Morgunblaðið - 07.10.1989, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. OKTÓBER 1989
Athugasemdir vegna
Sigureyj armáls
eftir Guðmund
Malmquist
ByggðastQfnun er gagnrýnd
harkalega og óvægið í Staksteinum
sl. föstudag. Þessari gagnrýni er
haldið áfram í leiðara sunnudags-
blaðsins þó með málefnalegri hætti.
Vegna þessara skrifa vil ég fá að
benda á nokkrar staðreyndir og
jafnframt rökstyðja þær ákvarðanir
stjórnar sem til umræðu eru.
Gjaldfelling lána á Sigurey
Þegar ljóst varð að Hraðfrystihús
Patreksfjarðar hf. yrði gjaldþrota
beindi forsætisráðherra þeim til-
mælum til Byggðastofnunar að
stofnunin hjálpaði Patreksfirðing-
um að halda skipunum. Stofnunin
tilkynnti því fyrirfram að hún myndi
mismuna útgerðum sem vildu bjóða
í skipin með þeim hætti að allar
útgerðir sem staðsettar eru annars
staðar en á Patreksfirði yrðu að
greiða áhvílandi lán Byggðastofn-
unar strax. Þau lán sem hvíla á
skipum félagsins eru ekki hluti af
upprunalegri fjármögnun þeirra
heldur tilraunum til að endurskipu-
leggja skuldir hraðfrystihússins.
Á fundi stjórnar Byggðastofnun-
ar 2. ágúst sl. samþykkti stjórnin
að minni tillögu að gjaldfella öll lán
áhvílandi á Þrym BA og Sigurey
BA ef skipin yrðu seld frá Patreks-
firði. Samþykkt þessi var ítrekuð
og tilkynnt sérstaklega. Þegar
nauðungarsala á Sigurey fór fram
höfðu ijölmiðlar einnig greint frá
samþykktinni og var hún því vel
kunn. Fyrir uppboðið höfðu for-
svarsmenn nokkurra útgerðarfyrir-
tækja, m.a. á Vestijörðum, sam-
band við einstaka stjórnarmenn og
spurðust fyrir um það hvort sam-
þykkt þessi væri óhagganleg og var
mönnum tjáð að svo væri. Það
væri því alls ekki rétt að breyta
þessari samþykkt nú gagnvart þeim
aðilum. Samþykkt stjórnar Byggða-
stofnunar er alls ekki beint geng
Stálskipum hf. og forsendur fyrir
ákvörðuninni eru ekki brostnar eins
og haldið hefur verið fram.
Kaupin á Sigurey
Með vitund og vilja meiri hluta
stjórnar Byggðastofnunar lét ég
lögmann Byggðastofnunar bjóða
230 m.kr. í skipið sem mun vera
rúmlega húftryggingarmat að við-
bættri hagsmunatryggingu. Með
þessu vildi ég sýna þá áherslu sem
Byggðastofnun lagði á það að skip-
ið yrði kyrrt á staðnum. Þetta var
líka fullt verð fyrir skipið að mínu
mati. En svo fór sem fór, boð héldu
áfram að berast og ekki var hætt
fyrr en heimamenn sáu að sér þeg-
ar boð voru komin langt fram úr
öllum raunhæfum tölum.
Stálskip hf. keyptu Sigurey á
uppboðinu fyrir 257,5 m.kr. Búast
má við 4—5% kostnaði við kaupin,
þ.e. 10—12 m.kr. til viðbótar kaup-
verði. Þá á skipið fyrir sér 16 ára
skoðunarviðgerð sem gæti kostað á
milli 20 og 30 m.kr. Kaupverð Sig-
ureyjar nálgast því 300 m.kr.
Líklegt er að skipið sjálft geti að-
eins staðið undir helmingi þeirrar
fjárhæðar eða 150 m.kr. Það þarf
því sterk bein og sterka stöðu til
ISAFJÖRÐUR
Páll Kr. Pálsson
UPPBYGGING IÐNAÐAR
f DREIFBÝLI
Iðnlánasjóóur gengst nú fyrir fundum
um uppbyggingu iðnaðar í dreifbýli.
Að þessu sinni:
■ 10.októberálSAFIRÐI
Hótel ísafirði kl.20.15
■ Markmið fundanna er:
að kynna starfsemi Iðnlánasjóðs fyrir stjórn-
endum fyrirtækja og fulltrúum atvinnulífs í
dreifbýli,
að vekja áhuga stjórnenda fyrirtækja á
nýsköpun, sameiningu fyrirtækja og samstarfi
þeirra.
