Morgunblaðið - 28.01.1990, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 28. JANUAR 1990
17
KLIPIÐ AF
Litlu virðist skipta hver heldur um stjórnvölinn,
þegar litið er til markaðra tekna, sem hirtar eru í
ríkissjóð, enda ber Alþingi ábyrgðina. Erfitt er að
reikna út nákvæmar upphæðir í þessu viðfangi, en
Ólafur Ragnar Grímsson hefur þó gengið nokkru
lengra en forverar sínir og munar þar mestu um
stóra liði eins og tekjur af benzíngjaldi, sem renna
eiga óskiptar til vegagerðarinnar og fram-
lög til Framkvæmdasjóðs fatlaðra.
1990
Bjargráðasjóður
Framlag fellt niöur

Fer eftir
veltu
Fríhafnar í
Leifsstöð
Ferðamálaráð
48.600.000 kr.

Mr,.
...
/%$&■

Aðflutningsgjold RUV
Renna f ríkissjóð
Kvikmyndasjoður
71.000.000 kr.eða 67,45%
Fiskveiðasjoður
Framlag fellt niður
Hafnabótasjoður
47.500.000 kr. eða 66,43%
naimvvŒiiiuaajuuui
aldraðra
205.000.000 kr. eða 89,13%
Þjóðarbokhlaðan
67.000.000 kr. eða 25,28%
Húsfriðunarsjoður
3.700.000 kr. eða 14,8%
Listskreytingasjóður
10.000.000 kr.eða 43,47%
af söluskattstekjum í Jöfnunarsjóð
sveitarfélaga hafa einatt verið mun
minni en kveðið er á um í lögum,
svo hundruðum milljóna króna
skiptir.
I mörgum tilfellum er reyndar
ekki um háar fjárhæðir að ræða,
en á móti kemur að tekjustofnar
margra þessara stofnana eru ekki
gildir fyrir, svo að hlutfallslega er
iðulega enn meiri blóðtaka á ferð-
inni, en ætla skyldi við fyrstu sýn.
Menning með afslætti
Á hátíðastundum færast valda-
menn yfirleitt allir í vöxt og ræða
fjálglega um að hlú beri að menn-
ingunni o.s.frv. Eigi að síður er það
yfirleitt helst hún, sem látin er
finna til hnífsins. í þau 10 ár, sem
Kvikmyndasjóður hefur verið mark-
aður tekjustofn skv. núgildandi lög-
um, hefur hann aðeins einu sinni —
í fjármálaráðherratíð Þorsteins
Pálssonar — fengið það sem honum
bar á fjárlögum. Hin níu árin hafa
tekjurnar yfirleitt verið skertar um
30-40% utan 1985, þegar sjóðnum
,var bætt upp tapið með sérstakri
aukafjárveitingu. Nú í ár var gert
ráð fyrir því að um 95 milljónir
myndu hafa fengist í kassann vegna
söluskatts af kvikmyndasýningum,
sem renná áttu óskertar til sjóðs-
ins, en hann fær einungis 71 milljón
til ráðstöfunar. Tekjur ríkissjóðs af
virðisaukaskatti kvikmyndasýninga
verða ekki minni en voru af sölu-
skatti.
Menningarsjóður er fastur liður
á dagskrá þegar einstakar skatt-
tekjur eru teknar til þarfa ríkis-
sjóðs, þrátt fyrir að skýrt sé á um
það kveðið í lögunum, að „tekjum
menningarsjóðs og þeirra stofnana,
sem reknar verða á vegum hans,
[megi] eingöngu verja í þágu sjóðs-
ins“. Samkvæmt lögunum á árlega
að renna til menningarsjóðs sér-
stakt gjald af aðgöngumiðum að
kvikmyndasýningúm og dansleikj-
um samkvæmt lögum um skemmt-
anaskatt og auk þess sérstök fjár-
veiting, sem veitt er í fjárlögum
hveiju sinni. Nú hefðu 10.000.000
krónur átt að renna til sjóðsins fyr-
ir utan hið sérstaka framlag ríkis-
ins. Þessar tíu milljónir hafa þó
greinilega þótt of rausnarlegar tekj-
ur því samkvæmt fjárlögunum fær
sjóðurinn aðeins átta og hálfa millj-
ón!
