Morgunblaðið - 07.01.1990, Blaðsíða 13

„Black Jack“ Schramme:
„málaliðauppreisn."
Denard biðst fyrir: tók múha-
meðstrú.
frönsku leyniþjónustunni og CIA.
Síðla árs 1967 varð Denard
„tæknilegur ráðunautur" Felix
Bongo, forseta Gabon í Vestur-
Afríku. Gabon varð bækistöð Den-
ards á 8. áratugnum og þar stund-
aði hann búskap og viðskipti við
hvíta minnihlutann í Rhódesíu,
þótt þau væru bönnuð. Jafnframt
kom hann á laggimar svéit hvítra
og svartra málaliða til aðgerða víðs
vegar í Afríku.
Denard og málaliðar á hans veg-
um komu við sögu átaka í Angóla
og Cabinda 1975-1976. í'janúar
1977 gerðu þeir misheppnaða til-
raun til að steypa vinstristjórn
Mathieu Kerakou í Benin (Dahom-
ey) í Vestur-Afríku. Kerakou var
ekki í forsetahöllinni, þegar mála-
liðarnir gerðu árás á hana, og þeir
náðu heldur ekki útvarpsstöðinni.
Forsetinn gat því flutt ávarp til
þjóðarinnar og fylkt henni um sig.
Þá þegar hafði athygli Denards
beinzt að Comoro-eyjaklasanum,
sem eru fjórar eldfjallaeyjar norð-
vestur af Madagaskar, skammt frá
strönd Mósambík. íbúarnir eru um
hálf milljón og af afrískum og
arabískum ættum — fátækir, f lest-
ir islamskir og tala swahili. Eyjarn-
ar eru „ferðamannaparadís“,
kunnar fyrir vanillu og ylangylang
(blóm notuð í ilmvatn) og kallaðar-
vKryddeyjar“ eða „Ilmvatnseyjar“.
Oidum saman urðu soldánar eyj-
anna að verja þær innrásum sjó-
ræningja og málaliða unz Frakkar
lögðu þær undir sig 1843-1886.
„Forseti nr. 1
Upphaflega voru Denard og
málaliðar hans fjandmenn Abd-
allah, sem nú hefur verið myrtur.
Abdallah var fyrsti forseti Co-
moro-eyja og lýsti yfir sjálfstæði
þeirra eftir þjóðaratkvæðagreiðslu
1975 (íbúar Mayotte skárust úr
leik og samþykktu að halda tengsl-
unum við FVakkland). Þremur vik-
um síðar steyptu 30 málaliðar
Denards Abdallah af stóli og við
tók ógnarstjórn ungra byltingar-
sinna undir forystu Ali Soilih, sem
boðaði einkennilegt sambland af
maoisma og strangri múhameðs-
trú.
Seinna fór Denard til Parísar
og réð í sína þjónustu annan hóp
30 reyndra, franskra óg belgískra
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. JANUAR 1990
Abdallah: myrtur.
Djohar: bað Frakka um aðstoð.
málaliða. í maí 1978 sigldu þeir á
gömlum togara frá Evrópu, vopn-
aðir haglabyssum og handsprengj-
um, og réðust á land á Grande
Comore í skjóli myrkurs. Þeir lögðu
eyríkið undir sig á þremur klukk-
utímum og hálfum mánuði síðar
var Ali Soilih„skotinn á flótta“.
Abdallah tók aftur við völdunum
og eyjaskeggjar hylltu málaliðana
sem „frelsara". Einingasamtök
Afríku (OAU) fordæmdu þá hins
vegar og neituðu að viðurkenna
Abdallah, sem lýsti yfir stofnun
„íslamsks sambandslýðveldis" og
kom á nánu sambandi við íran.
Frakkar ákváðu að veita eyjunum
efnahagsaðstoð á ný og Abdallah
fékk einnig aðstoð frá Suður-
Afríku, Saudi Arabíu og Kuwait.
Eyjaskeggjar kölluðu Denard
„forseta nr. 1“ og hann kvaðst
njóta svo mikils fylgis að ef f læma
ætti hann burtu yrði að beita
10.000 manna kúbversku herliði.
Hann fékk þegnrétt á Comoro-
eyjum og tók sér nafnið Said Mu-
stafa Mohadjou, kvæntist innlendri
konu, sem er helmingi yngri en
hann, og snerist til múhameðstrú-
ar.