Lögð verður áhersla á þessa málaflokka:
Lánafyr/rgreiðslu, vöruþróun, markaðsmál,
tækni, afkastagetu, söluaðferðir, dreifileiðir
og samstarf við önnur fyrirtæki.
■ Dagskrá:
1. Kynning á starfsemi lönlánasjóðs og þeirri
fyrirgreiðslu sem Iðnlánasjóður veitir fyrirtækj-
um.
Bragi Hannesson, bankastjóri.
2. Fyrirlestur um markaðsathuganir og mat á
markaðsþörf.
Þráinn Þorvaldsson, framkvæmdastjóri.
3. Fyrirlestur um vöruþróun.
Páll Kr. Pálsson, framkvæmdastjóri.
4. Fyrirlestur um samstarf og samruna fyrirfækja.
Pétur Reimarsson, framkvæmdastjóri.
5. Fyrirlestur um arðsemísmat á
hugmyndum.
Jafet S. Ólafsson, útibússtjóri.
Gert er ráð fyrir að hver fyririestur taki 20-30
minútur. Fundarstjóri verður Jón Magnússon,
formaður stjórnar Iðnlánasjóðs.
VIÐ HVETJUM ALLA ÞÁ SEM MÁLIÐ VARÐAR TIL AÐ KOMA.
O
IÐMLÁNASJOÐUR
ARMÚLA 7, 108 REYKJAVlK, SÍMI 680400
Guðmundur Malmquist
„Ég hef stundum sagt
að það sé hlutverk
Byggðastofnunar að
mismuna til að jafiia
aðstöðu. Ef menn fallast
ekki á það að stofnun-
inni sé heimilt að mis-
muna greinum og stöð-
um þá sé ég mjög litla
ástæðu fyrir því að
Byggðastofnun sé starf-
rækt sem lánastofhun
eins og nú er gert.“
að standa við þessi kaup. Að mati
kröfuhafa í Sigurey.þótti ekki fært
að sleppa svo góðum kaupanda sem
Stálskip hf. vissulega eru frá því
að standa við boð sitt. Byggðastofn-
un gat þar engu um breytt eins og
kom fram á sínum tíma. í raun
höfðu Patreksfirðingar enga raun-
hæfa möguleika til að taka yfir boð
Stálskipa hf. og þar að auki engan
tíma.
Ég trúi því að hjónin Ágúst Sig-
urðsson og Guðrún Lárusdóttir að-
aleigendur Stálskipa hf. eigi eftir
að standa vel að útgerð Sigureyjar
enda eru þau búin að koma á fót
sterku útgerðarfyrirtæki sem gerir
út frystitogarann Ými. Því munu
þau leysa þann vanda að borga allt
að 300 m.kr. fyrir togarann, vanda
sem fáir aðrir gætu leyst af sjálfs-
dáðum.
„Blóðtaka“ Staksteina
Staksteinar nota orðið „blóð-
taka“ þegar rætt er um þróun sjáv-
arútvegs í Hafnarfirði. Það er rétt
sem sagt er að skip hafa verið seld
af staðnum en reynsla undanfar-
inna ára sýnir svo ekki verður um
villst að Hafnarfjörður er einn af
þeim útgerðarstöðum sem ekki er
nauðsynlegt að hafa eigin skip til
að fá fisk til vinnslu. Fiskmarkað-
irnir hafa átt sinn þátt í því að svo
er. Raunar einblína menn á sölur
skipa í burtu en leggja minni
áherslu á að allmörg skip hafa ver-
ið keypt í staðinn. Hægt er að taka
einfalt dæmi um þetta með því að
athuga þróun í veiði og ráðstöfun
þorsks í Hafnarfirði.
í þessari töflu er rétt að vekja
athygli á nokkrum staðreyndum. í
fyrsta lagi jókst þorskkvóti skipa
gerðra út frá Hafnarfirði milli 1986
og 1988. Hann hefur minnkað aftur
á yfirstandandi ári, bæði vegna
þess að fleiri skip hafa verið seld
burt en til staðarins en einnig vegna
minni kvóta á hvert skip. Þá er einn-
ig rétt að benda á að fiskvinnslufyr-
irtæki í Hafnarfirði hafa keypt tæp-
lega fjögur þúsund tonn af þorski
af skipum sem eru ekki gerð út
þaðan. Þetta jafngildir þorskkvóta
meira en þriggja togara.
