Morgunblaðið - 15.09.1989, Blaðsíða 18

18
<»>»(*r "if 51TfDVUTW r.f <i!(V *jr/7
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. SEPTEMBER 1989
Jeltsín á hraðferð um Bandaríkin:
A
Utilokar stjómarbylt-
ingn í Sovétríkjimum
Fíladelfíu. Reuter, Daily Telegraph.
SOVÉSKI umbótasinninn Boris Jeltsín sagði í ræðu í Fíladelfíu í gær
að hann teldi engar líkur á að Míkhaíl Gorbatsjov yrði velt úr valda-
stóli í einskonar stjórnarbyltingu. Hins vegar gagnrýndi hann Gorb-
atsjov, Sovétforseta, í sömu andrá fyrir að fara sér of hægt við að
koma umbótum i kring.
„Ég hef enga trú á því að herinn
geri byltingu eða þá einhver önnur
öfl. Ég þekki sovéska stjórnkerfið
það vel af eigin reynslu að slík
valdataka er nær útilokuð,“ sagði
Jeltsín. Eftir ræðuna hélt Jeltsín í
glæsibifreið að hinni sögulegu frels-
isklukku í Fíladelfíu, frelsistákni
Bandarílqanna. Skoðaði hann hana
umkringdur blaðamönnum og sagði
hana minna sig á aðra, fræga risa-
klukku í Kreml.
Jeltsín er í fyrirlestraferð um
Bandaríkin og þykir yfirferð hans
með ólíkindum. Segist hann aðeins
þurfa að þriggja stunda svefn á
nóttunni. Hann heimsækir átta
borgir á fimm dögum og ferðast
um ýmist í ofurlöngum glæsibifreið-
um eða einkaþotu Davids Rockefell-
ers. Hefur hann hlotið góðar við-
tökur enda óspar á yfirlýsingar og
Flugslysið í Skagerrak:
Kafarar
fínnasvarta
kassann
Kaupmannahöfn. DPA.
KAFARAR fundu í gær svarta
kassann úr flaki norsku flugvél-
arinnar sem fórst fyrir utan Jót-
landsstrendur fyrir viku með
þeim afleiðingum að allir um
borð, 55 manns, fórust.
Svarti kassinn verður sendur til
Englands til rannsóknar. Rann-
sóknarmenn vona að svarti kassinn
svipti hulunni af því hvað gerðist
er flugvélin steyptist skyndilega í
Skagerrak.
Sérfræðingar hallast æ meir að
því að málmþreyta sé orsök slyss-
ins. í fyrstu var talið að um
skemmdarverk hefði verið að ræða
en nú þykir fullsannað að svo hafi
ekki verið.
Vélin var smíðuð árið 1953. Enn
eru lík 22 manna ófundin.
látalæti. Ýmist drynur í honum að
Sovétríkin séu komin fram á hengi-
brún vegna ónógra eða of hægra
umbóta, eða hann faðmar að sér
viðstadda og segist undrast hvers
vegna honum hafi verið kennt að
Bandaríkjamenn væru illa innrættir
og hættulegir.
Ferðaþrek Jeltsíns hefur vakið
athygli rannsóknarblaðamanna sem
í gær sögðust hafa komist að því
er dvaldist næturlangt í Baltimore
að hann hefði sturtað í sig hálfri
annarri flösku af Jack Daniels viskíi
í hótelsvítu sinni og sofið í fötunum.
„Oviðjafnanlegur svolgrari," sagði
í Washington Post og Baltimore
Sun sagði orð hans hafa verið
óskiljanleg næsta morgun þar til
hann hefði skellt í sig nokkrum
bollum af kaffi.'
Hermt er að Jeltsín fái 5.000
dollara fyrir hvern fyrirlestur, eða
jafnvirði 300 þúsund króna. Er það
sams konar þóknun og annars
flokks dálkahöfundur eða nýr þing-
maður fær fyrir fyrirlestra. Éftir-
sóttir ræðumenn á borð við Oliver
North og Henry Kissinger eru sagð-
ir fá 25.000 dollara eða 1,5 millj.
króna fyrir ræðuna. Jeltsín lætur
þóknun sína renna til góðgerðar-
mála.
Reuter
Akærður fyrir kókaínsmygl
Jan Feder Madsen, skipstjóri danska flutningaskipsins Nerma,
stígur upp í fangelsisvagn sem flutti hann í bandarískan dóms-
sal. Madsen, sem er 63 ára gamall, og sex aðrir skipverjár voru
handteknir á þriðjudag þegar tollverðir fundu eitt tonn af kókaíni
í skipinu.
Pólverjar
barðir við
landamæri
Rúmeníu
Pólska stjórnin
mótmælir
Vai-sjá. Reuter.
