Morgunblaðið - 30.06.1989, Blaðsíða 41

:
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 1989
41
Líf frumbyggja á
norðurslóðum
Til Velvakaiida.
Af gefnu tilefni langar mig til
þess að minnast örfáum orðum á
þá ímynd, sem ég hefí ávallt haft
um eskimóa og frumbyggja á norð-
urslóðum. Mín ímynd hefur verið
nákvæmlega sú, sem fram hefur
verið sett af tveimur starfsmönnum
Morgunblaðsins, þeim Ragnari Ax-
elssyni ljósmyndara og Áma John-
sen blaðamanni. Dægin hefur verið
upp í máli og myndum saga um
hetjudáðir og harða lífsbaráttu í
ómenguðu umhverfi á þeim mörk-
um heimsins, sem við teljum
óbyggileg.
Greinar og myndir þessara
manna eru til fyrirmyndar og mikil
söguleg heimild, því stutt er í að
þessi þáttur hverfi að fullu í menn-
ingarmengun heimsins. Það er vel
að þessar sögulegu myndir séu
varðveittar og kveiktar í hugum
manna því á undanfömum árum
hefur ímynd okkar á frumbyggjum
Grænlands verið skekkt með þeim
vafasama fróðleik, sem ferðamenn
taka með sér heim úr dagsferð til
Kap Dan (Kulusuk) á Austur-
Grænlandi.
Ferðalag til Kulusuk tekur stutt-
an tíma, flugleiðin er ekki löng og
því er hlaðið þúsundum manna á
þetta þorp og íbúa þess yfir sumar-
tímann. Það er of langt mál að tína
til allt sem hægt væri að gera til
þess að hjálpa þeim Kulusuk-
mönnum til þess að í sameiningu
við íslenska aðila bæta nokkuð
ýmis þau aijireyingartilboð, sem til
staðar eru. I dag er þessu litla sam-
félagi mikil hætta búin og átroðn-
ingur ferðamanna þar engum til
sóma.
Útjaskað ósjálfbjarga mannfélag
sem tiplar ráðvillt á barmi glötunar
eða afturhvarfs til fomra búskapar-
hátta. Nútímamenning er þessu
fólki glötun, en viðhald gamalla
hefða og hressleika veiðisamfélags-
ins er þessu fólki allt. Því er nauð-
synlegt að greinar og myndir frá
„ekta“ grænlenskum slóðum birtist
sem oftast til þess að stuðla að þvi
að þetta fólk fái að halda reisn
sinni, alla vega í hugum okkar um
stund.
Friðrik Ásmundsson Brekkan
Til Velvakanda.
Bókina Uppruni Njálu og hug-
myndir eftir Hermann Pálsson fékk
ég í jólagjöf síðastliðinn vetur. Öllum
leyfist að hafa hugmyndir, og þær
hef ég eins og fleiri. Stóra spuming-
in er, hver var höfundur Njálssögu.
Eftir lestur Áma sögu biskups (Staða
Áraa) sem talinn er líklegur, sé ég
ekki að hann hafi haft tíma til sögu-
skrifta. En það er annar biskup,
ekki ómerkari, sem gæti hafa skrifað
söguna og það er Þorlákur helgi
Þórhallsson, fæddur á Hlíðarenda í
Fljótshlíð, 142 árum eftir að Gunnar
Hámundarson var þar veginn. Móðir
hans, Halla, kenndi honum ættvísi
og mannfræði, og þá var mönnum
Grábröndótt læða
Þessi grábröndótta læða týndist
frá Fjarðarseli 10 sunnudagskvöldið
26. júní. Hún er með bleika hálsól
með spjaldi sem á er nafnið henn-
ar, Brandur læða. Þeir sem kunna
að hafa séð hana eru vinsamlegast
beðnir um að hafa samband í síma
77968 eða í vinnusíma 687700 og
spyija úm Hlíf.
skylt að þekkja ætt sína í fimm liði,
segir í sögu Jóns Loftssonar. En
hver var móðurætt Þorláks? Um
hana er lítið vitað.
Að sögn stóð Njáll á Bergþórs-
hvoli að kvonfangi Högna sonar
Gunnars, og ekki er ótrúlegt að
áfram hafi haldist ráð og gjörðir
milli þessa fólks. Og eins og sjá má
enn í dag ganga nöfn í ættir. Þór-
hallur Ásgrímsson var fóstursonur
Njáls og Þorhalla tengdadóttir.
1 Þoriákssögu er tvisvar getið þess
að Þorlákur sat og riti á Hlíðarenda
og svo líka eftir að hann var orðinn
ábóti á Þykkvabæ í Veri. Sagan
greinir frá því að hann fór til náms
að Odda, og eftir það höfðu Odda-
veq'ar ráð á Hlíðarenda. Sagt er að
Þórhallur faðir Þorláks hafi verið
farmaður, áður en hann setti saman
bú að Hlíðarenda. Ari Hjaltlending-
ur, sem var sonur Högna Gunnars-
sonar, er líka sagður hafa verið far-
maður.
Það gæti ekki neinn nema stað-
kunnugur maður lýst svo vel stað-
háttum eins og gert er í fyrri hluta
sögunnar. Og er þá auðvitað líkleg-
astur sá maður sem ólst upp á þeim
bæ er kemur mest við söguna. Auð-
séð er að Njáll á Bergþórshvoli hefur
raðað sínu fólki í byggðina næst sér.
