Morgunblaðið - 26.08.1990, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. ÁGÚST 1990
17
halda upp á þennan stórgróða.
Eins og ég sagði áður hefur það
verið eftirtektarvert hve lítið hefur
borist af fréttum frá Sýrlandi frá
því Saddam Hussein réðst til atlögu
við Kúvæt og virtist síðan bíta í
skjaldarrendur við landamörk
Saudi-Arabíu. Ekki síst þótti furðu-
legt að nánast engin opinber við-
brögð, eins og það heitir á frasa-
máli fjölmiðlanna, komu eftir að
Saddam hafði leikið næsta Ieik og
tekið upp á að vingast við írani,
fjendur í átta ára stríði. Nú bauðst
hann til að senda stríðsfanga í stór-
um kippum, færa sig með sveitir
af umdeildu svæði og svo skyldu
fulltrúar landanna setjast niður í
Rasheed var vel mæltur á
ensku og hann túlkaði en
það lögðu allir orð í belg
og kaffihúsastjórinn mátti
hafa sig allan við að koma
því til skila sem þeir vildu
sagt hafa. Þeir voru yfirleitt aldrei
sammála um neitt nema þeim væri
illa við Bandaríkjamenn. Þeir sögðu
að það sýndi hvað Sýrlendingar
stæðu samt þétt að baki sínum
arabfsku bræðrum að þeir hefðu
sent nokkur þúsund hermenn til
Saudi-Arabíu. „Þrátt fyrir að Am-
ríkanar séu þar. En þetta er auðvit-
að meira táknrænt,“ sagði Rasheed
eins og þjálfaður pólitíkus.
„Annars verður þetta verst fyrir
Ameríkanana. Þeir stikna úr hita
og gefast upp. Þeir halda kannski
að þeir geti verið þarna eins og
heima hjá sér. En það verða ekki
liðnir margir dagar áður en þeir
verða sendir heim í sjúkrabörum
eða það sem betur væri kistum.
Ekki sárir af skotum, heldur hita,“
sagði Rasheed og það hefur komið
í ljós að hann vissi ekki aðeins hvað
hann söng heldur hefur hann orðið
sannspár. Þegar þetta er skrifað
hafa nokkur hundruð amrísku her-
mannanna örmagnast og hefur ver-
ið flogið með þá umsvifalaust í
burtu. Þeir vissu sínu viti karlarnir
á kaffihúsinu hans Rasheeds.
Ef menn halda að Reykjavík eða
Tókíó séu dýrustu borgir í heimi
ættu þeir að bregða sér til Damask-
us sér til fróðleiks. Gisting á hótel-
um fer varla undir 170 dollara og
er þó ekki merkileg vistarvera svo
að það er fullt eins viturlegt að
vera á betri hótelunum eins og
Sheraton þar sem gistingin kostar
ekki „nema“ 200 dollara.
Ég hafði sótt um leyfi til að fara
yfir til Sýrlands og samkvæmt ráð-
leggingu ræðismanns okkar í Jórd-
aníu og hjálparhellu Stefaníu Rein-
hardsdóttur Khalifeh fann ég mér
annað starfsheiti en blaðamaður,
gerðist kennslukona á umsókninni.
Enda stóð það heima, sýrlenska
sendiráðið sá ekkert athugavert við
að veita mér leyfið hið skjótasta.
Erlendir blaðamenn eru mjög
fáir í Sýrlandi og strangt eftirlit
er haft með þeim. Mér var sagt að
nokkrum sinnum hefði blaðamönn-
um frá heims-
blöðum og sjón-
varpsstöðvum
verið hleypt inn
í Sýrland síðustu
tvær vikurnar en
þeir voru þá
fluttir í sérstök-
um rútum og at-
hafnafrelsi
þeirra var mjög
takmarkað auk
þessa nefnda
eftirlits.
Á landamær-
unum við Sýr-
land er regla að
hver útlendingur Frá Damaskus.
verður að skipta
100 dollurum. Sem er í sjálfu sér
allt í stakasta. En þeir greiða ekki
nema hálfvirði fyrir þessa peninga.
