Morgunblaðið - 04.08.1989, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. ÁGÚST 1989
11
Jóhanna Á. Steingrímsdóttir:
Líf á landsbyggðinni
Sumarið er mesti annatími ársins úti á
landsbyggðinni, þó bændur vinni trúlega
lengstan vinnudag allra landsmanna árið um
kring.
Til sjávar og sveita var sumarið kallað
bjargræðistími, þetta orð heyrist nú sjaldan
og er trúlega eitt þeirra orða sem er að
hverfa úr daglegu máli, en skaði er að
hveiju orðinu sem lagt er til hliðar, við það
minnkar fjölbreytni málsins.
Stundum óttast ég að eins fari með
íslenskuna og ostinn sem músin nartaði í,
hún tók bara pínulítinn bita í einu og ætlaði
sér í rauninni alls ekki að éta allan ostinn,
en hún uggði ekki að sér og osturinn hvarf.
Mér finnst íslenskt mál minnka ískyggi-
lega ört, þ.e.a.s. málið einfaldast, menn nota
sem fæst og fábreyttust orð við að koma
meiningu sinni til skila og í framburði verða
orð oft hálf eða mikið stytt. Allir íjölmiðlar
axla mikla ábyrgð í meðferð málsins.
Dag hvern les eða hlustar öll þjóðin á frétt-
ir og margskonar efni sem tilreitt er af fjöl-
miðlum. Vægast sagt er sú framreiðsla ekki
alltaf vönduð.
Vafalaust er sjónvarpið sterkasti aðilinn
sem hægt væri að beita til vemdar íslens-
kunni og reyndar gerir það um þessar mund-
ir athyglisvert átak í þá átt með ágætri
auglýsingu sem birtist á skjánum og eggjar
til málvöndunar, en „betur má ef duga
skal“, að mörgu þarf að hyggja á þeim vett-
vangi.
Gamall málsháttur kom upp í huga minn
eftir að hafa horft á sjónvarp eina kvöld-
stund nýlega: „Að skíta í nytina sína,“ Þessi
málsháttur er frá þeim tíma að bændur höfðu
ær í kvíum, lömbin voru rekin á fjall, en
lambamæðurnar mjaltaðar kvölds og morgna
til búsnytja.
Mjaltakonur mjólkuðu ána á þann hátt
að kijúpa eða sitja aftan við skepnuna og
yar þá mjaltafatan í skotfæri ef ærin lét frá
sér nokkur spörð á meðan á mjöltum stóð.
Ef slíkt skeði var mjólkin (nytin) ónýt og
„Krafa þeirra sem vilja halda
sérkennum íslensks mál er að
sjónvarpið vandi val þula sinna
svo að þeir tali gallalausa
íslensku og séu skírmæltir.“
hellt niður eða gefin kálfum og heimalning-
um.
Ærin hafði eyðilagt afraksturinn, hún
hafði „skitið í nytina sina.“ Þennan máls-
hátt þótti mér mega heimfæra upp á sjón-
varpið þetta kvöld þegar á eftir áður-
nefndri, ágætri auglýsingu, sem hvatti til
að gæta vel íslenskunnar, kom þulur sem
bar íslenskuna svo hroðalega rangt fram að
maður hrökk við.
Hvílík ósköp!
Allar áherslur orða og setninga voru langt
frá íslensku máli og svo að dæmi séu nefnd:
S- og Þ-hljóð urðu að væflulegum blásturs-
hljóðum svo væflulegum að næst lá að
ímynda sér að þulurinn væri blestur á máli.
Slekjuleg og óákveðin S-hljóð hafa meðal
almennings fengið nafngiftina -flug-
freyju-S-, að þessu er brosað, en þegar boð-
ið er upp á svona framburð í sjónvarpi er
málið hvorki broslegt eða saklaust, það er
beinlínis skaðlegt.
Þ hefur sérstæðan hljóm í máli okkar og
má alls ekki blandast eða tillíkjast th í ensku.
Krafa þeirra sem vilja halda sérkennum
íslensks mál er að sjónvarpið vandi val þula
sinna svo að þeir tali gallalausa íslensku og
séu skírmæltir.
Ég vil nefna sem góða fyrirmynd þula
Eddu Andrésdóttur, hún er uppáhalds þulur-
inn minn, hefur góða og látlausa framkomu,
er alltaf smekkleg og hófleg í klæðavali og
það sem mest er um vert hefur framúrskar-
andi góðan framburð, eða með öðrum orðum:
talar íslensku. Sem betur fer er meirihluti
þula vel talandi og skýrmæltir, en það er
ekki nóg, þar má ekki vera nein undantekn-
ing.
Við verðum að horfast í augu við það,
hvort sem okkur líkar betur eða verr, að
sjónvarpið er meiri áhrifavaldur um málvönd-
un en jafnvel allt skólakerfið, það er stjórn-
endum þess skylt að hafa í huga.
Já, þetta eru orðnar miklar vangaveltur
útaf orðinu bjargræðistími.
Ég man að oft var sagt við unglinga á
vorin og sumrin ef þeir voru verklausin
„Ósköp eru að sjá þig halda svona að þér
höndum um há bjargræðistímann“.
Nú er tækni og breyttir atvinnuhættir
orsök þess að margir halda einmitt að sér
höndum á þeim tíma sem kallaður var bjarg-
ræðistími.
Líklega eru það fáir aðrir en bændur sem
eru svo háðir veðurfari að afkoma þeirra
byggist á mestu á góðum sumrum, byggist
á því að vel viðri um bjargræðistímann.
