Morgunblaðið - 12.04.1989, Qupperneq 14

14
e&et \\sa,t 21 ririLau'xr/am ji:iait/.uoíK)>/.
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL 1989
Á ferð um
þjáninguna
Guðlaug María Bjarnadóttir í hlutverki Isabellu.
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Alþýðuleikhúsið frumsýndi í
Hlaðvarpanum
Hvað gerðist í gær, minningar
frá Auschwitz eftir Isabellu
Leitner
Þýðing: Guðrún Bachmann
Tónlist: Lárus H. Grimsson
Lýsing: Egill Örn Árnason
Aðstoðarm. leikstjóra: Erla B.
Skúladóttir
Leikmynd og búningar: Viðar
Eggertsson
Leikstjóri: Gerla
Isabella: Guðlaug María
Bjarnadóttir
Ofsóknir nasista á gyðingum
fyrir síðari heimsstyrjöldina og
síðan kerfisbundin útrýming
þeirra á meðan hún stóð yfir verð-
ur án efa talinn einhver svartasti
blettur tuttugustu aldar. Menn
hefur greint á um það alla tíð og
að því víkur Illugi Jökulsson einn-
ig í grein sem hann skrifar í leik-
skrá; hver hafi verið undirrótin
að hatri Hitlers á gyðingum.
Hvort hann hafi notað það sem
driffjöður í sókn eftir völdum eða
hvort gyðingahatrið eitt og óm-
engað hafi rekið hann áfram.
Það er jafnan talað um sex
milljónir gyðinga sem myrtir voru,
en ýmsum tókst að flýja, ótrúlega
mörgum tókst að lifa af í búðun-
um og þeir hafa sagt heiminum
sögu sína. Isabella Leitner er ein
þeirra, ásamt fimm systkinum og
móður voru þau flutt til Ausch-
witz, sek um það eitt að vera
gyðingar. Isabella og tvær systur
hennar lifðu af og tókst að flýja
rétt í þann mund sem frelsunin
kom. Þær héldu til Bandaríkjanna
til fundar við föður sinn og Isa-
bella segir að í fyrstu hafi þær
reynt að greina frá reynslu sinni,
en fólki hafi þótt það sem þær
höfðu að segja svo óþægilegt og
óbærilegt að þær hafí í langan
tíma látið það ógert. Ef ég man
rétt sagði Leifur Muller eitthvað
svipað er hann og Garðar Sverris-
son voru að vinna að endurminn-
ingabók hans.
í búðunum létu Þjóðverjar sér
ekki nægja að pjmda fangana,
gera á þeim tilraunir, láta þá
þræla löngu eftir að líkamlegur
kraftur þeirra var þrotinn, heldur
var unnið að því og það skipulega
og af grimmd, að brjóta allt niður
í þeim, sem átti skylt við mann-
lega reisn.
Isabella og systur hennar töldu
kjark hver í aðra og sýndu mikla
þrautseigju í þjáningum sínum.
Það er ástæða til að dást að
slíkum kjarki. Aftur á móti þykir
mér sem Isabella Leitner hafí
ekki komið þjáningu sinni að öllu
leyti til skila í þessu verki. Fyrir-
ferðarmikill þáttur í því er kapp
systranna við að lifa af, það er
góðra gjalda vert. En hvað um
lífíð í búðunum, svona dagsdag-
lega? Það er íað að ýmsu en sá
viðurstyggilegi veruleiki sem Isa-
bella upplifði komst ekki í gegn,
það vantaði að maður skynjaði
þetta sem alvöru, fyndi til inn að
hjartarótum.
Leikstjóri hefði mátt nýta leik-
myndina betur varðandi staðsetn-
ingar Isabellu og gæta þess betur
að mímík leikarans væri nákvæm-
ari þar sem textinn gaf tilefni til,
en um flest var leikstjórnin, frum-
raun Gerlu, vandvirknisleg. Viðar
Eggertsson gerði leikmyndina og
það mun einnig vera í fyrsta sinn
sem hann spreytir sig á því sviði.
Leikmyndin var breið og gaf til-
efni til meiri hreyfinga eins og
ég minntist á.
Guðlaug María Bjamadóttir
leikur Isabellu af einlægni og
gætir þess yfirleitt að leika á lægri
nótunum og nær þar með sterk-
ari áhrifum. Þótt ljóst sé að Isa-
bella og systir hennar héldu
mannlegri reisn sinni að minnsta
kosti á sinn hátt hefðu leikstjóri
og leikari kannski átt að undir-
strika kúgunina sem fangabúða-
fólkið var beitt svo að kvölin og
hörmungin skilaði sér skýrar. Mér
finnst ástæða til að minnast sér-
staklega á leikskrá sem er til fyrir-
myndar að innihaldi og frágangi
og þar er verkið birt í heild sinni.