Afli og' ráðstöfun þorsks í
Hafnarfirði 1986 og 1988
(tonn upp úr sjó)
Kvóti
Afli kvótabáta og trilla2
Landað annars staðar1
Landað heima
Afli aðkomubáta
Landaður afli samtals
Gámar fiskvinnslu og sjófryst*
Til vinnslu
Stjórnun Byggðastofiiunar
Til að fyrirbyggja allan misskiln-
ing um fyrirskipunarvald forsætis-.
ráðherra á hveijum tíma gagnvart
stofnuninni skal minnst á að stofn-
unin er sjálfstæð stofnun í eigu
ríkisins og lýtur stjórn 7 manna sem
kjörin er af sameinuðu Alþingi eftir
hverjar Alþingiskosningar. Stjórnin
sækir því umboð sitt til Alþingis
og hún ræður forstjóra stofnunar-
innar.
Stjórnskipulega heyrir siðan
Byggðastofnun undir forsætisráð-
herra sem fer með byggðamál í
ríkisstjórninni. Þetta er rifjað upp
hér til að minna á að forsætisráð-
herra hefur ekki beint skipunarvald
yfir stofnuninni eins og gefið hefur
verið í skyn. Iiins vegar er og verð-
ur að vera góð samvinna stofnunar-
innar við forsætisráðherra og stofn-
unin vinnur að sjálfsögðu að ýmsum
málum fyrir hina ýmsu ráðherra
og ráðuneyti þeirra.
Að mismuna
Ég hef stundum sagt að það sé
hlutverk Byggðastofnunar að mis-
muna til að jafna aðstöðu. Ef menn
fallast ekki á það að stofnuninni
sé heimilt að mismuna greinum og
stöðum þá sé ég mjög litla ástæðu
fyrir því að Byggðastofnun sé starf-
rækt sem lánastofnun eins og nú
er gert. Á sínum tíma þegar ákveð-
ið var að reisa álver í Straumsvík
var Atvinnujöfnunarsjóður stofnað-
ur og sú starfsemi sem áður hafði
verið aukin og efld verulega. Fjár-
munir sem runnu til þessara mála
urðu mestir um 800 m.kr. á núvirði
eins og sjá má í ársskýrslu Byggða-
stofnunar. Á þessu ári er framlag
til stofnunarinnar 125 m.kr. Þó er
röskurr byggðarinnar mun meiri og
hættulegri nú en var þegar gripið
var til mótvægisaðgerðanna í upp-
hafi. Ef tilgangur þeirra er nú
gleymdur og Byggðastofnun er
ætlað að gera öllum jafnt undir
höfði þurfum við þá nokkuð á stofn-
uninni að halda? Vegna þeirrar þró-
unar sem verið hefur á höfuðborg-
arsvæðinu undanfarin ár væri full- |
komlega réttiætanlegt að láns-
beiðnum frá því væri alls ekki sinnt.
En eins og bent hefur verið á í ,
þessari grein er því ekki til að
dreifa.
Starfsmenn Byggðastofnunar
reyna að vera eins hlutlausir og
hlutlægir í störfum sínum og þeir
geta. Þeir vilja sætta sjónarmið
landsbyggðar og höfuðborgarsvæð-
is og stuðla að einingu landsmanna.
Þeir hafa fengið óvægnar skammir
landsbyggðarmanna fyrir að benda
á sárar staðreyndir s.s. í sambandi
við íbúðaspá sem gerð var fyrir
Húsnæðisstofnun vegna úthlutunar
kaupleiguíbúða. Það gera fáir sér
grein fyrir því betur en þeir að við
eru ekki að koma að íslandi sem
landnemar í dag og getum því ekki
skipulagt búsetu með reglustiku.
Stjórnun fiskveiða og landbúnaðar-
mála er erfið og samdráttur fyrir-
sjáanlegur. Framundan eru erfiðir i
samningar við erlendar þjóðir sem
sækja í auðlind okkar í hafinu með
beinum eða óbeinum hætti.
Búseta er að breytast í Iandinu
og við því verður ekki mikið gert
en það hlýtur þó að vera skylda
okkar að sjá til þess að nauðsynleg
og óumflýjanleg aðlögun hennar
gerist með sem þjáningarminnstum
hætti. Upphlaup það sem varð
vegna atburðanna á Patreksfirði
vona ég að gleymist sem allra fyrst.
1. Að frádregnum kvóta hjá trillum.
2. Allur afli trilla talinn þorskur.
3. Bæði innanlands og erlendis (þ.e. siglingar
skipa og gámasala útgcrðar.)
4. Gámasala fiskvinnslufyrirtækja og sjófryst.
Höfundur er forstjóri
Byggðastofnunar.
1986 1988 breyting
%
11.045' 15.350 39
8.963 16.271 82
-2.275 -3.419 50
6.688 12.852 92
+2.112 +3.910 85
8.800 16.762 90
-363 -6.438 1.674
8.437 10.324 22
Heimild: Útvegur 1986 og 1988, sjávarútvcgsráðuneyti og eigin útreikningar.