Svo að fyrsta máltíðin í Damaskus
kostaði 500 pund, mér reiknaðist
til að það væri 3.000 krónur og
þótti nokkuð ferlegt. Daginn eftir
borgaði ég sömu upphæð fyrir
ámóta máltíð en þar sem ég hafði
nú skipt öðrum 100 dollurum í
banka á réttu gengi, kostaði sú
máltíð 1.500 krónur enda fékk ég
mér aukaglas af hvítvíni til að
snatri og heíja samningaviðræður
svo að hægt yrði að binda hnútinn
á formlegt vopnahlé sem hefur ekki
verið gert vegna ágreinings um
þessi atriði.
Sýrlendingar stóðu með írönum
í stríðinu og því hlaut það að koma
harla flatt upp á þá þegar Saddam
tók nú upp á því að sýna írönurh
blíðulæti. „Hann ætlar sér vitanléga
að reka fleyg á milli okkar og írana
en honum verður ekki kápan úr því
klæðinu. Rafsanjani forseti írans
hefur fullvissað Ássad Sýrlandsfor-
seta um það,“ sagði talsmaður í
utanríkisráðuneytinu í Damaskus
við mig. En á kaffistofu Rasheed
voru þeir ekki jafn vissir: j,Guð veit
ég má ekki segja það, en íranir eru
ef nokkuð er svikulli en írakar og
er þá langt til jafnað.“
Mér fannst þó, eins og ég gat
um í frétt frá Damaskus, að ráða-
menn ættu í verulegum vandræðum
með að skýra þá aðgerð sýrlensku
stjórnarinnar að senda herlið til
Saudi-Arabíu. „Þetta er ekki
traustsyfirlýsing á Bandaríkin. Við
óttumst mjög að smávægilegustu
mistök af hvorra hálfu sem er leiði
til átaka sem slá allt út sem hér
hefur gerst fyrr. Sýrland mun ekki
standa aðgerðarlaust ef svo fer,“
sagði talsmaður í utanríkisráðu-
neytinu og þegar ég spurði hvort
þetta væru hótanir kvað hann svo
ekki vera en svo kynni að fara að
Sýrlendingar yrðu að horfast í augu
við nýjan raunveruleika. Hann
sagði að hvað sem öllum loforðum
Rafsanjanis Iransforseta liði um að
Saddam skuli ekki komast upp með
að slíta hin traustu vináttubönd ír-
ana og Sýrlendinga, væri mönnum
ekki rótt.
En mér sýnist augljóst að meðan
sýrlenska stjórnin getur ekki komið
sér alveg niður á það hvar hún
stendur nákvæmlega heyrist fátt
frá Damaskus nema það sem hér
hefur verið skrifað. Því blaðamenn
fá ekki að fara. þangað — nema þá
helst í gervi forvitinna kennslu-
kvenna.
Zahar Jannan er ráðuneytisstjóri
í upplýsingaráðuneytinu og var mér
drjúgur til hjálpar í fyrri ferð til
Sýrlands. Síðan eru að sönnu ein
níu ár og ég gat ekki með neinni
Yfír aðalút- og innganginum í Gamla markað vakir Assad leiðtogi.
En víða eru hrörleg húsakynni.
sanngirni búist við því að Jannan
myndi eftir mér. En það fó.r nú svo
að það rifjaðist upp fyrir honum
regar hann fletti sínum plöggum.
Ég hugsaði meðan ég sá hann
blaða í rykföllnum skjölum að’það
væri sennilega betra skipulag á
hlutunum en ég hafði reiknað með.
„Þú hefðir átt að láta mig vita,“
sagði Jannan ávítandi en kurteis-
lega. Ég staðhæfði að ég hefði sent
honum telex um komu mína nú;
„furðulegt,“ sagði ég hvít í framan
af sakleysi og undrun, „að þú hefur
ekki fengið það.“ Jannan hristi höf-
uðið. „Telexvélin hefur verið biluð,“
sagði hann. „Hefði ég vitað að þú
kæmir hefði ég getað undirbúið ein-
hveija fundi fyrir þig. Ætlarðu bara
að stoppa í tvo daga? Það er öllu
verra. Ég skal hringja í utanríkis-
ráðuneytið, Farouk A1 Shara ut-
anríkisráðherra er að vísu upptek-
inn og talar ekki við blaðamenn,
enda eru þeir fáir hér. Við viljum
bíða átekta áður en við leyfum þeim
að koma inn. Aftur á móti, fyrst
þú ert nú komin alla þessa leið ...
