Morgunblaðið - 13.02.1990, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. FEBRÚAR 1990
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. FEBRÚAR 1990
21

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstrætl 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, Sími 83633. Askfift=
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Mandela fagnað
Þegar Nelson Mandela
ávarpaði mannfjöldann af
svölum ráðhússins í Höfðaborg
í Suður-Afríku á sunnudag
sagðist hann ekki vera neinn
spámaður en hlutverk sitt væri
að berjast áfram fyrir því að
misrétti blökkumanna yrði af-
numið. Eftir 27 ára setu í fang-
elsi fyrir skoðanir sínar og
stefnu er Mandela óbugaður
maður þegar hann fær loksins
frelsi; hann gekk út um hlið
fangabúðanna sem tákn þess
að með þolgæði og þrautseigju
gætu blökkumenn náð rétti
sínum í Suður-Afríku. Hann
ætlar nú að kanna hver sé staða
sín innan Afríska þjóðarráðsins
og síðan er á döfinni, að samn-
ingaviðræður hefjist milli ráðs-
ins og ríkisstjórnar hvíta minni-
hlutans í landinu um framtíðar-
skipan mála.
F.W. de Klerk, forseti S-
Afríku, hefur lagt grunninn að
veigamiklum breytingum á
stjórnarháttum í landinu og
samskiptum kynþáttanna sem
byggja það. Forsetinn hefur
gert þetta með því að heimila
samtökum blökkumanna að
starfa að nýju og kynna sjónar-
mið sín. Afríska þjóðarráðið sem
var bannað meðal annars með
þeim rökum, að það ætlaði að
beita valdi til að bola stjóm
landsins frá, má nú starfa í S-
Afríku að nýju og sama er að
segja um fleiri samstök stjómar-
andstæðinga. Það var eðlilegt
framhald af því að leyfa ráðinu
að starfa að sleppa leiðtoga
þess, Nelson Mandela, úr haldi.
I fyrstu ræðu sinni eftir frelsun-
ina taldi Mandela, að ekki mætti
slaka á í baráttunni gegn stjórn-
inni fyrr en ýmsum skilyrðum
væri fullnægt. Taldi hann, að
þjóðarráðið ætti áfram að vera
búið undir að beita valdi til að
ná markmiðum sínum og ótíma-
bært væri á þessu stigi fyrir
erlendar þjóðir að hætta efna-
hagsþvingunum gagnvart
S-Afríku.
Til þess að breytingarnar sem
de Klerk forseti hefur stofnað
til skili varanlegum árangri í
friðsamlegu andrúmslofti er
nauðsynlegt, að sem fyrst hefjist
viðræður milli ríkisstjórnarinnar
og Afríska þjóðarráðsins um
það, hvernig Suður-Afríku verði
stjómað framvegis án hinna for-
kastanlegu apartheid-\aga, þar
sem hvítir menn eru settir skör
hærra en aðrir kynþættir og
þeim einum veitt raunverulegt
vald til að stjórna þessu mikla
og auðuga landi. Þessir stjórnar-
hættir hafa sætt alþjóðlegri for-
dæmingu og verið dæmdir miklu
harðar en alræði kommúnis-
mans á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna, svo að dæmi sé tekið.
Erum við íslendingar í hópi
þeirra þjóða, sem hafa sett við-
skiptabann á S-Afríku og hafa
íslensk stjórnvöld meðal annars
beitt sér gegn ferðalögum ís-
lendinga til landsins. Einnig hér
á landi þurfa stjórnmálamenn
því að bregðast við frelsun
Mandela og því sem gerist nú
og meta, hvort bann á viðskipti
skuli gilda áfram.
Áður en samningaviðræður
hefjast milli hvítra og blökku-
manna í S-Afríku þarf að ryðja
ýmsum hindrunum úr vegi.
Blökkumenn gera kröfu um að
öllum pólitískum föngum verði
sleppt, þeir vilja að neyðarlögin
verði afnumin og ákvæði í lögum
um innra öryggi sem setja
stjórnmálafrelsi skorður. Hvítir
menn vilja hafa tryggingu fyrir
því að viðmælendur þeirra hafi
raunverulegt umboð til samn-
ingaviðræðna og fallið verði frá
hótunum um skæruhemað gegn
stjórnvöldum. Blökkumenn
mynda síður en svo eina heild.
