Morgunblaðið - 05.09.1989, Qupperneq 14

MOfiGUNBLAÐID ÞRIDJUDAfiyR 5,,SEPJ£^BEfi. 198,9
Leiðín til að sameina
þjóðina - fundin!
eftir Svavar Gestsson
Við birtingn á grein Svavars
Gestssonar, menntamálaráð-
herra hér í blaðinu sl. sunnudag,
féll kafli úr greininni niður. Hún
er birt hér í heild og mennta-
málaráðherra beðinn velvirðing-
ar á þessum mistökum.
Á mánudaginn hófst ráðstefna um
málrækt í Kennaraháskóla íslands.
Þegar ráðstefnan átti að.hefjast var
orðið svo þröngt að setja varð upp
sjónvarpsskerma og hátalara í nær-
liggjandi stofum. Og ráðstefnan stóð
í þijá daga; þar geislaði áhugi og
starfsgleði af hverju andliti.
Þá eru stjórnmál
eins og listsköpun
Eins og kunnugt er þurfa vísinda-
menn oft að bora lengi og oft í iður
jarðar eftir heitu eða köldu vatni.
Og loksins kemur árangurinn í ljós.
Eins er það með stjórnmálamenn.
Þeir reyna oft að finna æðina og það
er iðulega tímafrekt og stundum
dálítið vanþakklátt verkefni. En svo
finnst æðin. Og þá streymir áhuginn
fram. Og fátt er stórkostlegra en
verða vitni að því að hreyfing verður
til. Þá minna stjórnmálin á listsköp-
un: Að skapa hreyfingu sem skilar
jákvæðum árangri. Þá gefa stjórn-
málin h'f, neista sem endist til þess
NYJASTA DANSKA ORÐABOKIN
887 BLAÐSÍÐUR KR. 2.350,-
FÆST HJÁ
BÓKSÖLUM