PÓLSKA ríkisstjórnin bar fram
mótmæli í gær við rúmensk
stjómvöld vegna meintra
barsmíða rúmenskra landa-
mæravarða á 30 pólskum ferða-
mönnum. í pólska ríkissjónvarp-
inu vom Rúmenarnir kallaðir
„stigamenn í einkennisfotum“ og
sagt að þeir hafi beitt pólsku
ferðamennina „viðurstyggilegu
harðræði".
Hin opinbera PAP-fréttastofa í
Póllandi sagði að rúmenski sendi-
ráðsritarinn í Varsjá hefði verið
kvaddur í pólska utanríkisráðuneyt-
ið til að taka við mótmælunum.
Sendiráðsritaranum var tjáð að
framferði landamæravarðanna væri
óviðunandi og þeim bæri að refsa.
Pólska sjónvarpið hafði eftir
ferðamönnunum að þeir hefðu verið
í járnbrautarlest á leið frá Búda-
pest þegar lestin var stöðvuð, þeir
teknir afsíðis og vegabréf þeirra
gerð upptæk. Þeir voru barðir með
riffilskeftum og látnir anda að sér
táragasi. Því næst voru þeir læstir
inn í biðsal. Þegar þeir höfðu reitt
af hendi „lausnargjald" voru þeir
sendir aftur til Búdapest.
Mikill skortur í Armeii-
íu vegria verkfalla Azera
Gæti kynt undir enn frekari átök
Moskvu. Reuter. DFA.
BÍLAUMFERÐ hefur stöðvast í
Jerevati, höfúðborg Armeníu,
vegna eldsneytisskorts og bygg-
ingaframkvæmdir á jarðskjálfta-
svæðunum lagst af vegna verk-
falla járnbrautarstarfsmanna í
nágrannalýðveldinu Azerbajdz-
han. Pravda, málgagn Sovét-
stjórnarinnar, sagði að Armenía
væri því sem næst í „efnahags-
legri herkví“. Blaðið sagði að
87% af aðföngum Armena bærust
Sósíalistar flýta kosning-
um til spænska þingsins
Madrid. Frá Ragnari Bragasyni, fréttaritara Morgnnblaðsins.
FELIPE Gonzáles, forsætisráðherra og leiðtogi Sósíalistaflokks
Spánar, PSOE, kom engum á óvart þegar hann snemma í septem-
ber flýtti þingkosningunum um sjö mánuði, til 29. október næst-
komandi. Hann gaf þá ástæðu að nú væri tíminn dýrmætur til
að undirbúa þátttöku Spánar í hinum opna markaði Evrópubanda-
lagsins 1992, og hafa svo aftur kosningar 1993, þegar allt er af-
staðið.
En stjórnarandstaðan segir að
enginn hagnist á kosningum núna
nema ríkisstjórnin. í kosningun-
um sem fram fóru í sumar til
Evrópubandalagsins komu helstu
stjómarandstöðuflokkamir, PP og
CDS, illa út á meðan PSOE hélt
sínu striki meira eða minna, þrátt
fyrir margar hrakspár. Ríkis-
stjórnin vill því kosningar aftur á
meðan byrinn er góður og vonast
til að halda hreinum meirihluta
sem hún hefur haft frá stórsigri
PSOE 1982.Í kosningunum 1986
fékk flokkurinn 44,4% atkvæða,
en íhaldsmenn PP (Partido Popul-
ar) aðeins 26,1% og miðjumenn
CDS 9,2%.
Önnur ástæða fyrir að kosning-
unum var flýtt er ef til vill sú að
harkalegar og óvinsælar efna-
hagsráðstafanir kunna að vera
framundan, til viðbótar þeim sem
þegar hefur verið gripið til, í því
skyni að spyrna á móti síaukinni
neyslu í þjóðfélaginu.
Eftirspurnin eykst nú um 7%;
á móti 5% framleiðsluaukningu.
Ef fram heldur sem horfír kann
Spánn að verða skuldum vafinn.
Gripið var til aðgerða í júní og
júlí, en þær hafa enn sem komið
er skilað takmörkuðum árangri,
auk.þess að vera afar óvinsælar.
Það voru settar strangar tak-
markanir á bankalán til einstakl-
inga og á kaup með afborgunum,
og á þannig að reyna að draga
úr neyslunni. Stjórnarandstaðan
segir þetta allt hafa mistekist og
nú verði að grípa til alvarlegri
aðgerða sem gætu haft slæm
áhrif á fylgi PSOE ef kosið yrði
eftir átta mánuði.
Auk alls þessa eru tengsl ríkis-
stjórnarinnar við verkalýðsfélögin
ekki eins góð og áður. Allshetjar-
verkfallið 14. desember síðastlið-
inn er enn í fersku minni, og
stærstu félögin fara ekki fram á
það við félaga sína að þeir kjósi
PSOE.
Þrátt fyrir þetta eru González
og varaforsætisráðherrann Al-
fonso Guerra nokkuð sigurvissir.
