Morgunblaðið - 13.02.1990, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. FEBRÚAR 1990
Farið mannavillt
eftir Ölaf
Hannibalsson
1 dón Óttar Ragnarsson fer jafn-
an mikinn í hverju, sem hann tek-
ur sér fyrir hendur. Undanfarna
daga hefur hann farið hamförum
í loft- og prentmiðlum vegna
greinar í Heimsmynd, sem ég er
höfundur að. Hann hefur hins veg-
ar einhverra hluta vegna kosið að
beina spjótum sínum eingöngu
gegn ritstjóra Heimsmyndar,
Herdísi Þorgeirsdóttur, en varast
eins og heitan eld að nefna grein-
arhöfund á nafn. (Ritstjórinn hefur
þegar svarað ærumeiðandi aðdr-
óttunum Jóns Óttars í grein í
Morgunblaðinu á fímmtudag.) Þó
kastar fyrst tólfunum í greinar-
komi sjónvarpsstjórans fyrrver-
andi í Morgunblaðinu sl. föstudag,
þegar hann óskar skýringa á ýms-
um efnisatriðum greinarinnar í
Heimsmynd, lætur sem Herdís
hafí skrifað hana og hefur flestar
málsgreinar sínar á orðunum
„Hún segir...“. Nú er greinin í
Heimsmynd vendilega merkt mér
og því við mig að sakast ef ein-
hver efnisatriði standast ekki. En
þrátt fyrir það að JÓR beini ekki
geiri sínum að réttum aðila skal
ekki undan vikist að svara.
Það geta ekki verið nein aðalat-
riði þessa máls, hvort limúsínan,
sem JÓR hafði til umráða í Lon-
don var af gerðinni Rolls Royce,
eða hvort eftirlitsleysi með þeim
er gátu skuldbundið stöðina fjár-
hagslega fyrir komu Jóns Sigurðs-
sonar í stól fjármálastjóra náði
nákvæmlega til 20 kreditkorta eða
fleiri eða færri. Það er staðreynd
að svo seint sem nú í janúar sendi
fjármálastjórinn út bréf til allra
viðskiptafyrirtækja Stöðvarinnar
og varaði við því að ekki yrði tek-
ið við reikningum til greiðslu nema
þeim fylgdi greiðslubeiðni undirrit-
uð af sér og vörukaup eða þjón-
usta ogtilefni hennar nákvæmlega
tekin fram við undirritun úttekta-
raðila. Sérstaklega var því beint
til veitingahúsa að tilefni risnu og
nöfn boðsaðila yrðu að koma
greinilega fram á reikningum.
Þetta endurspeglar þá staðreynd
að fram að komu Jóns Sigurðsson-
ar gat fjöldi aðila skuldbundið
Stöðina eftirlitslítið og að það var
raunar ekki fyrr en á síðustu vik-
um eða mánuðum að honum tókst
að ná fuilnaðartökum á þessu
vandamáli. Hvað segir það um
rekstur fyrirtækis þegar fjármála-
stjórinn sér sig til þess knúinn að
veija tíma sínum til að uppáskrifa
og yfirfara persónulega hveija
úttektarnótu starfsmanna, æðri
sem lægri? Og senda öllum við-
skiptavinum tilkynningu um þessa
tilhögun?
Það skiptir í sjálfu sér ekki held-
ur höfuðmáli fyrir almenning í
þessu landi, hveijir eru eigendur
að Stöð 2. Það skiptir hins vegar
miklu máli, að sjálfstæði frétta-
stofu hennar sé hafíð yfir allan
efa, hvorki stjórnmálamenn né
fésýsluöfl hafi áhrif á hvað teljist
fréttir og hvemig þær skuli með-
höndlaðar. Fréttamenn þurfa að
búa við starfsöryggi. Heimsmynd
stendur fast á því, að Stöðvarmenn
hafí boðið fréttamenn sem skipti-
mynt í viðræðum við stjómmála-
menn og hefur fengið það staðfest
frá enn fleiri heimildum eftir út-
komu blaðsins.