Hann var landvarnaráðherra um
skeið og skipulagði 500 manna
lífvörð forsetans. Hann skipaði
málaliða sína í allar foringjastöður
og stjórnaði lífverðinum að tjalda-
baki, þótt hann væri í orði kveðnu
aðeins hernaðarlegur ráðunautur
Abdallah forseta. Frá 1984 fékk
lífvörðurinn þriggja milljóna doll-
ara styrk á ári frá stjórn Suður-
Afríku.
„Málaliðaeyjarnar“
Denard valdi einkunnarorð
lífvarðarins, orbs patria nostra —
heimurinn er föðurland okkar.
Hins vegar eru Comoro-eyjar
„eina, sanna ástin í lífi mínu“ að
hans sögn. „Ég hata umferð París-
ar, en elska ylang- ylang,“ sagði
hann í viðtali.
Abdallah var endurkjörinn for-
seti „málaliðaeyjanna" 1984 og
Denard bældi niður þtjár tilraunir
til að steypa honum — 1983, 1985
og 1987.
Eftir byltingartilraunina 1987
voru 15 fyrrverandi hermenn úr
600 manna fastaher Comoro-eyja
handteknir. Auk þeirra voru fyrr-
verandi lífverðir forsetans og menn
úr „víkingasveit“ stuðningsmanna
Ali Soilihs teknir höndum. Síðan
1978 hafa stuðningsmenn Soilihs
haft bækistöðvar á Madagaskar,
þar sem marxistar hafa verið við
völd. Aukin tengsl Comoro-eyja og
Suður-Afríku kunna að hafa leitt
til byltingartilraunarinnar 1987.
Þá var uppi orðrómur um reynt
væri að ráða málaliða til aðgerða
gegn Madagaskar með stuðningi
Suður-Afríkumanna.
Denard ofursti var dyggasti
bandamaður Suður-Afríkumanna
á Comoro-eyjum. Bæði Suður-
Afríkumenn og Frakkar hafa haft
þar hernaðarráðunauta. Um tíma
munu Suður-Afríkumenn hafa not-
að eyjarnar til að koma birgðum
til Renamao- skæruliða, sem hafa
barizt gegn stjórn marxista í
Mósambík, og hergögnum til Iran.
Hann var tíður gestur í Suður-
Afríku, þótt hann reyndi að láta
lítið bera á ferðum sínum þangað,
og keypti hús í Durban.
Ofurstinn komst yfir mikið af
fasteignum og hlutabréfum í fyrir-
tækjum á Comoro-eyjum. Hann
eignaðist m.a. hlut í ferðamanna-
þjónustu, sem suður-afrísk hótel-
keðja kom á laggirnar. Smám sam-
an varð hann annar ríkasti maður-
inn á Indlandshafi — aðeins Abd-
allah var auðugri en hann. Hann
var sakaður um hroka og spillingu
og sagður bera ábyrgð á pynting-
um og ógnarstjórn. Hinir málalið-
arnir urðu einnig efnaðir og krafa
um að þeir yrðu reknir úr landi
varð eitt af fáum málum, sem
gátu sameinað andstæðinga Abd-
allah forseta.
Abdallah sætti líka gagnrýni og
var sakaður um að varpa andstæð-
ingum sínum í fangelsi og reyna
að ríkja sem einvaldur. Snemma í
nóvember voru tillögur hans um
breytingar á stjórnarskránni sam-
þykktar með 92,5% atkvæða, en
stjórn hans var sökuð um kosn-
ingasvik. Tillögurnar gerðu ráð
fyrir að hann gæti gefið kost á sér
sem forseta í þriðja sinn.
Forsetinn myrtur
Um líkt leyti komust Suður-
Afríkumenn og Frakkar að sam-
komulagi um að Denard og mála-
liðarnir yrðu reknir frá Comoro-
eyjum fyrir árslok. Vegna breyttra
aðstæðna var ekki þörf fyrir þá
lengur og þeir voru aðeins til traf-
ala. Margir eru sannfæðir um að
málaliðarnir hafi ákveðið að myrða
Abdallah, þegar þeir fréttu að hann
ætlaði að fjarlægja þá og skipa
franska liðsforingja í þeirra stað.
Laust fyrir miðnætti 26. nóvem-
ber var Abdallah forseti myrtur í
bústað sínum í Moroni eftir orða-
sennu við Denard og Marques
majór, fv. liðþjálfa í Frönsku út-
lendingahersveitinni, um sam-
komulag Frakka og Suður-Afríku-
C 13
manna. Að sögn The Observer
hitnaði þeim svo í hamsi að aðstoð-
arforingi Abdallah, Joussac lautin-
ant, sá ástæðu til að skerast í leik-
inn til að veija forsetann. Marques
mun þá hafa skotið Joussac og
beint byssu sinni að Abdallah.
