Morgunblaðið - 18.08.1990, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. ÁGÚST 1990
13
BLETTAFIFILL
— Hieracium faeroense
Blóm vikunnar
Umsjón Ágústa Björnsdóttir
Þáttur nr. 178
Undafíflar hafa löngum verið
höfuðverkur grasafræðinga
vegna þess hve breytilegir þeir
eru í útliti. Tilbrigðin sem unnt
er að fínna í íslenskri náttúru virð-
ast nánast óendanlega mörg,
sumar „tegundir" eru lágvaxnar,
aðrar hávaxnar, sumar bera eitt
blóm eða fá, aðrar fjölmörg, á
sumum sitja öll blöð í hvirfingu
við jörð, á öðrum eru blöð upp
eftir öllum stöngli, á sumum eru
blöðin græn, einlit, en á öðrum
blettótt eða dflótt svo nokkuð sé
nefnt. En allir bera íslensku unda-
fíflamir gula kolla. Roðafífíllinn
svonefndi er erlendur undafífíll
með gulrauð blóm og algengur í
görðum hér á landi. Ástæðunnar
fyrir þessari fjölbreytni er að leita
í sérstæðri æxlun þessara plantna,
og gerir hún undafíflana afar at-
hyglisverða frá fræðilegu sjónar-
miði. En vegna fjölbreytninnar
eru undafíflamir einnig mjög
áhugaverðir fyrir garðeigendur.
Margir fíflanna em afar skraut-
legar plöntur sem sóma sér vel í
hvaða garði sem er og fyrír safn-
ara em undafíflar mikil náma.
Ingimar heitinn Óskarsson grasa-
fræðingur taldi vaxa hérlendis
a.m.k. 177 tegundir af undafífl-
um. Bergþór Jóhannsson telur
hins vegar heppilegt að raða
íslenskum undafíflum fyrst um
sinn í 20 tegundir.
Hér ætla ég að gera að umtals-
efni eina tegund íslenskra unda-
fífla, sem kölluð hefur verið
Blettafífill, vegna áerkennilegra
rauðra flekkja á blöðunum sem
setja mjög svip sinn á plöntuna.
Blettafífillinn er nokkuð stórvax-
inn, getur orðið a.m.k. 60-70 sm
hár og afar blómsæll. Eins og
aðrir undafíflar blómstrar hann
ekki fyrr en nokkuð er liðið á
sumar, í júlí og ágúst. Það er til
bóta að klippa kollana af eftir
blómgun, við það fríkkar plantan
og einnig á fífíllinn það til að sá
sér nokkuð ef honum er leyft að
þroska aldin, ekki þó svo að vera-
legur ami sé að. Blettafífillinn er
mjög harðgerður og furðu vind-
þolinn. í verstu sumarveðmm get-
ur hann þó lagst útaf þar sem
ekki gætir skjóls, ef hann er ekki
uppbundinn.
Blettafífíllinn er víða algengur
á suðvesturhorni landsins, en vex
einnig á Austurlandi... Hann er
nú til í nokkram görðum a.m.k.
í Reykjavík. Auðvelt er að rækta
hann frá fræi en undanfarin ár
hefur verið talsvert úrval af unda-
fíflum á frælista Garðyrkjufélags
íslands.
Agnar Ingólfsson
Geysir
Hólar
Frá Gerpissvæðum. Bærinn Laug í baksýn.
Göngumenn geta valið um ýms-
ar leiðir upp frá Geysi. Ein er sú
að fara inn í Haukadal og upp
með Tungufljóti að vestan. Þar er
margt fallegt að sjá, og m.a. er
Haukadalur sjálfur. Leiðin er ekki
alls kostar greið. Tungufljót renn-
ur austan undir Haukadalsheiði,
og falla í það margar kvíslar úr
hlíðinni. Þar verður nafnbreyting.
Heitir Ásbrandsá þar fyrir ofán.
Kemur hún úr Sandvatni. Er í
henni jökulvatn og fær Fljótið
þaðan silfurgráa litinn. Kvíslarnar
auka mjög vatnsmajgnið en þó er
dijúgmikið vatn í Asbrandsá, og
víða er hún ströng. Verður því
naumast komist yfír hana nema á
vöðum. Skammt fyrir austan ána
er bærinn Hólar. Gegnt honum er
foss í ánni, Hávaðafoss. Er vað í
ánni rúmlega 1 km fyrir ofan foss-
inn, nefnist Stekkatúnsvað. Kunn-
ugir telja vaðið gott, venjulega
ekki dýpra en í hné, en þræða
verður brot.
Vilji menn vera lausir við að
vaða ána, verður að fara þjóðveg-
inn austur yfir Tungufljótsbrú.