Um há bjargræðistímann er lítið lesið af
dagblöðum á landsbyggðinni, til þess vinnst
lítill tími.
Vinnudagur bænda er ekki strangt talinn
eftir klukku á sumrin það bara unnið á
meðan hagstæð veður og þrek endast, marg-
ir mundu þó kannske telja að þreki og þoli
væri ofboðið með 16—18 stunda vinnu á
sólarhring sem ekki er óalgengt þegar hey-
hirðing stendur yfir, þá er smá dúr betri
þreyttum manni en blaðalestur.
Dagblöðin hverfa lítið lesið í ruslapokann
og varla er horft á sjónvarp eða hlustað á
útvarp, nema fréttir og veðurlýsingar um
heyskapartímann.
Sumir eru líka þeirrar skoðunar að ekki
sé mikils misst þó einhverju sé sleppt af öllu
því sem talið er til frétta, að minnsta kosti
sagði aldraður bóndi, Jón Jónsson í Fremsta-
felli í Kinn, sem farinn er að tapa heyrn,
en ekki þó svo að hamli honum að eiga orð-
ræður við menn:
„Æi, já nú er það talið til hlunninda í
Kinn að vera heyrnarlaus, enda er þetta litla
sem maður heyrir annaðhvort slæmt ellegar
þá hreinræktuð lygi.“
Verkamannabústaðir
afhentir á Seyðisfirði
Seyðisfirði.
LOKIÐ var við smíði á þremur íbúðum í svokölluðu Verkamannabú-
staðakerfi nú nýlega og þær afhentar eigendum. Það var Þórdís
Bergsdóttir, formaður stjórnar verkamannabústaða, sem afhenti
húseigendum lyklana að íbúðunum. Þessar íbúðir eru í fyrsta
húsi af Qórum parhúsum sem byggð verða á þessum stað. Þetta
eru tvær þriggja herbergja íbúðir og ein Qögurra herbergja. Alls
verða tólf íbúðir í þessum fjórum parhúsum.
Þorvaldur Jóhannsson bæjar-
stjóri rakti aðdragandann að
byggingu þessara íbúða. Hann
sagði að þegar vinna við deili-
skipulag hófst fyrir nokkru hefðu
komið upp þær hugmyndir að setja
ný parhús hér við Austurveginn
inn á milli gamalla húsa. Hér
Bundíð slitlag
á Hvamms-
tangabraut
Hvaininstanga.
LOKIÐ er lagningu bundins slit-
lags á Hvammstangabraut, um
5,5 kílómetra.
Borgarverk í Borgarnesi annað-
ist verkið og einnig kafla á þjóð-
vegi 1 í Víðidal, um 6,5 kílómetra,
og er þar með lokið lagninu bund-
ins slitlags á Norðurlandsveg í
gegnum Véstur-Húnavatnssýslu.
Þykir héraðsbúum mikill fengur S
svo bættum samgöngum.
Þá er unnið að styrkingu Vest-
urhópsvegar með malarslitlagi á
um 5,6 kílómetra. Brúarflokkur
frá Hvammstanga er við brú-
arsmíði við Djúpveg S ísafjarðar-
sýslu.
- Karl
væru mörg hús frá því um alda-
mót sem settu mikinn svip á bæinn
og hefðu mikla og m’erkilega sögu.
Og vegna þess að alltaf væri það
vandasamt verk að byggja ný hús
við hliðina á gömlum, þannig að
þau féllu sem best inn í umhverf-
ið, ákvað stjóm verkamannabú-
staða að leita eftir tillögum að
þessum parhúsum. Það voru síðan
fjórir aðilar sem gerðu tillögur,
arkitektarnir Páll Gunnlaugsson
og Arnar Friðriksson hjá Brúnás
hf., Trésmiðja Fljótsdalshéraðs og
„ Morgunblaðið/Garðar Rúnar Sigurgeirsson
lbúðir í verkamannabústöðum á Seyðisfirði voru afhentar eigendum
nýlega.
tæknideild Húsnæðisstofnunar
ríkisins. Það var ákveðið að velja
tillögu tæknideildar húsnæðis-
stofnunar. í framhaldi af því var
boðið út. Lægstbjóðandi var Garð-
ar Eymundsson, húsasmíðameist-
ari á Seyðisfirði, og var samið við
hann um byggingu á þessu fyrsta
parhúsi. Húsið er byggt úr steypt-
um einingum á tveimur hæðum
og er efri hæðin með risi og stór-
um kvistum í stíl við gömlu húsin
í nágrenninu.
- Garðar Rúnar
V FRSIAJNARM AN N AIIELGIN
á Hótel Örk
Stórglæsilegur helgarpaliki i boöi.
Lcilió nánari npplýsinga í síma 98-34700.
Kaffihlaóboró laugardag, sunnudag og mánudag.
Vcrió rclkomin.
hójel
r&’ ODK
Hveragerði, s. 98-34700.
Ferða-
fólk
í VÖRUHÚSIVESTUR-
LANDS fáið þið allt sem þarfí
ferðina, hvort sem halda skal
vestur, austur, norður eða
suður: Matvöru, fatnað og
aíþreyingavörur svo sem spil,
bækur og blöð.
Komið við hjá okkur í sumar
VÖRUHÚS VESTUR-
LANDS
Birgðamiðstöð ferðafólksins
r i
s

sími 93-71 200