Það er tiltölulega einfalt reikn-
ingsdæmi hvað Stöð 2 hefur tapað
miklu á dag á þeim liðlega 1200
dögum, sem liðnir em frá því að
hún fór fyrst í loftið. Morgun-
blaðið staðhæfði í grein 12. jan-
úar, að sú upphæð næmi „röskri
milljón á dag“. Skuldimar nema
nú samkvæmt heimildum Heims-
myndar nær 1500 milljónum en
þeim 1200, sem JÓR heldur fast
við sem heildarskuldaupphæð.
Spurningin er hvernig meta á þær
eignir, sem þar hafí myndast á
móti og JÓR telur nema 800 millj-
ónum króna. í greininni í Heims-
mynd eru færð fyrir því rök, að
sú tala sé óraunhæf. Heimildir
Morgunblaðsins töldu þær „æði
loftkenndar“ (sjá ennfremur grein
í Þjóðviljanum 12. jan. sl.: „Við-
skiptamartröð á Krókhálsi", þar
sem þetta mat er talið „langt uppi
í skýjunum, jafnraunhæft og flest
annað við reksturinn"). Ofmatið
felst m.a. í því að tæki Stöðvarinn-
ar eru talin úreldast nálega jafn-
hratt og þau eru greidd niður,
sýningarréttur á þegar sýndum
myndum sé talinn til 150-160
milljón krónar eignar, útistand-
andi skuldir — m.a. tekjur af aug-
lýsingum — séu ofmetnar. Sama
megi segja um „dreifikerfið“.
Heimsmynd bar sitt mat á þessum
efnum undir veraldarvana kaup-
sýslumenn, sem haft höfðu aðgang
að þeim reikningum og rekstrará-
ætlunum, sem fram voru lögð í
samningaviðræðum um sölu á
Stöðinni til nýrra eigenda. Þeirra
mat á þessu dæmi var svipað og
ég legg einfaldlega meira upp úr
því en staðhæfingum Jóns Óttars.
JÓR segir Herdísi Þorgeirsdótt-
ur staðhæfa að hann hafi ekkert
viljað við sig tala meðan á samn-
ingu greinarinnar stóð. Hið rétta
er að Herdís hefur ekkert verið
að hringja í Jón Óttar, en benti á
í grein sinni í Morgunblaðinu að
greinarhöfundur hefði haft sam-
band við hann og félaga og reynt
að fá þá til að tjá sig um málið,
en því verið hafnað. JÓR getur
því sjálfum sér um kennt telji hann
á sig hallað í þessari grein.
JOR krefur Herdísi ritstjóra
skýringa á fullyrðingum um klám
á Stöð 2. Honum er nær að spyija
ákæruvaldið, sem telur sig eiga
Ólafíir Hannibalsson
„Ætti Jón Óttar að
leggja reikningana á
borðið undanbragða-
laust og leyfa hverjum
og einum að skera úr
um réttmæti þeirrar
gagnrýni, sem fram
hefiir komið.“
eitthvað vantalað við hann um
þessi efni umfram aðra fjölmiðla.
Stöð 2 er núna mikill vandi á
höndum. Jón Óttar Ragnarsson
hefur allt fram á síðustu daga
haft uppi stórar fullyrðingar um
að allar efasemdir um traustleika
fjárhags Stöðvarinnar væru
kjafta- og gróusögur. Stöðin væri
„fjárhagslega skotheld“. Stofn-
endurnir þrír hafa nú undirstrikað
trú sína á framtíðarmöguleikum
fyrirtækisins með því að standa
við hlutaljárloforð sín. Þeir segjast
vilja galopna fyrirtækið og gera
það að almenningshlutafélagi. Til
þess þarf almenningur að öðlast
traust á ijárhag þess og forsvars-
mönnum. Ég vil því ráðleggja Jóni
Óttari að einhenda sér af alkunn-
um dugnaði að því verkefni með
nýjum eigendum að breyta fjárhag
þess í það horf, að hægt sé að
sannfæra alþýðu manna um að
ekki sé verið að bjóða henni að
axla byrðar og taka afleiðingum
af óráðsíu dugmikilla draumóra-
manna. Það er að verða svo að
nafnið almenningshlutafélag eitt
sér nægir til að hroll setji að al-
menningi. Þetta er verðugra verk-
efni heldur en að sanna að li-
músína hafi ekki verið af gerðinni
Rolls Royce eða hvort nákvæm-
lega tveir tugir manna hafi haft
kreditkort á vegum Stöðvarinnar.