Innan raða þeirra hefur verið
valdabarátta en frægð og styrk-
ur Mandela kann að sameina
blökkumenn og eitt er víst að
næstu vikur og mánuði munu
engir úr forystusveit þeirra
ganga opinberlega gegn honum.
Mikilvægt er að sá tími verði
nýttur sem best. Eitt fyrsta verk
Mandela á stjórnmálasviðinu
hlýtur að vera það, að sameina
Afríska þjóðarráðið og setja nið-
ur deilur milli fylkinga innan
þess. Sérfræðingum kemur sam-
an um að skyndilegt frumkvæði
de Klerks hafi komið ráðinu í
opna skjöldu og forvígismenn
þess, sem margir eru orðnir
aldraðir, eigi erfitt með að átta
sig á breytingunum, sem eru að
verða.
Nelson Mandela gengur út
úr fangelsinu við alþjóðlegan
fögnuð til mikilla og vanda-
samra verkefna. Margir líta til
hans sem spámanns, þrátt fyrir
orð hans um hið gagnstæða.
F.W. de Klerk hefur sýnt dirfsku
í ákvörðunum sínum síðustu vik-
ur en jafnframt skapað sér óvin-
sældir meðal þeirra í hvíta
minnihlutanum, sem helst vilja
halda öllum blökkumönnum sem
föngum. Nú reynir á, hvort þeir
de Klerk og Mandela geta sam-
eiginlega lagt grunn að nýju ríki
í S-Afríku, þar sem menn eru
metnir að verðleikum en ekki
eftir því hvernig hörund þeirra
er á litinn.
MANDELA FÆR FRELSI
Fyrsta ræða Mandela í 27 ár:
Hafiiar ekki skæru-
hemaði en krefst
samningaviðræðna
Höfðaborg. Reuter.
NELSON Mandela bauð Suður-Afríkustjórn birginn er hann hélt sína
fyrstu ræðu eftir 27 ára fangelsisvist i Höfðaborg á sunnudag. Hann
kvaðst enn vera fylgjandi því að beitt yrði skæruhernaði til að knýja
á stjórnvöld um að afnema kynþáttaaðskilnað í landinu. Hann hvatti
allar þjóðir heims til þess að halda áfram að beita efnahagslegum
refsiaðgerðum gegn sljórn hvíta minnihlutans. Hann krafðist þess að
stjórnvöld efhdu til samningaviðræðna við leiðtoga biökkumanna til
að binda enda á kynþáttaaðskilnaðinn og tryggja svarta meirihlutanum
kosningarétt.
Um 50.000 stuðningsmenn Mand-
ela hlýddu á ræðu hans og sunginn
var nýr baráttusöngur með viðlag-
inu: „Mandela kemur, Mandela kem-
ur“. Áður en hann birtist á svölum
byggingar í miðborg Höfðaborgar
brutust út átök er lögreglan reyndi
að hafa stjórn á stærsta útifundi í
borginni í 45 ár. Tveir menn biðu
þá bana og 100 urðu fyrir meiðslum
er lögreglan skaut fuglahöglum og
gúmmíkúlum til að dreifa hópi
manna eftir að ungmenni höfðu
kastað flöskum, brotið rúður og lát-
ið greipar sópa um verslanir.
Mikill fögnuður
Mikil fagnaðarlæti brutust út á
meðal blökkumanna er Mandela og
kona hans, Winnie, leiddust nokkr-
um stundum áður út úr fangelsis
íbúð, þar sem hann afplánaði fimm
ár af lífstíðardómi fyrir tilraun til
að steypa stjórn hvíta minnihlutans.
Suður-afríska sjónvarpið sýndi beint
frá atburðinum. Þúsundir íbúa Sow-
eto, stærstu borgar blökkumanna í
Suður-Afríku, söfnuðust saman á
Reuter
Ibúar Soweto, stærstu borgar blökkumanna í Suður-Afríku, fagna á laugardag er tilkynnt var að Nelson
Mandela yrði látinn laus daginn eftir.
