Morgunblaðið - 18.08.1990, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. ÁGÚST 1990
15
Gróði og grasnytjar
eftirÁgústH.
Bjarnason
Fyrir skömmu gaf Byggða-
stofnun út bækling, Nýting villi-
gróðurs, leiðbeiningar um söfnun,
verkun og sölu. Þar er greint frá
því, að Sigmar B. Hauksson hafi
fengið styrk til þess „að kanna
möguleika á nýtingu grasa og
fjörugróðurs“, og í framhaldi af
því var ákveðið af hálfu Byggða-
stofnunar að hafa frumkvæði að
því að þessir möguleikar yrðu nýtt-
ir. Til þess að svo megi verða er
rit þetta gefið út; sem einskonar
hvatning til fólks, svo að það nýti
sér þetta sem hlutastarf eða
aukabúgrein.
Að loknum stuttum og heldur
rýrum inngangi um markað fyrir
tegundir, söfnun og verkun eru
taldir upp 13 þörungar, 7 sveppir,
1 fléttutegund, 23 villtar æðap-
löntur og 1 ræktuð tijátegund.
Flestum tegundum er lýst lítillega
og greint frá hveriær og hvernig
má tína þær. Ekkert er sagt um
til hvers megi nota tegundir heldur
er vísað til annarra rita.
Það er ekki því að neita, að hér
er fitjað upp á nýstárlegu efni af
hálfu hins opinbera. Hins vegar
má ekki gleyma því, að hér áður
fyrr voru plöntur mikið notaðar
til ýmissa búdrýginda og eru
reyndar enn, því að mér er kunn-
ugt um allmargt fólk, sem kann
sitthvað fyrir sér í þessu efni.
Vafalítið hefur þó ýmis fróðleikur
glatast með gengnum kynslóðum.
Við lestur þessa bæklings er
margt, sem furðu vekur. Fyrst er
að nefna, að heiti rits er nokkuð
villandi. Réttara hefði verið að
kalla það »nýting villiplantna«, því
að hér er vísað til einstakra teg-
unda en ekki gróðurs. Hins vegar
er það nýting á gróðri, þegar bú-
smala er beitt. Þetta er þó aukaat-
riði. í annan stað er farið inn á
háskalegar brautir, þegar skorað
er á almenning að tína plöntur svo
að segja eftirlitslaust til þess að
hafa ábata af. Hætt er við að hin-
ir ötulustu fari geyst í sakirnar.
„Mér er mjög til efs, að
hér hafí verið nægilega
vel að undirbúningi
staðið. Það eru því ein-
dregin tilmæli til
Byggðasto fnunar-
manna, að þeir endur-
skoði afstöðu sína til
þessara hluta“
Þó að flestar plöntur þoli talsverða
áníðslu má ekki loka augunum
fyrir því, að auðvelt er að spilla
viðkvæmum gróðurlendum með
því að ganga of nærri einstökum
tegundum.
Mjög sennilegt er þó, að nýta
megi ýmsar villiplöntur og hafa
ef til vill af þeim nokkrar tekjur.
Tæpast getur það þó orðið
aukabúgrein margra manna en
ekkert sé ég því til fyrirstöðu að
reyna fyrir sér á þessum vett-
vangi. Þar á ég einkum við að
endurvekja fomar nytjar, kannski
meira til gamans en gagns. En
það verður að búa um hnútana á
annan hátt og rétt er að fara var-
lega í að auglýsa vöru, sem er tínd
á þennan máta, sem ómengaða
náttúruafurð. Minna má á, að hér
er leyfð óheft notkun tilbúins
áburðar og á vegum opinberra
aðila er um 300 tonnum sáldrað
úr flugvélum á óábyrgan hátt yfír
land á hveiju sumri.
Svo að ekki verði lagður skakk-
ur skilningur í það, sem hér er
reynt að benda á, skal það fúslega
játað, að ég hef stöku sinnum með
skrifum mínum bent fólki á
margvíslegar nytjar af villiplönt-
um. Margir hafa haft af þessu
nokkra ánægju og í flestum tilfell-
um er þetta meinalaust með öllu.
Hins vegar gegnir allt öðru máli,
þegar á að fara að »græða« á
þessu. Flestar tegundir, sem
minnzt er á, kunna oft á tíðum
að vaxa á viðkvæmum stöðum,
að undanskildum sveppum og þör-
ungum. Sumar þessara tegunda
eiga ekkert erindi í þennan hóp.
Mér er mjög til efs, að hér hafi
verið nægilega vel að undirbúningi
staðið með markvissum hætti. Það
eru því eindregin tilmæli til
Byggðastofnunarmanna,- að þeir
endurskoði afstöðu sína til þessara
hluta.
Á undanförnum árum hef ég
viðað að mér ýmsum fróðleik um
grasanytjar og reynt sumt af því
sjálfur. Meðal annars væri unnt
að búa til sortulyngsblek eftir upp-
skrift frá 17. öld og í skemmtilegu
íláti með hertri fjöður vilja margir
efalaust prófa að skrifa með því.
Þeir skrautskrifárar, sem reynt
hafa, hafa lokið lofsorði á það og
telja það búa yfir mörgum góðum
kostum. Þá hef ég rekizt á gamla
heimild um það, hvernig ákveðin
planta var notuð til að hæna fiska
að netum og e.t.v. mætti nota
hana með gervibeitu. Ýmsar teg-
undir áfengis mætti reyna að
krydda með íslenzkum plöntum.