Báðir eru þeir sterkir persónuleik-
ar, orðheppnir og koma vel fyrir,
en þá eiginleika skortir leiðtoga
stærsta stjórnarandstöðuflokks-
ins, Partido Popular, tilfinnan-
lega. Formaður hans, Manuel
Fraga, hefur Iátið yngri manni
eftir efsta sæti listans, José María
Aznar. Þótt Fraga njóti almennt
góðs álits hefur það löngum þótt
neikvætt fyrir flokkinn að hann
var ráðherra í tíð Francos. Aznar
er hins vegar maður sinnar samt-
íðar, 36 ára gamall, og með hon-
um hyggst Partido Popular yngja
upp ímynd sína og losna við fyrr-
nefnd tengsl.
Hvort það kemur til með að
bera tilætlaðan árangur kemur
svo í ljós þegar Spánveijar ganga
að kjörborðinu þann 29. október
næstkomandi. Það verða fimmtu
þingkosningarnar á Spáni frá
upphafi lýðræðis 1977.
um járnbrautarlínur á azersku
landssvæði en járnbrautasam-
göngur hafa rofhað vegna verk-
falla í Azerbajdzhan.
Verkföllum var aflýst á mánudag
þegar stjómvöld hétu því að viður-
kenna samtök stjórnarandstæð-
inga, Alþýðufylkinguna í
Azerbajdzhan, og að beita sér fyrir
því að hið umdeilda hérað Nag-
orno-Karabak, sem að mestu er
byggt Armenum, yrði fært undir
stjórn Azera. Járnbrautasamgöng-
ur hafa hins vegar ekki hafist á
ný. Talsmaður Alþýðufylkingarinn-
ar sagði að ríkisstjórn Azerbajdz-
hans gæti ekki haldið uppi lesta-
samgöngum vegna þess að Armen-
ar ynnu skemmdarverk á járn-
brautarteinunum. Vildu þeir með
þeim hætti mótmæla kröfum Azera
um yfirráð yfir Nagorno-Karabak.
Pravda sagði að mikill eldsneyt-
isskortur væri í Jerevan og hefðu
sjúkraflutningar í borginni stöðv-
ast. Sömuleiðis hefði skortur á hrá-
efnum til byggingariðnaðar stöðvað
framkvæmdir á jarðskjálftasvæð-
um, þar sem yfir 20.000 manns
týndu lífi í desember á síðasta ári.
Blaðið sagði að aukinn vöruskortur
gæti kynt undir enn frekari átökum
á milli nágrannalýðveldanna, en
a.m.k. 100 manns hafa fallið í átök-
um um Nagorno-Karabak undan-
farna 18 mánuði.
Útvarpið í Jerevan flutti ávarp
Æðsta ráðs lýðveldisins til leiðtoga
á sovéska þinginu og í Æðsta ráði
Azerbajdzhans þar sem hvatt var
til að lestarsamgöngum yrði tafar-
laust komið í samt lag. „Ástandið
í Nagorno-Karabak, sem er í al-
gerri herkví, er enn alvarlegra. Við
óttumst mjög um öryggi bræðra
okkur þar,“ sagði í ávarpinu.
Tass-fréttastofan sovéska
greindi frá því í gær að verkfalli í
stærstu járnbrautarstöð í Moldavíu
hefði verið hætt. Verkfallinu, sem
staðið hefur í 18 daga, var aflýst
eftir að Míkhaíl Gorbatsjov Sovét-
forseti og Pjotr Skripstshenko, leið-
togi yerkfallsnefndarinnar, höfðu
ræðst einslega við.
Danir rannsaka óson-
lagið yfir Grænlandi
Kaupmannahöfn. Frá Nils Jörgen Bruun,
DANSKA veðurstofan mun í vet-
ur reisa mælingastöð í Thule á
Grænlandi í því skyni að rann-
saka þykkt ósonlagsins yfir
Iandinu, svo og áhrif útíjólu-
blárra geisla á plöntur, og næsta
vetur verður sambærileg stöð
sett upp í Syðri-Straumfirði.
Þetta verður framlag Dana til
ósonrannsókna á norðurheim-
skautssvæðinu, en þar eru fyrir
nokkrar slíkar mælingastöðvar, til
dæmis á Svalbarða og í Kanada.
Niðurstöðumar verða sendar til
fréttaritara Morgunblaösins.
World Ozon Data Center í Kanada,
þar sem safnað er saman upplýsing-
um frá öllum heimshornum.
Það er danska ríkið sem greiðir
kostnaðinn af þessu verkefni, um
það bil 2,7 milljónir danskra króna
(ríflega 21 millj. ísl. kr.). Þetta er
liður í umfangsmikilli rannsóknar-
áætlun sem Danir hafa ákveðið að
beita sér fyrir og er markmiðið með
henni að draga úr notkun klórflúor-
kolefna. Hefur danska þingið veitt
um 45 millj. dkr. alls til hrinda
áætluninni í framkvæmd.