Morgunblaðið - 07.10.1989, Blaðsíða 15

MOÉGUNBLAÐIÐ IAUGAUDAGUR 7, OKTÓBER 1989
15 f
LANDSFUNDUR SJALFSTÆÐISFLOKKSINS
Sjálfstæðismenn um tengslin við EB:
Nauðsyn að fylgjast með
breytingum og aðlagast þeim
Ekki ákjósanlegt að æskja inngöngu nú
NAUÐSYNLEGT er að fylgjast grannt með örri þróun innan Evrópu-
bandalagsins og aðlagast þeim breytingum, sem þar eiga sér stað í
efnahags- og atvinnulífí. Marka þarf skýra stefnu gagnvart bandalag-
inu, ekki síst vegna þess að íslendingar eru háðari markaði EB en flest-
ar grannþjóðir sem enn standa utan þess, nú þegar sameiginlegur innri
markaður EB-landa er í sjónmáli. Mestu skiptir að nálgast viðfangsef-
nið með opnum huga og án fordóma sem gera menn óhæfa til samninga-
viðræðna. Einhugur ríkti um þessi sjónarmið á umræðufundi sem hald-
inn var á Hótel Sögu í fyrrakvöld i tengslum við landsfund Sjálfstæðis-
flokksins. Fundarmönnum þótti ekki ákjósanlegt að æskja inngöngu í
Evrópubandalagið strax, enda væri ólíklegt að viðræður um slíkt gætu
haflst fyrr en eftir 1992. Málshefjendur á fúndinum voru þeir Björn
Bjarnason aðstoðarritstjóri og Einar K. Guðfinnsson útgerðarsfjóri.
Björn Bjarnason sagði að hér virt-
ist vera landlægur ótti við að þjóðleg
einkenni kynnu að tapast við mikil
samskipti og tengsl við aðrar þjóðir.
Óttinn við að kvótinn komist á fárra
hendur í þéttbýii væri svipaður
kvíðanum um að útlendingar nái
fiskimiðunum á sitt vald, ef við tengj-
umst ríkjaheildinni í Evrópu of náið.
En þá mætti spyija hvort við stæð-
um ekki betur að vígi sameinuð sem
hluti af stærra bandalagi og mark-
aðssvæði heldur en sundruð og ein-
angruð utan þess. Það væri áreiðan-
lega auðveldara að standa vörð um
menningu okkar og sjálfstæði ef
unnt reyndist að koma málum þann-
ig fyrir að úrlausn grundvallarvanda-
mála í atvinnulífi okkar dreifðist á
fleiri herðar.
Bjöm gerði viðræður, sem nú fara
fram milli EFTA og EB um hugsan-
legt sameiginlegt efnahagssvæði í
Evrópu, að umtalsefni. Hann sagði
að í þeim myndi reyna á þvort fallist
yrði á almenna fyrirvara Islands. Þar
taldi hann skipta_ mestu almennan
fyrirvara um rétt íslendinga til nátt-
úruauðlinda til iands og sjávar og
Framsögumaður sagði stjórnar-
skrárnefnd vilja breyta kosningalög-
um í nútímahorf. Hann sagðist telja
að of margir gallar hefðu komið í
ljós á prófkjöri en var því meðmælt-
ur að persónukjör yrði gert auðveld-
ara. Gefa mætti kjósendum kost á
að raða sjálfir nöfnum á framboðs-
listum, eins og tíðkast í Danmörku.
Þingmaðurinn kynnti þar næst hug-
mynd sem hann sagði geta orðið
umræðugrundvöll að breyttri skipan
kjördæmamála. Kjördæmin yrðu
óbreytt en þingmenn yrðu alls 60 í
stað 63 nú og þannig sýnt gott for-
dæmi um sparnað í æðstu stjórn.