Hvað sem þessum útásetning-
um líður fannst mér sýning Al-
þýðuleikhússins vera vönduð og
vel unnin, svo að er til sóma að
flestu leyti. Þetta er fertugasta
verkefni leikhússins og sýnir svo
að ekki verður um villst að Al-
þýðuleikhúsið hefur unnið sér sess
í leikhúslífinu enda verið með
markverðar sýningar og listrænn
árangur náðst og orðið eftirminni-
legur.
85 ára:
BæringÞorbj örns-
son frá Isafirði
Bæring Þorbjömsson sjómaður
frá ísafirði, nú til heimilis á Mið-
vangi 41 í Hafnarfirði, er áttatíu
og fimm ára í dag, 12. apríl. Hann
fæddist á Steig í Veiðileysufirði í
Grunnavíkurhreppi.
Þaðan fluttist hann fjögurra ára
gamall með foreldmm sínum til
Bolungarvíkur. Eftir rúmt ár í Bol-
ungarvík var hann sendur til föður-
afa síns, Guðmundar Þorbjömsson-
ar og konu hans, Svanborgar, til
Kjaransvíkur á Ströndum, en stuttu
seinna komu foreldrar hans til Kjar-
ansvíkur og bjuggu þar í tvíbýli
með þeim hjónum Guðmundi og
Svanborgu. A tíunda ári var svo
Bæring sendur til Hesteyrar, tíl
sæmdarhjónanna Eiríks Benjamíns-
sonar og Elísabetar Halldórsdóttur.
Þar ólst hann upp og gekk í skóla
til fimmtán ára aldurs. Frá He-
steyri flytur Bæring svo til foreldra
sinna að Steinólfsstöðum í Veiði-
leysufirði, en þangað voru þau ný-
flutt frá Kjaransvík. Eftir rúmt ár
á Steinólfsstöðum missir hann móð-
ur sína og flytur þá til Hnífsdals
með föðurömmu sinni og systkin-
um. Bffcir rúmt ár í Hnífsdal fer
Bæring sem vinnumaður til Einars
Guðlaugssonar að Kolsá í Jökul-
fjörðum og er þar næstu þijú árin,
en að þeim liðnum fer hann aftur
til Hnífsdals. Árið 1924 ræður hann
sig svo til Frímanns Haraldssonar
á Honni og er vinnumaður hjá hon-
um næstu þrjú árin og flytur svo
enn á ný til Hnífsdals. í Hnífsdal
kynnist hann konu sinni, Ólöfu Jak-
obsdóttur frá Aðalvfk, og ganga þau
í hjónaband 30. mars 1929.
í Hnífsdal stundar Bæring sjó-
mennsku næstu tíu árin, er á ára-
bátum á sumrin og stærri bátum á
vertíðum, sem svo voru kallaðir, þó
þeir væru_ nú ekki stærri en 8 til
12 tonn. Árið 1928 keypti Bæring
árabát, fjögurra manna far, sem
hann skírði Unu, setti í hana vél
eftir tvö ár og reri á henni svo vor,
sumar -eg haust, svo til stanslaust
til 1986, eða í 58 ár. Stríðsárin
1939 til 1945 reri hann þó á Unu
allt árið. Það þótti með ólíkindum
hve Bæring sótti sjóinn fast á þess-
um litla bát og kalla menn við Djúp
þó ekki allt ömmu sína í þeim efn-
um.
Árið 1939 flytja þau hjónin til
ísafjarðar, þar sem Bæring stundar
sjóinn og vinur við fískverkun á
veturna, lengst af í Hraðfrystihúsi
Norðurtangans. Árið 1974 flytja
þau Ólöf og Bæring til Hafnarfjarð-
ar, þar sem þau eru búsett í dag.
Bæring átti sex alsystkini, þrjár
systur og þijá bræður: „Sigríði,
Elínu og Friðriku, Stefán og Páí
Jón; og tvo hálfbræður, samfeðra:
Albert og Sigurð. Systkinin eru öll
á lífi nema Elín og Jón.
Bæring og Ólöf áttu Qögur böm:
Guðrúnu húsmóður, f. 24. desember
1928, búsett í Hafnarfirði, gift
Halldóri Einarssyni netagerða-
meistara, d. 16. apríl 1979; Margr-
ét, f. 13. júlí 1931, búsett í Banda-
ríkjunum, gift Tom Lawler, d. 1981;
Kristin, rafvirkjameistara, f. 12.
júlí 1937, kvæntur Bryndísi Sigurð-
ardóttur sjúkraliða, búsett í Svíþjóð;
Ólaf, sjómaður f. 9. október 1943,
Eðaljóg'úrt
frá Mjólkur-
samsölunni
EÐALJÓGÚRT er ný vöruteg-
und sem Mjólkursamsalan er að
setja á markað um þessar mund-
ir.