Reuter
F.W. de Klerk, forseti Suður-Afríku, og Nelson Mandela, leiðtogi
Afríska þjóðarráðsins, í skrifstofu forsetans á föstudag, tveimur dög-
um áður en blökkumannaleiðtoginn var leystur úr haldi.
götum úti þrátt fyrir hellirigningu.
„Mandela færði okkur regnið, þetta
er ný dagrenning fyrir Suður-
Afríku," hrópaði ung kona, sem
klædd var í fánalitum Afríska þjóð-
arráðsins (ANC). í Afríku er helli-
regn talið góðs viti þegar menn efna
til hátíðahalda.
Frá því F.W. de Klerk, forseti
Suður-Áfríku, tilkynnti 2. febrúar
að Mandela yrði látinn laus hafa
milljónir manna út um allan heim
gert sér vonir um að bíökkumanna-
leiðtoginn geti haft milligöngu um
friðsamlega lausn á vanda landsins.
Hann tók þó skýrt fram í ræðu sinni
í Höfðaborg að afstaða hans til vald-
beitingar hefði ekki breyst og hann
vitnaði í ræðu sem hann flutti á
sakamannabekknum árið 1964 í lok
réttarhalda, sem gerðu hann að
þekktasta pólitíska fanga heimsins.
„Við hófum vopnaða baráttu árið
1960 vegna þess að við neyddumst
til þess, við gerðum það aðeins í
varnarskyni vegna valdbeitingar
stjórnvalda," sagði hann við mikinn
fögnuð viðstaddra.
Spá samningaviðræðum
Mandela sagði að Afríska þjóðar-
ráðið þyrfti að efna til ráðstefnu til
að kjósa leiðtoga er fengju það hlut-
verk að knýja á stjórnvöld um samn-
ingaviðræður. Fréttaskýrendur telja
að fátt geti komið í veg fyrir að við-
ræðurnar hefjist þegar leiðtogar
ráðsins hafa verið kjörnir. Þeir segja
að í ræðu sinni hafi Mandela bæði
reynt að koma til móts við herskáa
ungliða í Þjóðarráðinu og F.W. de
Klerk.
Þótt blökkumannaleiðtoginn hefði
neitað að hafna skæruhernaði gaf
hann í skyn að hann væri reiðubúinn
að sættast á málamiðlun. „Taka
skal fram að De Klerk er sjálfur
heiðarlegur maður og veit vel hversu
hættulegt það er fyrir stjórnmála-
mann að standa ekki við loforð sín,“
sagði hann. Hann kvað útilokað að
viðræður gætu hafist fyrr en neyðar-
lögum, sem sett voru fyrir þremur
árum, yrði aflétt og öllum pólitískum
föngum slepþt. De Klerk sagði er
hann tilkynnti að Mandela yrði
sleppt að neyðarlögunum yrði bráð-
lega aflétt og að hann væri reiðubú-
inn til viðræðna um pólitísku fang-
anna. Mandela hvatti stuðnings-
menn sína til að herða baráttuna
gegn stjóm hvítra en virtist setja
skilmála sem forsetinn ætti að geta
fallist á.
Nelson Mandela látinn laus:
Lifandi tákn fyrir mannréttindabar-
áttu svartra manna í Suður-Afríku
Höfðaborg. Reuter.
BLÖKKUMANNALEIÐTOGINN Nelson Mandela hefur stjórnað bar-
áttunni gegn aðskilnaðarstefnunni í Suður-Afríku í þijá áratugi,
lengst af úr fangaklefa sínum. Hann hefur fyllt kynbræður sína,
bæði heima og erlendis, eldmóði og baráttuþreki.
Sú ákvörðun F.W. de Klerks for-
seta að leysa leiðtoga Afríska þjóð-
arráðsins (ANC) úr haldi markar
tímamót í sögu Suður-Afríku.