Kjörseðlar yrðu tveir; annars vegar
myndu verða kosnir 36 þingmenn í
kjördæmunum með hefðbundnum
hætti en hins vegar yrðu 24 lands-
kjörnir þar sem atkvæðavægi yrði
jafnt. Kjördæmakjörnir yrðu 9 í
Reykjavík, 6 á Reykjanesi, 5 á Norð-
urlandi eystra, 4 á Suðurlandi og
síðan 3 á Vesturlandi, Vestfjörðum,
Norðurlandi vestra og Austurlandi
hveiju um sig. Matthías sagði kostina
við tillögur sínar vera þá helsta að
að kerfið verði einfaldara og auðskilj-
anlegra, erfiðara verði fyrir smá-
framboð að koma manni á þing og
það muni minnka líkur á glundroða.
Loks að fleiri þingmenn en áður,
þ.e. landslistaþingmennirnir, verði
' ekki nátengdir kjördæmahagsmun-
sérstakar reglur um aðgang útlend-
inga að vinnumarkaði vegna fámenn-
is þjóðarinnar.
Einar K. Guðfinnsson stiklaði í
ræðu sinni á stóru í sögu Evrópu-
bandalagsins og afstöðu Islendinga
til aðildar að því. Hann minnti á
ályktun landsfundar Sjálfstæðis-
um og eigi því auðveldara með að
taka afstöðu sem þingmenn alls
landsins.
Halldór Blöndal vildi íhuga breyt-
ingar á kjördæmunum, m.a. kæmi
tik greina að skilja Suðurnes frá
Reykjaneskjördæmi. Ef til vill mætti
gera Akureyri að sérstöku kjör-
dæmi, sama gilti um Isafjarðardjúp
suður til Þingeyrar. Halldór sagðist
andvígur því að einstaklingum yrði
gert ókleift að bjóða sig fram í kjör-
dæmi þar sem þeir væru sterkir og
taldi ókost við tillögurnar að þær
yrðu til að auka miðstýringu.
Jón Magnússon sagðist hafa starf-
að í flokknum í 27 ár og ávallt hefðu
kjördæmamálin og jöfnun atkvæða-
vægis verið til umræðu. Fjölmargar
tillögur um breytingar á kjördæmun-
um væru oft til þess eins að drepa
þessu réttlætismáli á dreif. Jón
minnti á að íslendingar hefðu undir-
ritað sáttmála Sameinuðu þjóðanna
þar sem kveðið væri á um jafnrétti
allra I kosningum.
Árni Grétar Finnsson sagði kjör-
dæmamálið vera mál málanna og
horfast yrði í augu við „heijans átök“
sem nú væru milli landsbyggðar og
Reykjavíkursvæðisins. Óskandi væri
að hægt yrði að halda uppi byggð
alls staðar þar sem hún væri fyrir
hendi en ef við hygðumst halda
áfram að búa við góð lífskjör væri
flokksins fyrir 28 árum um þetta
mál og orð Bjarna Benediktssonar
þáverandi flokksformanns, um að
ýmis ákvæði í Rómarsáttmálanum
sköpuðu mikinn vanda fyrir fámenna
í þjóð í stóru, lítt nýttu landi.
„Enn sýnist mér við vera I svipuð-
um sporum," sagði Einar. „Við
stöndum utan bandalagsins, eigum
brýnt erindi inn á markaði þess, en
getum ekki né viljum afsala okknr
því sjálfstæði sem Rómarsáttmálinn
krefst af þjóðum Evrópubandalags-
ins.“
Einar sagði að Islendingar yrðu
að vera vel búnir undir að mæta
breyttum tímum í viðskiptum við
EB-löndin. Við værum nú háðari við-
skiptum við Evrópubandalagsríkin
en nokkru sinni, um 52% af útflutn-
ingi ökkar færu þangað. Nærri allur
saltfiskur, 94% ísfisks og 60% lýsis-
útflutnings færu til þessara landa.
ljóst að þessi stefna gengi ekki upp.