Eðaljógúrt er hleypt „Kákas-
usjógúrt" og er með ávaxtamauki
í botni hverrar dósar. Slík jógúrt
er upprunnin í Kákasus, segir í frétt
frá Mjólkursamsölunni, og þar fari
heilsusamlegt fæði og langlífi sam-
an. Eðaljógúrt er framleidd hjá
Mjólkurbúi Flóamanna.
d. 20. nóvember 1982, kvæntur
Öldu Aðalsteinsdóttur hjúkruna-
rfræðingi, búsett í Garðabæ; stjúp-
sonur Bærings er Ásgeir Vilhjálms-
son, framkvæmdastjóri f. 16. júní
1927, kvæntur Sigurlínu Kristjáns-
dóttur ljósmóður og eru þau búsett
í Garðabæ.
Bæring býr í íbúð sinni á Mið-
vangi 41, en Ólöf er vistmanneskja
á Elli- og hjúkrunarheimilinu Sól-
vangi í Hafnarfírði.
Afmælisbarnið ætlar að taka á
móti gestum í veitingahúsinu Gafl-
inum í Hafnarfirði í dag, afmælis-
daginn, eftir kl. 18.00.
N.N.
Breskir grænfriðungar:
Undirskriftum saftiað
gegn Tesco og Bird’s Eye
BRESKIR grænfriðungar hafa
staðið fyrir utan verslanir versl-
anakeðjunnar Tesco undanfarna
laugardaga og safnað undir-
skriftum á yfirlýsingu um að við-
komandi hætti að kaupa sjávar-
afurðir frá Tesco og Bird’s Eye,
meðan þessi fyrirtæki selji íslen-
skar sjávarafurðir. Undirskrifta-
söfiiunin á að standa út apríl.
Ros Reeve, talsmaður grænfrið-
unga, segir að formlegar mótmæla-
aðgerðir hafi hafist í Bretlandi 18.
síðasta mánaðar, en þá dreifðu
grænfriðungar bæklingum og söfn-
uðu undirskriftum við 40 Tesco-
verslanir víðs vegar um landið, en
alls eru 425 Tescó-verslanir víðs
vegar um Bretland. Ætlunin er að
halda þessu áfram á laugardögum
út apríl.
í bæklingnum, sem grænfriðung-
ar dreifa við Tesco verslanirnar,
segir m.a. að íslendingar hafi á
síðasta ári drepið 80 langreyðar og
sandreyðar, sem séu í útrýmingar-
hættu. Alþjóðahvalveiðiráðið hafi
hafnað vísindaáætlun íslendinga og
alþjóðleg fordæming á hvalveiðun-
um sé að aukast. Þótt íslendingar
séu ónæmir fyrir slíku, séu þeir
sérstaklega viðkvæmir fyrir við-
skiptaþvingunum. Því geti almenn-
ingur lagt sitt að mörkum í barátt-
unni fyrir endalokum hvalveiða með
því að kaupa ekki íslenskan fisk.
Bent er á að herferðin gegn
íslenskum sjávarafurðum hafi borið
þann árangur í Bandaríkjunum og
Þýskalandi, að fyrirtæki hafi rift
samningum að andvirði yfir 30
milljón punda, eða 2,7 milljarða
íslenskra króna. Þetta hafi valdið
miklum deilum á íslandi um framtíð
hvalveiðanna. Árangurinn í Banda-
ríkjunum og Þýskalandi valdi því,
að íslendingar leiti meira á breskan
markað með vörur sínar.
Síðan segir að fyrirtækin Tesco
og Bird’s Eye, sem séu stærstu
kaupendur íslenskra sjávarafurða í
Bretlandi, hafí ekki orðið við beiðn-
um Greenpeace að hætta að kaupa
ísléhskán fisk. „Tésco héfúr riýlégá
tekið upp „grænt“ yfirbragð með
því að selja „umhverfisvinsamleg-
ar“ vörur. Samt vilja þeir ekki
skipta um fiskframleiðenda til að
sýna fram á að slátrun hvala skipti
þá máli. Við óskum eftir, að við-
skiptavinir þeirra tali um fyrir
þeim.“ segir að lokum í bæklingn-
um.
Krabbameinsfélag
Reykjavíkur:
Notíð
reyklausa
daginn
Aðalfundur Krabbameinsfélags
Reykjavíkur fagnar því að Rauði
krossinn hefur ákveðið að hætta
tóbakssölu í sjúkrahúsum og
hvetur reykingamenn til að nota
reyklausa daginn í dag , 12.
apríl, til að hætta alveg að
reykja.
Ályktun fundarins hljóðar svo: „Að-
alfimdur Krabbameinsfélags
Reykjavíkur 1989 væntir mikils af
endurskoðun tóbaksvarnarlaga,
sem nú stendur yfir, og hvetur til
að gerðar verði á þeim þær breyt-
ingar sem nauðsynlegar eru til að
ná því takmarki sem sett hefur
verið að ísland verði orðið reyk-
laust um næstu aldamót.
Fundurinn fagnar þeirri ákvörð-
un Rauða krossins að hætta tóbaks-
sölu á sjúkrahúsum í Reykjavík og
væntir góðs af því fordæmi sem
með þessu er gefið um fækkun á
sölustöðum tóbaks.
Fundurinn hvetur sem flesta
reykingamenn til að nota reyklausa
daginn til að hætta alveg að
reykja."