Frægasti fangi í heimi getur nú
aftur starfað á meðal stuðnings-
manna sinna. Þegar de Klerk hafði
sett sér það mark að afnema kyn-
þáttaaðskilnaðarstefnuna og semja
um nýja stjórnarskrá sem gæfi
svörtum íbúum Suður-Afríku hlut-
deild í stjórn ríkisins var ljóst að
enginn annar en Mandela hefði
nægilegan styrk á bak við sig til
að geta komið fram sem fulltrúi
allra ættbálka Iandsins.
Mandela var handtekinn árið
1962 og flutti síðustu opinberu
ræðu sína fyrir rétti um það bil
tveimur árum seinna, þegar hann
var ákærður fyrir þátttöku í sam-
særi um að velta minnihlutastjórn
hvítra manna. Hann sagðist vera
þjóðernissinni, en ekki kommúnisti,
og kvað ANC ekki eiga annarra
kosta völ en beita ofbeldi í barátt-
unni gegn ofbeldi aðskilnaðarstefn-
unnar. „Ég hefu barist gegn yfir-
drottnun hvítra manna,“ sagði
Mandela fyrir réttinum, „ég hef
barist gegn yfirdrottnun svartra
manna og átt mér hugsjón um lýð-
ræðislegt og fjálst þjóðfélag þar
sem allir þegnamir gætu búið sam-
an í sátt og notið sömu tækifæra.
Það er sú hugsjón sem ég vil lifa
fyrir og beijast fyrir. Og ég er reiðu-
búinn að deyja fyrir hana ef þörf
krefur."
Mandela var dæmdur í lífstíðar-
fangelsi ásamt sjö félögum sínum
árið 1964 og hafður í haldi á Robb-
en-eyju fyrir utan Höfðaborg, þar
sem hann vann við steinhögg í tólf
ár, eða þar til hann var fluttur í
fangelsi uppi á landi.
Hann margneitaði að semja um
lausn sína úr fangelsi, hafnaði til-
Nelson og Winnie Mandela á brúðkaupsmynd í maí 1958.
boðum um að fara í útlegð og fyllti
kynbræður sína utan fangelsis-
múranna eldmóði. Hann varð hetja
uppreistarfólks á götum blökku-
mannahverfanna, hófsamra
blökkumannaleiðtoga og dæmdra
útlaga. Og hófsamir meðal hvítra
sáu í honum einu vonina um að
unnt yrði að komast hjá blóðugu
borgarastríði.
Nelson Roliblahla Mandela fædd-
ist í leirkofa í Transkei í Höfðahér-
aði 18. júlí 1918. Hann var sonur
höfðingja af Xhosa-ættbálkinum,
hlaut menntun sína í Fort Hare og
hlaut gráðu í listasögu. Því næst
hélt hann til Johannesarborgar til
að nema lög og vann fyrir sér sem
öryggisvörður í gullnámu. Hann
giftist hjúkrunarkonunni Evelyn
Nomathamsanga sem stóð straum
af kostnaði hans við laganámið, en
setti sig upp á móti þátttöku hans
í starfsemi ANC. Þau eignuðust tvö
börn saman, en slitu samvistum.
Árið T952 var Mandela hand-
tekinn ásamt yfir 200 félögum
sínum og varpað í fangelsi fyrir
landráð. Eftir fjögra ára réttarhöld
var Mandela sýknaður ásamt fjölda
annarra blökkumannaleiðtoga.
Meðan á réttarhöldunum stóð gift-
ist hann núverandi eiginkonu sinni
Nomzamo Winnie Madikizela.
Árið 1960 voru ANC-samtökin
bönnuð og Mandela fór huldu höfði
þar til sagt var til hans og hann
náðist 1962.
Hann varð að skilja Winnie og
dæturnar tvær, Zenani og Zindzi,
eftir í blökkumannahverfinu Sow-
eto í Jóhannesarborg. Winnie varð
milligöngumaður milli hans og um-
heimsins. Hún var handtekin og
send til afskekkts staðar. Árið 1986
var henni leyft að flytjast aftur til
fyrri heimkynna, en skömmu seinna
féll skuggi á nafn hennar þegar
lífverðir hennar voru bendlaðir við
rannsókn á nokkrum morð- og árás-
armálum.