Reyna yrði að ná samstöðu um lausn
og aldrei mætti gleyma að stjórnmál
væru list hins mögulega. Best væri
að koma á einmenningskjördæmum
en hann taldi auðveldast að ná sam-
stöðu um að breyta landinu öllu í
eitt kjördæmi.
Ragnar Halldórsson mælti með því
að kaleikur stjórnarskrárbreytinga
yrði frá þingmönnum tekinn og efnt
til sérstaks stjórnlagaþings. Hann
vildi fækka þingmönnum niður í
fimmtíu og stytta samanlagðan
þingtíma í nokkrar vikur á ári; þing-
mennska ætti ekki að vera fullt starf.
Pálmi Jónsson sagðist fagna því
að þessi mál væru nú tekin til um-
ræðu innan flokksins. Hann taldi
meint óréttlæti vegna misvægis at-
kvæða ekki koma fram í störfum
Alþingis og tal um óeðlilega hagsmu-
nagæslu fyrir kjördæmi væru ýkjur.
Pálmi andmælti hugmynd Ragnars
um stjórnlagaþing og sagðist efast
um að reynslulitlir menn kæmust að
skynsamlegri niðurstöðu en alþingis-
menn í stjómarskrármálunum. Aðrir
sem tóku til máls í umræðunum voru
Gunnar G. Schram, Bragi Mikaelsson
og Halldór H. Jónsson.
Matthías Bjarnason flutti lokaorð
og varaði við ýkjum og kröfuhörku
í sambandi við jöfnun atkvæðavægis.
Að lokum sagði Matthías að hann
ætti erfitt með að koma því heim
og saman að óréttlætið vegna mis-
vægis atkvæða væri svo hróplegt en
samt flytti fólk í striðum s'traumum
til Reykjavíkursvæðisins. „Skýringin
hlýtur að vera sú að þangað leitar
klárinn sem hann er kvaldastur,“
sagði Matthías Bjarnason.
Og innflutningstollar á Evrópumark-
aði væru nýtt vandamál sem enn
knýr á um að leita leiða til að auð-
velda aðganginn að mörkuðum EB.
Styrkja þarf stöðuna
á Bandaríkjamarkaði
Einar taldi ekki koma til greina
að ganga í Evrópubandalagið nú, því
þyrfti að leggja kapp á að ná eins
hagstæðum samningum við banda-
lagið og kostur væri. Hann sagði að
hins vegar hlytum við að stefna að
því að minnka vægi viðskipta okkar
við EB. Undanfarin ár hefðu við-
skipti við ríki Suðaustur-Asíu vaxið
en heldur minnkað við Bandaríkin.
Enginn vafi væri á að treysta þyrfti
hlutdeild okkar á Bandaríkjamark-
aði.
Björn Bjarnason sagði að hann
teldi ekki að taka ætti pólitískar
ákvarðanir um að beina viðskiptum
í tilteknar áttir, slíkt yrði að ráðast
af markaðsaðstæðum hveiju sinni.
„Evrópusamstarfið snýst um miklu
fleira en viðskiptamál, það snýst iíka
um öryggismál og menningarmál
ýmiskonar," sagði Björn. Geir
Andersen kvaðst telja nauðsynlegt
að efla tengsl við Bandaríkin áður
Nokkrir ræðumanna gerðu sjálf-
stæði sveitarfélaga að umtalsefni og
sögðu að vinstri menn hefðu það
markmið að færa sem mest af valdinu
til ríkisins, frá fólkinu heima I hér-
aði. Guðjón Ingi Stefánsson sagði að
fyrir 30-40 árum hefði það þótt eðli- _
legt að landsbyggðarmenn reistu eig-
in orkuver, byggðu skóla eða stofnuðu
sparisjóði. Fátt mætti nú aðhafast án
þess að sækja leyfi suður.
Hann nefndi sem dæmi að samtök
sveitarfélaga hefðu haft frumkvæði
að því að settir voru iðnráðgjafar um
landið og stofnuð iðnþróunarfélög.