Skarphéðinn I Þórólfsfelli, Þorgerður
í Mörk, Kári og Helga á Dyrhólum.
Ástn'ður og Grimur á Djúpárbakka,
en Ámi Óla telur að Djúpá hafi verið
í Þykkvabæ, samanber heitið Djú-
pós, og að Grímsstaðir í Vestur-
Landeyjum séu kenndir eftir Grími
Njálssyni.
Höskuldur Njálsson átti bú í Holti.
Ekki er vitað af sögunni hvar það
Holt var. I Holti því sem enn ber
örnefnið eru friðlýstar rústir stórbýl-
is. Þar hafa verið mörg hús og hring-
laga gerði umhverfís. Þessi staður
er austan ár, gagnvart Rauðnefs-
staða bæjarstæði. Þaðan er bein lína
til Bergþórshvols um Sámsstaði,
norðan Þríhymings. En Lítingur
drap Höskuld á leið að Bergþórs-
hvoli. Ekki er lengri leið þessi en í
Þórólfsfell frá Bergþórshvoli.
Það hafa komið fram hugmyndir
um að Holt hafi verið í Reynifells-
öldu, sem er norðan Þríhymings. En
ekki er hugsanlegt að brennumenn
hefðu lagt í að ríða fyrir bæjardyr
afkomenda Njáls er þeir fóru frá
brennunni í morgunbirtunni. En það
hefðu þeir orðið að gera ef Holt hefði
verið þar, er þeir riðu á Þrihyming.
Það er efast um sannleiksgildi sög-
unnar. Ekki finnast brunaleifar á
Bergþórshvoli, af hofbruna í Noregi.
Og eins mætti dæma aðrar sögur
eftir orðalagi í Njálssögu, eins og
að dæma hana eftir öðmm hafi hún
verið skrifuð á 12. öld. Ömefnin
segja sína sögu. Ekki er hægt að
taka landið óbreytt eftir tíu aldir, í
samanburði við þá breytingu sem
maður sér í samtíðinni.
3014-3884
Munið — björgunarvestir fyrir alla bátsveija. Klæðist hlýjum
fatnaði og góðum hlífðarfötum í áberandi lit Ofhlaðið ekki
bátinn og jafnið þunganum rétt. Hreyfið ykkur sem minnst
og sýnið sérstaka varúð, er skipta þarf um sæti.
Um höfund Njálu
Kœru vinir!
Hjartanlegar þakkir til ykkar, sem glöddu mig
með heimsóknum, skeytum oggjöfum á nirœð-
isafmœli minu.
Megi gœfan fylgja ykkur.
Ólafur Lárusson.
VINNINGSNÚMER
í Happdrætti
Krabbameinsfélagsins
—' Dregiö 17. júni 1989 ■— ■■■■
TOYOTA COROLLA 4WD: 20087 91566 98394 107153
THAILANDSFERÐ FRÁ ÚRVALI EÐA TÖLVA FRÁ RADÍÓBÚÐINNI
EÐA VÖRUR AÐ EtGIN VAU FRÁ BYKO FYRIR 270.000 KR.:
32651 34396 35903 68427 123754 125796 134235 164497
SÓLARLANDAFERÐ FRÁ ÚRVAU EÐA MYNDBANDSUPPTÖKUTÆKI FRÁ FACO
EÐA VÖRUR AÐ EIGIN VALI FRÁ BYKO FYRIR 125.000 KR.:
12858
20885
32677
54663
57364
76614
77805 107493 116356 143581 149048
107337 114095 131904 145890 150462
FERÐ MEÐ ÚRVAU EÐA HLJÓMLUTNINGSTÆKI FRÁ RADIÓBÚÐINNi EDA
VÖRUR AÐ EIGIN VAU FRÁ BYKO FYRIR 50.000 KR.:
11 24133 43361 67808 84411 101871 121071 132303 161725
2745 24273 43661 68779 84953 103777 121509 136273 173944
3310 30247 45748 71B50 89204 104054 121881 136703 174559
4252 30957 49143 75639 90828 105024 123068 142874 178085
15020 32199 50613 76452 92131 105373 123087 149739 179545
16658 39Í62 57221 78557 93147 109335 127761 152767 180772
17175 40445 59949 7892! 97628 112830 129401 154891 182357
20725 43! 27 65536 84405 99255 119421 130454 157073 183359
Handhafar vinningsmiöa framvísi þeim *
á skrifstofu Krabbameinsfélagsins I
aö Skógarhlið 8, sími 621414.
Krabbameinsfélagið f jj
þakkar landsmönnum ■aK
veittan stuöning.
Krabbameinsfélagið
9 9
cicBcre
1 karlaleit
Amy Irving
Crossing
ueiancey
A jurmy movie about gemng serious.
IHX.
TORNER BROS. 6« 11 1
A JQAN MICKUN SD/ER rfc
AMY IRVING "CBCSStNG DELANCF.Y"
rETERRIEGHtr JERCCN KRABBE SYIVIAMILES “t BÓ. CHIHARA
t SJSAN SANDLER -ttí SUSAN SANELER 53= RAÍHAEL StlVER
-tt MICHAEL NQZIK -t p\N MOCUN SIVER
Sýnd kl. 5 - 7 - 9 og 11