Sé eitthvað málum blandið um þá
tölu bið ég þá af toppum Stöðvar-
innar sem eru umfram rétta tölu
velvirðingar, en bið JÓR þá jafn-
framt að upplýsa hversu mörgum
plastkortareikningum Jón Sig-
urðsson lokaði eftir að hann tók
við íjármálastjórn, í hveiju mis-
notkun þeirra lá og hvaða upphæð-
ir Stöðin telur sig eiga inni hjá
fyrri eigendum?
Stöð 2 hefur hingað til verið
einkafyrirtæki og reikningar fyrir-
tækisins ekki opinber plögg. í stað
þess að vera með framhaldssögur
fullar af útúrsnúningum og karpi
um aukaatriði og ímynda sér að
þjóðin bíði „spennt" eftir pistli
dagsins ætti Jón Óttar að leggja
reikningana á borðið undan-
bragðalaust og leyfa hveijum og
einum að skera úr um réttmæti
þeirrar gagnrýni, sem fram hefur
komið. Almenningshlutafélag
hlýtur að byija á því að eyða öllu
vantrausti með því að leggja spilin
á borðið.
Höfundur er ritstjórnarfulltrúi
tímaritsins Heimsmyndar.
Leiðsögn fyrir ferðamenn
— starf og menntun
eftir Kristbjörgu
Þórhallsdóttur
Á Alþjóðadegi leiðsögumanna
þ. 21. feb. nk. munu leiðsögumenn
um heim allan efna til kynningar
á starfi sínu með ýmsu móti. í því
tilefni er ekki úr vegi að íhuga
hvað leiðsögumannsstarfið felur í
sér, hvert sé jjildi þess fyrir ferða-
þjónustu á Islandi og mikilvægi
þess sem almenn kynning á landi
og þjóð.
Áðstæður til ferðalaga um ís-
land eru um æði margt ólíkar því
sem er annars staðar og munar
þar mestu um veðurfarið. Tölu-
verður hluti erlendra ferðamanna
sem til landsins koma ferðast hér
um í skipulögðum hópferðum
íslenskra ferðaskrifstofa, ýrhist
umhverfís landið eða um hálendi
þess, í stað þess að leggjast á
sólarstrendur. Ferðir þessar eru
mislangar og geta staðið allt að
því 2-3 vikur. Gist er ýmist á hótel:
um, bændagistingu eða tjöldum. í
ferðum þessum er leiðsögumaður
með farþegum sínum allan daginn
og fram á kvöld. Hlutverk hans
er því býsna margþætt. Hann þarf
að kunna skil á sögu og sögnum
merkra sögustaða, því margir
ferðamenn koma hingað gagngert
vegna áhuga á sögu landsins og
fornbókmenntum. Einnig heillar
jarðfræðin marga og því nauðsyn
að kunna nokkur skil á þeirri
fræðigrein og þekkja til áhuga-
verðra svæða hvað hana varðar.
Sama má segja um gróður, fugla
og dýralíf. Viðkvæm náttúra
landsins og fjöldi ferðamanna á
mörgum vinsælum viðkomustöð-
um kalla á þekkingu og skilning
leiðsögumannsins á náttúruvernd
og umgengni, þannig að hann sé
fær um að Ieiðbeina hópi sínum,
svo ekki hljótist spjöll af veru hans
á svæðinu. Kunnátta í skyndihjálp
er sjálfsögð því ef slys eða sjúk-
dóma ber að höndum er það leið-
sögumannsins að taka ákvarðanir
um hvort og þá hvernig eigi að
koma farþeganum undir læknis-
hendur. Þetta hefur oft í för með
sér breytta ferðaáætlun og önnur
óþægindi fyrir hópinn og reynir á
samband leiðsögumannsins við
hann. Akstur á milli skoðunar-
verðra staða getur verið langur,
landslag misáhugavert og útsýni
oft takmarkað vegna þoku og
regns. Vill fólk þá gjarnan nota
tímann og fræðast um eitt og
annað sem varðar líf okkar í
landinu, svo sem atvinnuvegi, laun
og skatta, tryggingar og heilbrigð-
iskerfi, bókmenntir og listir,
menntamál og þjóðhætti, svo eitt-
hvað sé nefnt. í styttri ferðum,
svo sem dagsferðum, er nauðsyn-
legt að geta gert sömu hlutum
skil í mun knappara formi og vera
umræðuhæfur um þau málefni
sem um er spurt. I öllum ferðum
reynir mikið á mannleg samskipti,
bæði við einstaklinga í hópnum
sem og samstarfsaðila innan bíls
og utan. Ekki þarf að taka fram
að erlendu tungumálin sem notuð
eru til leiðsagnar verða að vera
vel frambærileg.