Nú lægi á borði ráðherra tillaga um
að setja iðnráðgjafana undir stjórn
Byggðastofnunar. Guðjón sagði að
brýnt væri að vekja aftur upp um-
ræðu um þriðja stjórnsýslustigið. Það
myndi stuðla að valddreifingu, efla
landsbyggðina og styrkja.
í ræðu sinni sagði Lárus Jónsson
meðal annars að kjarni byggðastefnu
hlyti að vera sá að vel rekin fyrir-
tæki skili arði og geti eflst án tillits
til þess hvar þau eru á landinu. Hann
minnti einnig á tillögur sem hafa
verið til umræðu á vettvangi flokks-
ins um eflingu svokallaðra vaxtar-
svæða á landsbyggðinni, þjónustu
og þéttbýliskjarna til mótvægis við
suðvesturhornið.
Sigríður A. Þórðardóttir sagði að
hún þekkti lífið af eigin raun I litlu
sjávarþorpi á landsbyggðinni, þar
sem flestir hefðu lífsviðurværi af
veiðum og vinnslu fisks. Það væri
uggvænlegt ef fólk þyrfti að flýja
þessi byggðarlög af því að það fengi
ekki að njóta afraksturs af erfiði
sínu.
Sigríður sagði að breytingar f þjóð-
félagsgerðinni hefðu valdið því að
menn þekktu ekki lengur kjör hvers
annars. Þetta væri óheillavænleg
þróun, ýtti undir innbyrðis ríg sem
þjóðfélagið mætti ekki við.
Hún varaði við þeirri svartsýni og
bölmóði sem einkennt hefði umræðu
um byggðamal. Sérstaklega hefðu
verið felldir þungir áfellisdómar yfir
bændum sem ættu þá ekki skilda.
Bændur og sjómenn hafa verið burð-
arásar þjóðfélagsins, sagði Sigríður,
ekkert réttlætir að þeim sé skammt-
að úr hnefa sem stafkarlar væru.
Rúnar Guðbjartsson flugmaður
vakti máls á samningsgerð um
stækkun álversins í Straumsvík.
‘Sagði hann það skoðun sína að
byggja ætti iðjuverið úti á landi,
en gengið væri til frekari viðræðna
við Evrópuþjóðir. Einar K. Guðfinns-
son sagði að íslendingar ættu að
nýta sér vel þá möguleika sem fæl-
ust í að vera miðja vegu milli Evrópu
og Bandaríkjanna. Góð þróun í sjáv-
arútvegi hefði farið saman við mikil
samskipti við Bandaríkin. Þangað
þyrftum við að horfa í auknum
mæli, það væri ekki 'góð markaðs-
stefna til lengri tíma að setja öll sín
egg í sömu körfuna.
Bjöm Bjarnason sagði að góðir
viðskiptasamningar við Evrópulönd
og Bandaríkin þyrftu ekki að stang-
ast á. Hann ítrekaði að Evrópusam-
starfið snerist ekki einvörðungu um
viðskiptamál.
Eyjólfur Konráð Jónsson kvaðst
telja alla sammála um að ekki væri
æskilegt að sækjast nú eftir inn-
göngu í Evrópubandalagið. Við ætt-
um ekki og gætum ekki flanað að
neinu. Hann sagði að ekki þyrfti að
óttast um fiskveiðiréttindin þótt við
sæktum um aðild. Auðvitað ætti að
gera almenna samninga við EB og
ekki taka sjávarútvegsmál út úr.
„Þessir menn viðurkenna að þeir vilji
kaupa íslenskan fisk en þeir hlusta
á rök.“
helst sem lengst frá Reykjavík. Ef
ekki næðust samningar við erlenda
aðila um það ættu Islendingar hik-
laust að fjármagna byggingu álvers-
ins sjálfir. Ekki þyrfti að óttast að
erfitt yrði að afla lánsfjár erlendis.
Þegar Flugleiðir hefðu ákveðið að
yngja flugflota sinn hefðu fulltrúar
banka um allan heim boðið þeim fé
á mjög góðum kjörum.