Um nóttina gerðu Denard og
félagar hans tvær örvæntingarfull-
ar tilraunir til að láta líta út fyrir
að Abdallah hefði fallið í byltingar-
tilraun hersins. Þeir gáfu þá skýr-
ingu að bryndrekasveit hefði ráðizt
á bústaðinn og til að styðja þá
staðhæfingu sína skutu þeir eld-
flaug inn um gluggann á svefn-
herbergi forsetans, þar sem þeir
höfðu komið líki hans fyrir.
Svo illa vildi til að fv. yfirmaður
hersins, Ahmed Mohamed majór,
sem Denard sagði að hefði stjórnað
byltingunni, var á annarri eyju
þetta kvöld. Hann var fljótlega
handtekinn og færður á vettvang.
Forseti Hæstaréttar, Said Moh-
amed Djohar, tók við embætti for-
seta til bráðabirgða og tilkynnti
að forsetakosningar færu fram
innan 40 daga.
„Morðingi! Morðingi!“
Tuttugu og sjö féllu og 200 voru
handteknir þegar lífvörðurinn
réðst á bækistöðvar hersins og lög-
reglunnar. Varnir bækistöðva
lífvarðarins voru efldar og varalið
kallað út. Herinn var afvopnaður
og vörður settur við búðir hans.
Nokkrir pólitískir fangar voru látn-
ir lausir. Bráðabirgðaforsetinn og
ráðhérrar hans urðu raunverulegir
gíslar Denards og málaliðanna.
Fáir virtust trúa Denard þegar
hann harðneitaði því að hann hefði
verið viðriðinn morðið á Abdallah.
Þegar hann fór í bænahús til að
votta að hann hefði ekki myrt for-
setann hrópaði mannfjöldi fyrir
utan: „Morðingi! morðingi!"
Lífvörðurinn beitti bareflum og
táragasi til að bæla niður mót-
mæli verkamanna og námsmanna
og ríkisstarfsmenn lögðu niður
vinnu.
Tilgangslaust var fyrir Denard
að reyna að veijast herliði því sem
Frakkar drógu saman á Indlands-
hafi, en hann reyndi að treysta sig
í sessi og komast að góðum kjörum
fyrir sig og málaliðana. Upphaf-
lega mun hann hafa krafizt þess
að fá 12 milljónir dollara og jafn-
virði hálfs árs launa fyrir að fara
frá eyjunum. Auk þess vildi hann
tryggingu fyrir því að hann og
málaliðarnir fengju annan griða-
stað og leyfi til að taka hluta eigna
sinna með sér.
Denard mun hafa reynt að fá
að setjast í Suður-Afríku. í Frakkl-
andi á hann á hættu að verða send-
ur til Benin, þar sem hann hefur
verið ákærður fyrir morð í sam-
bandi við byltingartilraunina 1977.
Leynd hvílir yfir samkomulagi því
sem Frakkar og Suður-Afriku-
menn náðu við málaliðana, en full-
yrt var að þeir hefðu enga greiðslu
fengið fyrir að fara frá Comoro-
eyjum.
„Kaflaskipti"
Þegar samningar höfðu tekizt
neyddu Fi-akkar og Suður-Afríku-
menn Djohar bráðabirgðaforseta
til að biðja um franska hernaðarað-
stoð. Sama dag fóru fimm eða sex
málaliðar til Nairobi og þaðan til
Parísar.
Daginn eftir komu 190 franskir
fallhlífahermenn flugleiðis frá
Mayotte og tóku við stjórn öryggis-
mála á Comoro-eyjum af málalið-
unum. Það gerðist við hátíðlega
athöfn á f lugvellinum í Moroni eins
og málaliðarnir höfðu krafizt.
Fjórum tímum síðar fóru Denard
og 21 annar málaliði með flugvél
til Jóhannesarborgar og höfðu
meðferðis kassa af kampavíni. „Ég
er enn haldinn ævintýraþrá," sagði
einn málaliðinn „Hoffman höfuðs-
rnaður," sem iðraðist einskis. „Það
hafa orðið kaflaskipti og við byrj-
um aftur.“ En tímarnir hafa
breytzt og ævintýrum hvítra mála-
liða i Afríku virðist að mestu lokið.