Fjjöldi opinberra stoffnana
og sjóóa nýtur lögum sam-
kvæmt sérstakra skatt-
tekna, sem þeim eru
„tryggóar". Undanfarin
tólf ár haf a hverjum láns-
ff járlögum hins vegar fylgt
ákvæói um takmarkanir á
tekjum þessum. Þetta er
ekki gert til þess aó létta
skattaáþjáninni, heldur til
þess aó ffóóra rikiskassann
frekar.
Ýmis menningarstarfsemi
f ær tekjur af sérstökum
sköttum, en þegar á reynir
komast þær sjaldnast
óskertar á leióarenda
Skemmtanaskattur var
lagóur á til þess aó af la
Félagsheimilasjóói tekna.
Nú er búió aó leggja sjóó-
inn nióur, en skatturinn er
enn innheimtur
Mörgum svióur aó þurfa
aó tviborga nefskatt til
Framkvæmdasjóós aldr-
aóra þar sem rikió stakk
fyrri greióslunni i eigin
vasa, en til þess aó bæta
gráu ofan á svart fær sjóó-
urinn ekki einu sinni seinni
greiósluna aó f ullu
Listskreytinga-
sjóður óskertur
vegna mistaka?
Listskreytingasjóður
var settur á laggirnar
til þess að fegra um-
hverfi opinberra bygg-
inga og styðja við bakið
á íslenskri myndlist.
Árlegt framlag ríkis-
sjóðs skal vera 1% álag
á samanlagðar fjárveit-
ingar ríkissjóðs í A-
hluta fjárlaga til þeirra
bygginga, sem ríkis-
sjóður stendur einn að
eða með öðrum. Erfitt
er reyndar að henda
reiður á hversu miklum
fjárhæðum er varið til
bygginga ríkisins á ári
hverju og lögin reyndar
furðuleg að því leyti að
ógjörningur er að
standa við þau, nema
Listskreytingasjóðslið-
ur frumvarpsins sé tek-
inn á dagskrá eftir að
búið er að afgreiða öll
framlög til bygginga
ríkisins og leggja þau
saman! Hvað sem því
líður hefði framlagið
samkvæmt fjárlaga-
frumvarpinu átt að
nema um 23 milljónum
króna. Alls er framlagið
tíu milljónir í ár. Burt-
séð frá öllu þessu verð-
ur ekki betur séð en
starfsmönnum fjár-
málaráðuneytisins hafi
orðið á í messunni við
samningu frumvarps-
ins, því í vísað er í vit-
lausa grein laganna um
Listskreytingasjóð þeg-
ar verið er að skerða
framlag ríkissjóðs við
hann og þannig voru
lánsfjárlög afgreidd frá
Alþingi!
Það, sem að ofan er
talið, kann mörgum þó
að finnast tittlingaskít-
ur. Eðlilegt sé að tilfær-
ingar eigi sér stað ár
frá ári, auk þess að í
mörgum tilfellum séu
hin upphaflegu lög svo
glórulaus hvað tekju-
stofna varði, að ekki sé
annað en sjálfsagt að þingheimur
geri þar árlegar breytingar á. En
hvað um það þegar nýir skattar eru
lagðir á í nafni þjóðarátaks í þágu
einhvers sérlega góðs málefnis, en
síðan ekki staðið við stóru orðin?
Fundið fé og glötuð
forsenda
Félagsheimilasjóði var ætlað að
styrkja byggingu hvers konar fé-
lagsheimila annarra aðila en stjórn-
málafélaga. Til hans átti að renna
88% skemmtanaskatts (Sinfóníu-
hljómsveitin fær 10% og lögreglu-
stjórar 2% í innheimtulaun), en af
lögunum má helst skilja að rök-
semdir fyrir innheimtu skemmtana-
skatts hafi verið nauðsyn þess að
styrkja félagslíf landsbyggðarinnar,
sérstaklega í minni plássum, en
einnig var gert upp á milli skemmt-
ana eftir því hvort þær töldust
vínlausar eður ei, æðri skemmtan
(s.s. klassískir tónleikar og sýningar
á þjóðdönsum) eða óæðri, eða hvort
stiginn var dans á skemmtuninni
eða ekki. Síðastliðin ár hefur ríkið
yfirleitt haldið um 60-70% eftir af
tekjunum. Nú bregður hins vegar
svo við að samkvæmt lögum um
verkaskiptingu ríkis og sveitarfé-
laga frá síðasta ári var Félags-
heimilasjóður einfaldlega lagður
niður, enda félagsheimili nú alfarið
á vegum sveitarfélaga. Þrátt fyrir
það var skatturinn ekki aflagður,
heldur rennur hann nú til ríkis-
sjóðs, utan þeirra 5,75 milljóna, sem
Menningarsjóður félagsheimila fær,
en sá sjóður lifði stóra bróður, Fé-
lagsheimilasjóð, af. Þannig verður
ríkissjóður 51.750.000 krónum
ríkari og skemmtanaglaðir skatt-
greiðendur sömu aurum fátækari.