,u ot°
sV

ORÐABÓKAÚTGÁFAN
að takast á við öll hin verkefnin sem
eru misjafnlega skemmtileg eins og
gengur.
Átak sem sameinar
Og þannig er það einmitt með
málræktarátakið. Þar er hreyfing
sem sameinar fólk hvar sem það er
á landinu í öllum stjórnmálaflokkum
á öllum aldri. Sérstaklega er mikil-
vægt einmitt að áhuginn nær þvert
á kynslóðirnar eins og sást á ráð-
stefnunni í Kennaraháskólanum í
síðustu viku. Og þar voru saman
komnir uppalendur, kennarar af öll-
um stigum: Leikskólastigi, grunn-
skólastigi, framhaldsskólastigi, há-
skólastigi og hygg ég að aldrei áður
hafi öll skólastigin hist með þessum
hætti til þess að ræða um eina grein
— að vísu undirstöðugreinina — í
skójastarfinu.
Ég hef reyndar heyrt að einn
maður hafi í fjölmiðli látið í ljós efa-
semdir um að rétt sé að efna til
málræktarátaks. Þjóðin tali alveg
nógu gott mál. Og þjóðin talar gott
mál, en samt þarf að efna til mál-
ræktarátaks. Það sýnir áhuginn sem
alls staðar hefur birst.
Margvísleg verkeftii
Ástæða er til að þakka hér forseta
íslands fyrir frumkvæði hennar í
þessum málum sem kom fram í ára-
mótaávarpinu síðasta og í grein sem
birtist eftir forsetann í blöðum á
Þjóðhátíðardaginn. En hér hafa
margir aðrir lagt hönd á plóginn.
Verkefnisstjórinn, Guðmundur B.
Kristmundsson, lektor, hefur haft
forystu fyrir þessu starfi ásamt verk-
efnisstjórninni sem er skipuð valin-
kunnu sæmdarfólki. Þar hafa komið
fram hundruð nýrra og ferskra hug-
mynda. Vert er einnig að þakka íjöl-
miðlum sem hafa sýnt áhuga og
skilning í orði og í verki, meðal ann-
ars þetta blað (sem ég skrifa nú í
fyrsta sinni á ævinni samkvæmt
beiðni blaðsins fyrir utan áramóta-
greinar í nokkur ár!).
Síðar á árinu verður efnt til móður-
málsviku í öllum skólum landsins.
Verkefnisstjórinn mun heimsækja
fræðsluumdæmi landsins til þess að
skipuleggja starfið. Þá hefur verið
ákveðið að styðja nokkur útgáfufyr-
irtæki vegna verkefna sem tengjast
átakinu beint eða óbeint. Loks er um
að ræða stuðning við mikilsverða
vísindastarfsemi sem hefur vegna
ijársveltis ekki verið unnin sem
skyldi á undanförnum árum.
Ekki var það lítil hvatning fyrir
okkur er sænska akademían kom hér
á dögunum og lagði fram gjöf til
málræktarstarfsins. Þessi gjöf verð-
ur okkur vonandi öllum hvatning til
að gera enn betur. Æskilegast væri
að hér yrði til sjóður með stuðningi
fyrirtækja, einstaklinga og almanna-
samtaka, sjóður sem væri býsna
sjálfstæður og starfaði sem mest
utan við áhrifasvið ríkisins. Við höf-
um einmitt lagt áherslu á það í mál-
ræktarátaki ársins að virkja frum-
kvæði sem flestra einstaklinga og
samtaka og það hefur til þessa tek-
ist mjög vel. Málræktarátakið birtist
okkur nú sem lýðhreyfing.
Það er því miður orðið fátt sem
sameinar íslensku þjóðina og efna-
hágsmálasíbyljan er ekki til þess fall-
in. En áhuginn a íslensku máli er
samnefnari sem aliir virðast sýna
áhuga og ekki síst þess vegna verður
að halda málræktarátakinu gang-
Svavar Gestsson
„Það er því miður orðið
fátt sem sameinar
íslensku þjóðina og
efnahagsmálasíby lj an
er ekki til þess fallin.
En áhuginn á íslensku
máli er samnefnari sem
allir virðast sýna áhuga
og ekki síst þess vegna
verður að halda mál-
ræktarátakinu gang-
andi.“
andi. Ákveðið var að miða við að
afskiptum opinberra aðila lyki um
fullveldisdaginn 1. desember. En þá
heldur átakið vonandi áfram á vegum
einstaklinga, fyrirtækja og almanna-
samtaka. Og þá verða menn að sýna
frumkvæði og hugmyndaauðgi.
Stöðnun er dauði í þessum efnum
eins og öðrum.
Einn er sá þáttur málræktar sem
ekki hefur verið sinnt sem skyldi þó
hann sé ef til vill mikilvægastur
þeirra allra — það er popptónlistin
og flutningur hennar í síbylju enskra
texta. Þar verða fjölmiðlarnir að setja
sér metnaðarmeiri starfsmarkmið en
•þeir virðast gera nú.
Minna má á að í menningarríkjum
Vestur-Evrópu setja slíkir Ijölmiðlar
sér ævinlega markmið og meginvið-
fangsefni í þessu sambandi. Sums
staðar er beinlínis kveðið á um það
í reglugerðum að innlent efni verði
að vera tiltekið hlutfall af fluttu tón-
listarefni. Vonandi þarf ekki að setja
reglugerðir um slíkt hér á landi.
Vonandi verður unnt í framhaldi af
þeirri umræðu sem nú stendur yfir
um íslenskt mál og menningu að
merkja breytingar á ljósvakamiðlum
í þessum efnum. Ég er þeirrar skoð-
unar að hér sé um að ræða einn
áhrifamesta þátt samfélagsins um
þróun máls og menningar; hvergi eru
unglingarnir eins áberandi meiri-
hluti. Menningarumræða sem er syo
„háfleyg" að ekki má ræða um þenn-
an þátt mala, hún snertir ekki lengur
aðalatriðið: Unga fólkið og uppeldi
þess og aftur viðhorf þess til barn-
anna þegar þar að kemur. Dægurtón-
list eru einn fyrirferðarmesti þáttur
menningarneyslu á landinu. Hana
má ekki afgreiða með hroka sem
garg. Hún er sá áhrifaþáttur hvers-
dagslífsins sem næst fjöimiðlunum
og skólunum og heimilunum ber að
huga að þegar fjallað er um þróun
íslenskrar menningar. Einnig þar
eiga menn því að setja sér markmið
og viðmiðanir.
Allar menningarstofnanir
seiji sér ný markmið
Ljósvakamiðlar og raunar allar
menningarstofnanir eiga að setja sér
markmið og þær eiga að laga skipu-
lag sitt og starfsemi að þessum
markmiðum. Þær eiga líka að huga
að innihaldinu. Er stofnunin að gera
gagn eða ógagn? Hver stofnun eða
fyrirtæki þarf að eiga sjálfvirkt innra
athugunarkerfi þar sem málin eru
endurmetin á hverjum einasta degi
svo að segja. Og skipulag þessara
stofnana þarf að verða þannig að
niðurstöður endurmatsins eyðileggist
ekki af einhveijum ástæðum.
Menntamálaráðuneytið og starfslið
þess fer nú einmitt yfir alla þætti
starfsemi sinnar og unnið er að end-
urskipulagningu ráðuneytisins. Von-
andi verður málræktarátakið til þess
að allar stofnanir íslenskrar menn-
inga'r endurmeti hlutverk sitt, verk-
efni og innihald starfs síns.
Þá lifir íslensk menning.
Höfundur er
mcnnUunálaráðherra.