Skammt austan við brúarsporð er
bærinn Brú. Þaðan et sæmileg
gönguleið upp hjá Hólum. Litlu
austar en Brú er bærinn Kjóastað-
ir. Þaðan er einnig leið upp hjá
Hólum, lítið eitt lengri, en betra
gönguland.
Hólar hétu fullu nafni Upphól-
ar. Jörðin var byggð nokkuð fram
á 20. öld. Hún þótti ágæt fjáijörð,
en afskekkt nokkuð og hefur það
átt sinn þátt í eyðingu byggðar.
Ásamt Tungufelli og Jaðri í Ytri-
hrepp og Brattholti í Tungum mun
hún vera einna lengst frá sjó allra
bæja á landinu, þeirra er verið
hafa í byggð á síðari öldum.
Land er hér fremur flatt og
Á slóöum
Feröafélags
tslands
fremur tilbreytingarlítið, en þeim
mun tignarlegri er fjallasýn. Rism-
ikið fjall er í landnorðri, mikið um
sig, en upptyppt. Er það Bláfell,
hæsta fjall suðvestanlands að jökl-
um fráteknum, 1.204 m. Langjök-
ull blasir við í útnorðri, en suðaust-
an við hann er röð hvassra tinda,
Jarlhettur, mjög áberandi, þar sem
þær ber við hvítan jökul, svipdökk-
ar sjálfar. Sunnar er Hlöðufell
mest fyrirferðar, litlu lægra er
Bláfell, 1.188 m.
Hólar eru sem mest móts við
Gullfoss eða litlu innar. Hér er
víða fagur gróður, einkum austan
til inn af Gullfossi, en gras fer
þverrandi. Er auðséð að hér er
komið á efstu mörk byggðarlands-
ins, en afréttur tekur við, og brátt
er gróið land horfíð, en í þess stað
auðn ein og berangur, nema græn-
ir blettir sjást á stöku stað, upp-
græðsla síðari ára. Fram undan
er nú Sandá, og er land þar að
mestu ógróið.
Stjórnarskipti í SÍNE
SUMARRÁÐSTEFNA SÍNE var haldin 11. ágúst sl. Þar fóru fram stjórn-
arskipti. Þeir sem skipa nýja stjórn SÍNE eru Arnór Þórir Sigfússon,
Guðmundur Rúnar Árnason, Eiríkur Hjálmarsson, Jón Ólafsson og Ólaf-
ur Briem. í lok ráðstefnunnar var
„Sumarráðstefna SÍNE haldin 11.
ágúst í Félagsstofnun stúdenta skor-
ar á stjórnvöld að vera á varðbergi
vegna sameiginlegs innri markaðar
Evrópubandalagsins í byijun árs
1993. Ef ekki verður vel á málum
haldið, kann svo að fara að skólar í
löndum EB lokist fyrir íslendingum
og eru reyndar ýmis teikn á lofti sem
vekja ugg. í ljósi þessa skýtur skökku
við að stjórnvöld skuli vega að námi
erlendis þegar það þarfnast hvað
mestrar aðhlynningar. Mótmælt er
hækkun tekjutillits, niðurfellingu
sumarlána og niðurskurði á láni
vegna bóka-, tækja og efniskostnað-
ar.
Fundurinn beinir þeim tilmælum
til lánasjóðsyfírvalda að námsmönn-
samþykkt svohljóðandi ályktun:
um verði leyft að hafa sumartekjur
sem svara tvöfaldri framfærslu í leyfí
án þess að lánin verði skert.
Fundurinn fagnar því að nú skyli
hafa verið gerð framfærslukönnun á
íslandi en skorar á stjórn LÍN að
gera samskonar könnun fyrir náms-
menn erlendis. Fundurinn lýsir furðu
sinni á ummælum Árna Þórs Sigurðs-
sonar formanns stjórnar LÍN sem
telur að miklu hærri neysluútgjöld
námsmanna en sem nemur útreikn-
uðum framfærslugrunni LÍN, bendi
ekki til að sá grunnur sé of lágur.
Sumarráðstefna SÍNE telur hinsveg-
ar að þessar niðurstöður sýni svart á
hvítu að framfærslugrunnur lána-
sjóðsins er viðsflarri raunverulegum
framfærslukostnaði námsmanna."
Míele
„ROLLS
ROYCE"
ÞVOTTAVÉLANNA
MB „gSMttuaM

JÓHANN ÓLAFSS0N & CO. HF.
Sundaborg 13 - 104 Reykjavík - Sími 688 588
OPHD A LAUGARDAG FRA KL. 10-12