Þjóðarbókhlaðan
Auk þess, sem menn greiða eign-
arskatt árlega (og kaupa þannig
sömu eignina tvisvar endist þeim
líf og heilsa til) greiða þeir jafn-
framt sérstakan eignaskattsauka,
sem nemur 0,25%, en hann skal
renna óskiptur til Þjóðarbókhlöð-
unnar. Þetta mál fór greiðlega í
_gegn um þingið á sínum tíma, enda
‘flestir sammála um að drátturinn á
byggingu bókhlöðunnar væri orðinn
fráleitur. Adam var þó ekki lengi í
Paradís, því þegar var hafist handa
við að sneiða af þessu sérstaka
framlagi þjóðarinnar til menningar-
arfsins. 1987 voru tekjurnar um
150 milljónir, en aðeins 45 milljónir
runnu til byggingarframkvæmd-
anna. 1988 voru um 170 milljónir
í tekjur af eignarskattsaukanum,
en aðeins 50 milljónir fóru til bygg-
ingarinnar. 1989 voru tekjurnar um
240 milljónir, en framlag til bygg-
ingarinnar nam 90 milljónum
króna. Á þessu ári er gert ráð fyrir
að 265 milljónir innheimtist með
eignarskattsaukanum, en nú rennur
hann í sérstakan sjóð, sem veita
skal fé til byggingar Þjóðarbók-
hlöðunnar og endurbóta menning-
arbygginga. í fjárlagafrumvarpi
lagði fjármálaráðherra til að 60
milljónir kæmu úr sjóði þessum til
byggingaframkvæmda við Þjóðar-
bókhlöðuna, en Happdrætti Há-
skóla íslands legði til aðrar 60.
Ástæða þessa var sögð sú að veita
þyrfti af þjóðarframlaginu til við-
gerða á ýmsum menningarmann-
virkjum, sem enga bið þyldu, en
-ekki voru til fjármunir til. For-
mælendur og velunnarar háskólans
brugðust hinir verstu við þessari
uppástungu ráðherra, eins og fáum
þurfti reyndar að koma á óvart.
Eftir mikið japl, jaml og fuður var
afráðið að Happdrættið héldi fé sínu
gegn því að það fjármagnaði kaup
á tölvubúnaði í bókhlaðuna þegar
þar að kæmi, en heimiirværi að
veita fé úr byggingarsjóðnum til
menningarmannvirkjanna. Alls er
reiknað með að 265 milljónir króna
komi í kassann vegna skattheimt-
unnar, en af þeim fara aðeins 67
milljónir til Bókhlöðunnar.
Enn svindlað á nefskatti
vegna Framkvæmdasjóðs
aldraðra
Eitt furðulegasta málið í skatt-
heimtu vegna markaðra tekjustofna
snertir Framkvæmdasjóð aldraðra.
Þegar staðgreiðsla tekjuskatts var
tekin upp var helsta markmið breyt-
ingarinnar að einfalda skattheimtu
— bæði til þess að gera skattborgur-
um lífið léttara og minnka líkur á
skattsvindli. Meðal annars voru
ýmsir sérskattar af lagðir, en tekju-
skattshlutfallið aukið sem því nam.
Vörpuðu margir öndinni léttar yfir
einfaldara skattkerfi ög því, að nú
væri betur hægt að átta sig á því
hversu mikið ríkið tæki í sinn hlut
frá þegnunum. Dýrðin stóð ekki
SJÁ SÍÐU 20