Og fékkstu áritun sem kennslu-
kona!“ Þá hallaði Jannan sér aftur
á bak og skellihló. „Nú hringi ég í
ritara A1 Shara,“ sagði hann.
Nokkru seinna brunaði ég i ut-
anríkisráðuneytið. Starfsmaður
kom á móti mér. „Það verður að
vera á hreinu að ef ráðherrann hitt-
ir þig, má ekki hafa neitt eftir hon-
um. Hann vill bara sýna þér þennan
vináttuvott og ætlar að segja við
þig eitt eða tvö kurteisisorð í fimm
mínútur." „Að sjálfsögðu skil ég
það,“ sagði ég hin prúðasta. „Ég
met mikils þann heiður sem ráð-
herrann sýnir mér, mun ekki hafa
neitt eftir honum undir nafni."
Inni hjá ráðherranum voru ■
nokkrir aðstoðarmenn á þönum,
símar bjölluðu, tómir tebollar og
fullir öskubakkar innan um leður-
húsgögnin. Ráðherrann kom og
heilsaði. Hann var alvörugefinn en
vinalegur. Hárið var grárra, líkams-
umfangið ívið meira, en útgeislunin
söm og fyrr. „Þá hittumst við í
þriðja sinn,“ sagði hann og það fór
náttúrlega um mig þægilegur
straumur vegna þess hve ég hlyti
að vera eftirminnileg. Við spjölluð-
um saman í fáeinar mínútur og síð-
an rabbaði ég við aðstoðarmenn
’hans. Ég lofaði hátíðlega þegar við
kvöddumst með virktum að vitna
hvergi í hann og hef enda hvergi
tekið fram hvort það var hann eða
kannski bara einhver undirtylla sem
lét þau orð falla sem áður er vikið
að og sögð höfð eftir sýrlenskum
embættismönnum.
Þegar ég kom heim á Sheraton
aftur eftir hlaup til og frá í 38
stiga hitanum settist ég stund við
sundlaugina en gafst upp og fór
upp í 200 dollara herbergið. Þar
beið þá kampavínsflaska og konfekt
frá hótelstjóranum. Ég hugsaði full
vanþakklætis að ég hefði nú heldur
viljað fá afslátt og það gæti orðið
afdrifaríkt ef kampavínsflaskan
brotnaði í tuðrunni minni á leiðinni
til Amman daginn eftir
En auðvitað var engin ástæða til
að vera í fýlu. Ég hafði þó hitt
Rasheed kaffihúsastjóra og „tals-
mann í utanríkisráðuneytinu". Ég
skrifaði pistil til Morgunblaðsins og
ákvað að borða aftur í kaffisjopp-
unni. Yfirþjónninn kom fagnandi á
móti mér; „Nei, gott kvöld, madame
Krigongotir. Má bjóða þér glas af
hvítvíni eins og í gærkvöldi?“ Þetta
er liður í að framfylgja slagorði
Sheraton-hótela hvar sem er í heim-
inum að smáatriðin skipti máli; þar
af leiðandi hljóti það að gleðja
gesti ósegjanlega ef þjónar og
starfslið muni nöfnin þeirra að ekki
sé nú minnst á hvað þeir hafi áður
fengið sér að drekka eða borða. Svo
að starfsliðið hefur væntanlega se-
tið við um nóttina með sveittan
skallann til að læra nafnið mitt
enda þótt framburðurinn væri ekki
betri en arabískan mín. Svo ákvað
ég að halda upp á Sýrland og fá
mér koníak með kaffinu. Daginn
eftir komumst við svo báðar óbrotn-
ar með rútunni til Amman, ég og
kampavínsflaskan.