Danmörku og kynnti sér
skóla í Danmörku, Svíþjóð og Finn-
landi. Hann var skólastjóri Barna-
skólans í Ólafsvík 1923—1932 og
síðan kennari við Miðbæjarbarna-
skólann í Reykjavík 1932—1943.
Hann var einn af stofnendum Dósa-
verksmiðjunnar 1 Reykjavík og var
bókari og gjaldkeri hennar 1937—
1946 og framkvæmdastjóri hennar
1946-1963. Á árunum 1947-1952
rak hann bú í Saurbæ á Rauða-
sandi og átti þar heimili lengi eftir
það. Hann var alþingismaður Barð-
strendinga 1956—1959 og síðan
Vestfjarðakjördæmis 1959—1971,
sat á 15 þingum alls.
Sigurvin Einarsson var i stjóm
Sparisjóðs Ólafsvíkur 1925—1932,
sat í hreppsnefnd þar nokkur ár og
var oddviti hreppsnefndar Ólafsvík-
urhrepps 1931—1932. Hann átti
sæti í stjóm Stéttarfélags bama-
kennara í Reykjavík 1934—1937,
var formaður stjómarinnar 1935—
1936. Hann var í eftirlitsráði með
opinberum rekstri 1935—1940, kos-
inn 1937 í rannsóknarnefnd verk-
efna fyrir unga menn, var formaður
stjómar Vinnumiðlunarskrifstofu
ríkisins 1939—1943. Árið 1943 var
hann skipaður á milliþinganefnd í
launamálum. Hann var í stjórn
fiskimálasjóðs 1954—1971, for-
maður stjórnarinnar 1957—1960.
Formaður milliþinganefndar um
ríkisútgjöld var hann 1958—1960,
átti sæti í kjararannsóknamefnd
1963—1973, var kosinn 1964 í
áfengismálanefnd og í námsstyrkja-
nefnd 1972.
Á æskuámm kynntist Sigurvin
ungmennafélagshreyfingunni, sem
reyndist ungum mönnum góður fé-
lagsmálaskóli, og hann var alla ævi
trúr hugsjónum hennar. Á skóla-
stjóraámm sínum í Ólafsvík beitti
hann sér fyrir stofnun ungmennafé-
lags og var kjörinn formaður þess.
í Reykjavík tók hann mikinn þátt
í félagslífi. Hann gekk ungur í
Framsóknarflokkinn, starfaði mikið
í Framsóknarfélagi Reykjavíkur,
var um tíma í stjórn þess, síðast
formaður, og hann átti lengi sæti
í miðstjórn Framsóknarflokksins.
Hann var samvinnumaður og tók
þátt í stofnun Kaupfélags Reykja-
víkur nýfluttur suður og var síðar
nokkur ár í stjórn Kaupfélags
Reykjavíkur og nágrennis.
Sigurvin Einarsson starfaði að
námi loknu við barnakennslu, jafn-
framt og síðar fékkst hann við iðn-
rekstur, var bóndi nokkur ár og
loks alþingismaður hálfan annan
áratug. Öllum störfum sínum sinnti
greindar upplýsingar hefði hanií af-
hent forsætisráðherra á minnisblöð-
um, og hann hefði haft þær í höndum
er hann flutti seinni ræðu sína {
umræðunum.
Forsendur
forsætisráðherra brostnar
Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði að upp-
lýsingar utanríkisráðherra væru þess
eðlis að erfitt væri að ljúka umræð-
unni án þess að forsætisráðherra
væri viðstaddur. Forseti upplýsti hins
vegar að hann væri farinn úr þing-
húsinu. Þorsteinn sagði að I ræðu
utanríkisráðherra kæmi fram, að
strax á árinu 1986 hefði verið gerð
grein fyrir fjölda þátttakenda í he-
ræfingunum og að þegar núverandi
forsætisráðherra hefði farið í heim-
sókn á Keflavíkurflugvöll hefði hon-
um persónulega verið greint frá því
að 1.000 hermenn kæmu hingað.
Þorsteinn sagði að forsendumar fyr-
ir máli forsætisráðherra fyrr um
daginn væru brostnar, og krafðist
þess að utandagskrámmræðunni
yrði haldið áfram, til þess að forsæt-
isráðherra gæti staðið fyrir máli sínu.