Af þessu má vera ljóst að leið-
sögumannsstarfið krefst sér-
hæfðrar þjálfunar og menntunar,
sem byggð er á góðum 'almennum
þekkingargrunni og er veitt í nánu
sambandi við starfsgreinina og
ferðamálayfirvöld. Leiðsöguskóli
Ferðamálaráðs starfar á gi-und-
velli laga um skipulag ferðamála
frá 1976 og sérstakri reglugerð
varðandi skólann. Því miður verða
nemendur sjálfír að bera rekstur
skólans að mestu leyti uppi með
skólagjöldum, þar sem Ferðamála-
ráð, þrátt fyrir velvild, hefur ekki
getað séð honum fyrir nægilegu
rekstrarfé vegna fjárskorts. Hefur
þetta tafíð mjög vinnslu á ýmsum
námsgögnum. Skólinn er kvöld-
Kristbjörg Þórhallsdóttir
„Öll áhrif, sem gestur
okkar verður fyrir á
ferð sinni hér, eru land-
kynning, jákvæð eða
neikvæð, og hafa því
áhrif áþað hvernig
hann ber landi og þjóð
söguna þegar heim er
komið.“
skóli sem starfar allan veturinn
og eru leiðbeinendur sérfræðingar
á ýmsum sviðum, svo og leiðsögu-
menrí.
Nú er mikið rætt um ferðaþjón-
ustu sem vaxandi atvinnugrein hér
á iandi, sem efla beri með öllum
tiltækum ráðum. Þeir sem að út-
flutningi starfa vita að ekki er nóg
að afla markaðar ef ekki er hugað
að vörugæðum og eftirliti með
þeim fylgt strangt eftir. Þau lög-
mál gilda einnig í ferðaþjón-
ustunni. Alla þjónustu, ekki síst
leiðsögn, þarf að vanda vel og
sinna af alúð, en jafnframt sjálfs-
virðingu. Oft eru leiðsögumenn
spurðir hvort þeir geti ekki sagt
„þessum túrhestum“ hvað sem er,
þetta séu bara útlendingar sem
ekkert viti! Viðhorfið sem birtist í
spurningum sem þessum, ásamt
fullyrðingum um að þetta eða hitt
sé nógu gott í túristann, ber ekki
vott um mikinn skilning á eðli
þjónustu við ferðamenn.
Jafnframt því sem ferðalög í
heiminum aukast gera ferðamenn
meiri kröfur. Margir sem hingað
koma, sérstaklega frá Mið-Evr-
ópu, búa sig vel undir íslands-
ferðina og spyija því af nokkurri
þekkingu. Ferðamaðurinn á fullan
rétt á heiðarlegum svörum og allri
kurteisi í viðmóti. Sé leiðsögumað-
urinn ekki starfi sínu vaxinn t.d.
vegna skorts á starfsþjálfun eða
þekkingu getur það haft afgerandi
neikvæð áhrif á það hversu
ánægður ferðamaðurinn er þegar
hann yfirgefur landið. Öll áhrif,
sem gestur okkar verður fyrir á
ferð sinni hér, eru landkynning,
jákvæð eða neikvæð, og hafa því
áhrif á það hvernig hann ber landi
og þjóð söguna þegar heim er
komið. Umsögn hvers éinstaklings
getur ráðið miklu um fjölda ferða-
manna seinna meir. Alþjóðadagur
leiðsögumanna er haldinn til að
vekja athygli almennings ogferða-
málayfirvalda á þessum stað-
reyndum.
Hiifundur er leiðsögumnður.