Meiri stuðningur við
Atiantshafsbandalagið
austantjalds en hér!
eftir EyjóífKonráð
Jónsson
Atlantshafsbandalagið er mikil-
vægasta bandalag mannkyns-
sögunnar og viss er ég um að
víða austantjalds býr sama hugsun
í brjóstum fjöldans og jafnvel meiri
stuðningur við NATO en hér! Sum-
ir íslendingar hafa því miður ekk-
ert lært og engu gleymt, önnur
stjómmálasamtök beina bara bláu
augunum sínum útí loftið og segja:
„Samt...“. .
Nú lítur út fyrir að fomsta
a.m.k. fjögurra stjómmálaflokka
sé sammála um að vinna að því
að hér verði gerður varaflugvöllur
ef hann yrði liður í nauðsynlegu
eftirlitskerfi með afvopnun á Norð-
urhöfum. Um þetta var fjallað á
Alþingi sl. fimmtudag þegar rætt
var um forkönnun varaflugvallar.
Utanríkisráðherra sagði þar að
hann hefði dregið að taka ákvörð-
un um könnunina vegna mikilla
breytinga í heimsmálunum.
I umræðunum sagðist ég taka
undir þau sjónarmið ráðherrans að
„yfirgnæfandi líkur bendi til að
ekki verði fallið frá þessum áform-
um einmitt með vísan til framtíðar-
hlutverks íslands að verða miðstöð
fyrir eftirlit með framkvæmd af-
vopnunarsamninga á ókomnum
árum.“ En einmitt það teldi ég
eiga að leiða til þeirrar rökréttu
niðurstöðu að ákvörðun yrði strax
tekin en málið ekki dregið á lang-
inn. Sú spurning hlýtur að verða
áleitnari með hverjum degi sem
líður hve lengi utanríkisráðherra
ætli að hika. En á þingi bætti ég
við: „Við ætlum ekkert að bíða til
1994 eftir því að það verði af-
vopnun á höfunum eins og á landi.
Og ég sagði held ég við ráðherrann
hér fýrir meira en ári að hann
ætti að „ákveða það í dag“ og ég
segi það aftur: Hann ætti að heim-
ila það í dag að þessi forkönnun
hæfist því að við ætlum ekkert að
bíða eftir árinu 1994. Við þorum
ekki að bíða svo lengi. Og ég held
að þjóðir í Austur-Evrópu þori
heldur ekki að bíða svo lengi. Það
gæti verið um seinan þá og þess
vegna á að halda þeirri stefnu
áfram, þeirri öryggis- og varnar-
Eyjólfúr Konráð Jónsson
„Nú lítur út fyrir að
forusta a.m.k. fjögurra
stjórnmálaflokka sé
sammála um að vinna
að því að hér verði
gerður varaflugvöllur
ef hann yrði liður í
nauðsynlegu eftirlits-
kerfi með afvopnun á
Norðurhöfum.“
stefnu sem Atlantshafsbandalagið
hefur tryggt.
Það á að afvopnast og það á
að vernda þessi svæði og fylgjast
með framþróun. Það er enginn
kominn til með að segja í dag hvort
svona varaflugvöllur yrði undir
stjórn Islendinga einna, Samein-
uðu þjóðanna eða einhverra ann-
arra. En hann ætti að vera fyrir
hendi ef afvopnun á að takast á
skömmum tíma af hálfu hernaðar-
bandalaganna og standa undir
ótvíræðu ákvörðunarvaldi okkar.“
Er ekki hugsanlegt að Alþliigi
gæti orðið sammála um þessa
stefnu líkt og gerðist 23. maí 1985
þegar raunsæ ályktun á afvopnun-
ar- og kjarnorkumálum, sem
stendur óhögguð enn í dag, var
samþykkt einróma. Þá varð m.a.
til hugtak sem bæði hemaðar-
bandalögin gerðu síðar að sínu að
því er landsvæði varðar frá Atl-
antshafi til Úralfjalla. Formanni
utanríkismálanefndar var í fram-
sögu falið að flytja fyrir hönd
nefndarinnar allrar eftirfarandi:
1. Sá landfræðilegi skilningur
væri réttur að Norður-Evrópa
næði a.m.k. yfir Norðurlönd,
eyjar á norðanverðu Atlantshafi
og Norður-Þýskaland, þ.e.