Loks má nefna, að e.t.v. kann að
vera möguleiki á því að selja vendi
af reyrgresi. Af reyrnum leggur
sæta angan við þurrkun, sem helzt
lengi. Var hann oft lagður i fata-
kistur til að gefa góða lykt og
halda gestafíðrildi og flóm frá. Á
nokkrum stöðum á landinu vex svo
mikið af honum, að mjög fljótlegt
er að safna saman í vænt knippi
og veldur það engu tjóni.
Af fjölmörgu er að taka og oft-
ast unnt að haga svo, að enginn
skaði hljótist af. En þá þarf líka
að sinna þessu miklu betur og al-
gjörlega óhæft að hvetja landslýð
allan. Flestum tegundum er auð-
velt að koma í góða ræktun án
tilbúins áburðar. Af bæklingi
Byggðastofnunar verður hins veg-
ar ekki séð, að mikil vinna hafí
verið lögð í að kanna neina mögu-
leika, heldur rennt blint í sjóinn.
Standi stofnunin að öðrum verk-
efnum með svipuðum hætti, hef
ég ekki mikla trú á störfum henn-
ar. Gaman væri þó að fá að vita
hve háum fjárhæðum hafi verið
varið til þessa verkefnis.
Höfundur er grasafræðingur.
SUMAKRETTIR
TOURIST MENU
Góður matur
ó góðu verði
hrínginn
/ kríngum landið
W eitingastaöir víöa um land innan Sambands
veitinga- og gistihúsa bjóða í sumar sérstakan
matseöil, Sumarrétti SVG, þar sem óhersla er lögð ó
Sumarréttamatseóillinn
gildirfrá 1. júní til 15. september.
Hádegisv. Kvöldverður
Forréttur eöa súpa, kjöt- eöa fiskréttur, kaffi. 750- 900 kr. 1000- 1500 kr.
Börn 0 til 5 ára: Ókeypis Börn 6 til 12 ára: 50% afsláttur
ASKUR, Suöurlandsbraut 4
ASKUR, Suöurlandsbraut 14
CITY HÓTEL, Ránargötu 4a
FÓGETINN, Aóalstræti 10
GAFL-INN, Dalshrauni 13, Hafnarfiröi
GAUKUR Á STÖNG, Tryggvagötu 22
GULLNI HANINN, Laugavegi 178
HÓTEL HOLIDAY INN, Sigtúni 38
HÓTEL LIND, Rauóarárstíg 18
HÓTEL LOFTLEIÐIR, Reykjavíkurflugvelli
HÓTEL ÓÐINSVÉ, Þársgötu 1
LAUGA-AS, Laugarásvegi 1
LAUGA-ÁS HÓTEL ESJU, Suðurlandsbraut 2
NAUST, Vesturgötu 6-8
PIZZAHÚSIÐ, Grensásvegi 10
PUNKTUR OG PASTA, Amtmannsstíg 1
ARNARBÆR, Arnarstapa, Snæfellsnesi
BAUTINN, Hafnarstræti 92, Akureyri
GLÓÐIN, Hafnargötu 62, Keflavík
FLUG-HÓTEL, Hafnargötu 57, Keflavík
HÓTEL ÁNING V/SÆMUNDARHLÍÐ, Sauóárkróki
HÓTEL ASKJA, Hólsvegi 4, Eskifiröi
HÓTEL BLÁFELL, Breiódalsvík
HÓTEL BORGARNES, Egilsgötu 14-16, Borgarnesi
HÓTEL BÚÐIR, Staöarsveit, Snæfellsnesi
HÓTEL FRAMTÍÐ, Vogalandi 4, Djúpavogi
HÓTEL HÚSAVÍK, Ketilsbraut 22, Húsavík
HÓTEL HÖFN, Höfn, Hornafirði
HÓTEL ÍSAFJÖRÐUR, Silfurtorgi 1, ísafirói
HÓTEL KEA, SÚLNABERG, Hafnarstræti 89, Akureyri
HÓTEL LJÓSBRÁ, Breiðumörk 25, Hverageröi
HÓTEL REYNIHLÍÐ v/Mývatn, S-Þingeyjarsýslu
HÓTEL SELFOSS, Eyrarvegi 2, Selfossi
HÓTEL STYKKISHOLMUR, Stykkishólmi
HÓTEL STEFANÍA, Hafnarstræti 83-85, Akureyri
HÓTEL TANGI, Vopnafirói
HÓTEL VALASKJÁLF v/Skógarströnd, Egilsstöðum
HÓTEL VARMAHLÍÐ, Varmahlíó, Skagafirði
HLÍÐARENDI, Austurvegi 1, Hvolsvelli
HREÐAVATNSSKÁLI, Borgarfirói
MUNINN, HÓTEL ÞÓRSHAMAR, Vestmannabr. 28, Vestm.
SKÚTINN, Kirkjuvegi 21, Vestmannaeyjum
STAÐARSKÁLI, Staö, Staðarhreppi, V-Húnavatnssýslu.
ífecýttUci- cucyéýúctiýcut#,
fi fi fi-M'.S'ft fi-l'R fi a
l-I. lifHLltlll