Guðrún Helgadóttir þingforseti var
lengi treg að verða við því, og sagði
að umræðan hefði nógu lengi staðið.
Hún féllst þó á það að lokum að
fresta henni til næsta fundar samein-
aðs þings, sem væntanlega verður á
morgun.
Sigurvin Einarsson.
hann af kostgæfni. Á Alþingi átti
hann lengst sæti í menntamála-
nefnd og samgöngunefnd. Hann
kom á Alþingi lífsreyndur og kunn-
ugur mörgum sviðum þjóðlífsins og
reyndist atkvæðamikill þingmaður.
Hann vann ásamt öðmm þingmönn-
um með atorku og lagni að því að
hrinda í framkvæmd þörfum um-
bótum í fræðslumálum og sam-
göngumálum, ekki síst á Vestijörð-
um, þar sem hann þekkti best til
utan Reykjavíkur. Hann var fylginn
sér í hveiju máli sem hann tók að
sér, skeleggur í ræðum, reiknings-
glöggur og rökvís. Hann var hag-
mæltur og kastaði fram snjöllum
stökum i kunningjahópi. Nú er liðið
hátt í tvo áratugi síðan hann hætti
störfum hér á Alþingi rúmlega sjö-
tugur, aldursforseti þingsins
síðustu árin.
Ég vil biðja þingheim að minnast
Sigurvins Einarssonar með því að
rísa úr sætum.
smá auglýsingor
KENNSLA
Lærið vélritun
Aprílnámskeið eru að hefjast.
Vólritunarskólinn, s: 28040.
Wélagslíf
I.O.O.F. 7 = 170458V2 =.
□ GLITNIR 5989457 = 1.
□ Helgafell 5989547 IVA/ -2
I.O.O.F. 9 = 170458V2 = Heim-
sókn St. Nr. 12.
I.O.G.T. stúkan Einingin
nr. 14
Fundur i kvöld kl. 20.30 í Templ-
arahöllinni við Eiríksgötu.
Kosning embættismanna.
Málefnanefnd sér um fræðsluefni.
Boðið í kaffi.
ÆT.
Hörgshlíð 12
Boðun fagnaðarerindislns.
Almenn samkoma í kvöld
kl. 20.00.
iUJJ Útivist
Helgarferð 8.-9. aprfl
Þjórsárdalur-Hvftárgljúfur-
Gullfoss.
Brottför laugardag kl. 8. Stutt
og skemmtileg helgarferð.
Gönguferðir. Fossar í vetrarbún-
ingi. Skógarganga. Góð svefn-
pokagisting i Arnesi. Uppl. og
farm. á skrifst. Grófinni 1, símar
14606 og 23732.
Sumri heilsað. Skaftafell-
Öræfi 20. aprfl. Hægt að velja
á milli Öræfajökulsgöngu eða
göngu- og skoðunarferða á lægri
slóðum.
Útivist, ferðafélag.
iffilj Útivist
Fimmtudagur 6. aprfl
Myndakvöld Útivistar
kl.20.30 í Fóstbræðraheimilinu
Langholtsvegi 109.
Gott myndefni:
1. Eftirminnileg gönguskiðaferð
i Þórsmörk um siðustu
páska.
2. (slenskir hraunhellar.
3. Frábærar kaffiveitingar í hléi,
í umsjón kvennanefndar.
Allir velkomnir meðan húsrými
leyfir. Kynnist Útivist og Útivist-
arferöum.
Nánar auglýst í fimmtudags-
blaðinu.
Sjáumst!
Útivist, ferðafélag.
Húsmæðrafélag
Reykjavíkur -
Sýnikennslufundur
í félagsheimilinu á Baldursgötu
9, miðvikudaginn 5. apríl kl.
20.30. Húsmæðrakennarar frá
Osta- og smjörsölunni annast
kennsluna sem er öllum opin
meðan húsrúm leyfir.
Stjórnin.
Skyggnilýsingafundur
Ruby Grey og Þórhallur Guð-
mundsson halda skyggnilýs-
ingafund íkvöld í Múrarasalnum,
Siðumúla 25 kl. 20.30.
Ljósgeislinn.