Norður-Evrópusléttuna, og allt
frá Grænlandi til Úralfjalla.
2. Sá skilningur sem fram komi í
eftirfarandi hugmynd um
breytingu á upphafi 6. mgr.
væri réttur:
„Um leið og Alþingi áréttar þá
stefnu íslendinga að á íslandi verði
ekki staðsett kjarnorkuvopn hvetur
það til þess að könnuð verði sam-
staða um og grundvöllur fyrir
samningum um kjamorkuvopna-
laust svæði í Norður-Evrópu, sem
nái til aðildarríkja Norður-Átlants-
hafsbandalagsins, Varsjárbanda-
lagsins og hlutlausra ríkja jafnt á
landi, í lofti sem á hafinu eða í
því. Samningur þessi verði liður í
samkomulagi til að draga úr
vígbúnaði og minnka spennu.“
Þetta gerðist í utanríkisráð-
herratíð Geirs Hallgrímssonar. All-
ir utanríkisráðherrar síðan hafa
fylgt þessari stefnu og kynnt hana.
Úm það þarf ekkert að metast.
Þess er einnig að gæta að í
meira en áratug hefur Alþingi
margsinnis ályktað einróma um
fullveldisrétt þjóðanna við hin
nyrstu höf yfir hafsbotninum allt
frá Noregs- og Skotlandsströndum
til Kanada. Og væntanlega er þac
tímanna tákn að einmitt á þessari
stundu er í Kanada haldinn fundur
um málefnin sem hér um ræðir.
Eigum við ekki að standa sameinuð
um þau?
Höfundur er einn af
alþingismönnum Sjálfstæðisflokks
fyrir Reykjavíkurkjördæmi.
Veiðigjald á ekkert
skylt við sósíalisma
eftir Gylfa Þ. Gíslason
Þeir, sem fylgzt hafa með um-
ræðunni um fiskveiðistefnuna á
síðum Morgunblaðsins undanfar-
ið, gera sér eflaust yfirleitt grein
fyrir því, að tillagan um veiðigjald
eða sölu veiðileyfa á ekkert skylt
við sósíalisma. Ef það er sósíalismi
að selja veiðileyfi á uppboði eða
við ákveðnu verði, einvörðungu
vegna þess, að framkvæmdin er
í höndum opinbers aðila, sjávarút-
vegsráðuneytisins, þá hlýtur það
líka að vera sósíalismi að gefa
slík leyfi eins og sjávarútvegs-
ráðuneytið gerir nú. í raun og
veru er sú framkvæmd skyldari
þeim sósíalisma, sem nú er að
gefa upp öndina í Austur-Evrópu,
en sala veiðileyfa á markaðsverði,
því að gjöfin leiðir til sóunar á
verðmætum. Sala veiðileyfa á
auðvitað ekkert skylt við sósíal-
isma eða þjóðnýtingu. Þá ráða
markaðsöfl því, í höndum hverra
veiðileyfin lenda. Það er líklegasta
leiðin til þess að þau hafni hjá
þeim, sem nýta þau með hag-
kvæmustum hætti.
Ég er og hef verið jafnaðarmað-
ur. Ég aðhyllist jafnframt mark-
aðsbúskap, eins og raunar flestir
nútímajafnaðarmenn. Fylgi mitt
við sölu veiðileyfa styðst við skoð-
anir mínar á kostum markaðs-
búskapar og er óháð þeim
lífsskoðunum, sem gert hafa mig
að jafnaðarmanni. Allir vita, að
helmingur af helztu formælendum
veiðigjalds eru ekki jafnaðar-
menn. En við höfum sömu skoðan-
ir á því, hvernig smám saman
megi stórauka hagkvæmni í
íslenzkum sjávarútvegi og
tryggja, að lagaákvæðin um, að
fískistofnarnir við landið séu sam-
Gylfi Þ. Gíslason
eign þjóðarinnar, séu ekki orðin
tóm.
Höfundur er prófessor og
fyrrverandi
menntnmálaráðherra.