Rúnar sagði að betra væri að
fresta smíði álvers en að velja þann
kost að stækka verksmiðjuna í
Straumsvík, því ef sú leið yrði valin
skapaði það fleiri vandamál er fram
í sækti.
Ekki má leyfa
innflutning búvara
Erlendur Eysteinsson frá Stóru
Giljá varaði við umræðum um inn-
flutning landbúnaðarafurða, eins og
margir aðrir ræðumenn. Sagði hann
að öll framleiðsla innanlands og verð-
mætasköpun væri þjóðinni til góða.
Ef kaupa ætti þær vörur erlendis
væri aðeins verið að eyða dýrmætum
gjaldeyri.
Guðjón A. Kristjánsson formaður
Farmanna og fiskimannasambands-
ins sagði, að íslendingar ættu að
reyna til þrautar að koma lamba-
kjöti á framfæri erlendis. Þar væri
um lostæta munaðarvöru að ræða
sem þyrfti að kynna og verðleggja
sem slíka. Hann sagði einnig að fólk
á Vestíjörðum og Austfjörðum ætti
heimtingu á því að þat’ yrðu gerð
jarðgöng þannig að menn gætu átt
eðlileg samskipti og gengið að sam-
eiginlegri atvinnu allt árið.
Kristinn Pétursson alþingismaður
sagði að ekki mætti gleyma þeim
möguleikum sem varaflugvöllur gæti
skapað. I framtíðinni yrði að beina
sjónum í auknum mæii að útflutningi
á fersku sjávarfangi með flugvélum.
Einnig gæti Island orðið mikilvæg
millihöfn fyrir flugfrakt. Á hveijum
degi flygju 300 þotur um íslenskt
flugstjórnarsvæði.
Hann sagði að einnig þyrfti að
skoða samgöngubætur innanlands
með opnari huga. Þegar arðsemi
slikra framkvæmda væri reiknuð
þyrfti að meta aukningu á framleiðni
byggðarlaganna sem af þeim hlytist.
Varanlegar fjárfestingar í sam-
göngumálum, eins og jarðgöng eða
malbikaðir vegir, væru skynsamlegar
frá sjónarhóli þjóðarheildarinnar.
Fundarmenn hlýða á umræður um byggðamálin.
Rætt um kjördæmaskipun og misvægi atkvæða:
Þangað leitar klárinn
sem hann er kvaldastur
- sagði Matthías Bjarnason alþingismaður sem telur mis-
vægi atkvæða ekki stöðva fólksstrauminn til Reykjavíkur
MATTHÍAS Bjarnason alþingismaður hafði lramsögu í umræðum lands-
fundarmanna um kjördæmaskipan og kosningalög. Hann rakti m.a. þau
vandkvæði sem kæmu í ljós þegar reynt væri að samræma sjónarmið-
in varðandi kjördæmaskipan. í umræðum komu fram mjög ólík sjónar-
mið varðandi misvægi atkvæða en margir mæltu með því að ein-
menningskjördæmum yrði komið á. Fundarstjóri var Sigrún Trausta-
dóttir.
Umræður um byggðamál;
Spoma verður við
fólksflóttanum
ISLAND er óðum að skiptast í tvær þjóðir, höfúðborgarbúa og lands-
byggðarfólk. Sporna verður við fólksflótta úr dreifbýlinu til suðvestur-
hornsins. Ella skapast óleysanleg vandamál, ekki aðeins í hinum dreifðu
byggðum heldur einnig vegna fólksfjölgunar á höfíiðborgarsvæðinu.
Þetta var inntakið í máli margra þeirra sem til máls tóku í umræðum
undir yfirskriftinni „Hvert stefnir í byggðamálum?" á landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins á fimmtudagskvöld. Framsögumenn voni Lárus Jónsson
framkvæmdastjóri og Sigríður A. Þórðardóttir sveitarstjórnarmaður á
Grundarfirði og formaður Landssambands sjálfstæðiskvenna.