Morgunblaðið - 20.09.1990, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1990
Minning:
Aðalsteinn Davíðsson
á Arnbjargarlæk
Enginn getur óhlýðnast kalli
guðs en alltaf erum við mannanna
böm jafnóviðbúin þegar það kemur
og kannski er sú gjöf best af öllum
gjöfum að vita ekki sín ævilok.
Móðurbróðir minn, Aðalsteinn
Davíðsson, hefur nú hlýtt því kalli
sem við öll hljótum að hlýða. Hann
andaðist á sjúkrahúsinu á Akranesi
11. september sl.
Aðalsteinn fæddist fyrir 71 ári á
einum fegursta stað í Borgarfjarð-
arhéraði, Ambjargarlæk í Þver-
árhlíð, og þar átti hann heima alla
ævi sinnar daga. Ég man hann fyrst
ungan pilt í föðurgarði. Hann leiddi
litla frænku um hlaðvarpann, dró
hana upp úr bæjarlæknum þegar
illa fór og bar hana inn í birtuna
þegar hún af óvitahætti lokaðist inn
í myrkum afkimum. Hann kenndi
mér svo ótalmargt sem komið hefur
að notum í lífinu. Minningamar eru
ljúfar sem koma fram í hugann á
kveðjustund og söknuðurinn sár.
Ég hefði viljað endurgjalda honum
alla þá umhyggju sem hann sýndi
mér litilli og smárri og samvem-
stundir seinni ára hefðu mátt vera
fleiri. En nú er það orðið of seint.
Minningin um góðan mann lifir
að eilífu. Skarðið sem þessi hægláti
maður skilur eftir sig er stórt.
Eiginkonu hans og fjölskyldu
þeirra votta ég mína dýpstu samúð.
Einnig systmm hans sem nú gráta
kæran bróður.
Hér hvíla þeir sem þreyttir göngu luku
íþagnarbrag.
Ég minnist tveggja handa er hár mitt struku
einn horfmn dag.
(Steinn Steinarr)
Elskulegan frænda minn kveð ég
með virðingu og þökk.
Hrafnhildur Sveinsdóttir
í dag, þegar Aðalsteinn Davíðs-
son bóndi að Ambjargarlæk í Þver-
árhlíð er til moldar borinn, rifjast
upp minningar frá æsku.
Vorið 1934 var 9 ára strákur
sendur í sveit. Ekki var í kot vísað.
Hjónin á Ambjargarlæk, Guðrún
Erlendsdóttir og Davíð Þorsteins-
son, höfðu leyft að drengurinn
mætti dvelja þar sumarlangt. Var
það reyndar ekki fyrsta för hans á
þann bæ, því að þar hafði hann
dvalið með foreldrum sínum um
hálfsmánaðarskeið sumarið áður.
Gestamóttaka að sumarlagi var
þá rekin á nokkmm bæjum í Borg-
arfirði þar sem húsakostur leyfði
svo og í Reykholtsskóla. Drengur-
inn var því kunnugur heimilisfólki
og fullur tilhlökkunar og eftirvænt-
ingar. Næstur honum að aldri af
heimamönnum var Aðalsteinn, þá
14 ára.
í farangrinum voru sparifötin,
matrósaföt, eins og þá þóttu fínust.
Tilefnið var að hátíð skyldi halda.
Aðalsteinn var fermdur í Hjarðar-
holtskirkju og með honum annar
strákur, Svavar Kjærnested frá
Höll.
Um vorið rákum við Aðalsteinn
á fjall með öðm heimilisfólki.
Þvílíkur dagur fyrir strákinn úr
Reykjavík.
Féð hafði verið rúið og ullina
þurfti að þvo. Henni var ekið fram
að Hamarslæk, pottur settur á hlóð-
ir, ullin þvegirí, lögð á jörð til þerr-
is, troðið í sekki og fiutt heim. Við
Addi stóðum í flutningum frá
morgni til kvölds.
Hey var allt bundið og flutt á
hestum heim að hlöðu. Við leystum
úr. Erfiðið óx þegar hækkaði í hlöð-
unni og langt þurfti að velta sátun-
um uppímóti til að hlaða undir þak-
bitana. Þá var gott að eiga Adda
að því að þeir Valdi frá Höfða og
Eggert bundu ekkert smáband.
Töðugjöld voru haldin og gerðu þau
Guðrún og Davíð sér og sínum
dagamun langt fram á kyrrt sumar-
kvöldið. Búið var stórt og mikið
umleikis. Kúa- og fjárbúskapur,
refarækt, gestamóttaka. Borgar-
drengurinn sneri skilvindunni,
strokkaði, sótti og rak kýrnar, sótti
hesta fyrir gesti og gegndi starfi
meðreiðarsveins. Fylgja þurfti gest-
um yfir í Norðtungu því enginn var
sími á Arnbjargarlæk. Um haustið
var réttað í Norðtungurétt. Við
Addi rákum heim. Hann sat Blett
en ég Jarp. Svo kom skilnaðurinn
um haustið.
Því rifla ég þetta upp, að minn-
ingar um þetta suma’r var okkur
Aðalsteini fjársjóður til að sækja í
er við hittumst síðar á lífsleiðinni
og framkölluðu margt bros og mild-
an hlátur.
Ég minnist þess er við feðgar
komum ríðandi að Arnbjargarlæk
áratugum síðar á leið niður á Mýr-
ar og gistum hjá Aðalsteini. Um
kvöldið röltum við niður að Spóa-
mýri og skoðuðum slétturnar sem
hann hafði gert allt niður að Land-
broti og niður undir Þverá. Þvílíkt
kvöld. Hver steinn og hvert holt
hafði sögu og lifandi stóð mér fyrir
hugskotssjónum strákur teymandi
10 hesta lest undir heysátum, í
angist um að snaraðist á einhveij-
um, því hann hafði enga burði til
að rétta það af. Að morgni fylgdi
Aðalsteinn okkur á leið að slóðinni
yfir Gijótháls sem við sumarið góða
röltum til þess að hjálpa Guðmundi
í Svartagili við smölun og rúning.
Varla er hægt að segja að haust-
ið 1934 höfum við Aðalsteinn skilið
sem miklir vinir. Hitt er víst að þá
var sáð því fræi sem næstu áratugi
bar ríkulegan ávöxt.
Hin síðari árin lágu leiðir okkar
oftast saman við matborðið í eld-
húsinu á Grund í Skorradal. Við
það matborð renna tíðum saman
kaffiveitingar og máltíðir án hléa.
Er þá margt spjallað um nútíð
og fortíð, menn og málefni.
Aðalsteinn Davíðsson var fæddur
4. apríl 1919. Yngstur barna Davíðs
Þorsteirtssonar og Guðrúnar Er-
lendsdóttur. Önnur börn þeirra
hjóna eru Guðrún f. 6. október
1914, húsfreyja og bóndi á Grund
í Skorradal, og Andrea f. 9. nóvem-
ber 1916, húsfreyja í Norðtungu í
Þverárhlíð. Þau systkin hafa því
setið ein mestu stór- og myndar-
býli Borgarfjarðarhéraðs og öll með
sæmd. Davíð á Arnbjargarlæk var
þjóðkunnur bændahöfðingi fæddur
að Arnbjargarlæk 22. sept. 1877,
sonur Þorsteins Davíðssonar og
Guðrúnar Guðmundsdóttur, sem
þar bjuggu af mikilli rausn. Faðir
Þorsteins var Davíð Þorbjarnarson
Ólafssonar frá Lundum í Stafholts-
tungum en kona hans var Málfríður
Þorsteinsdóttir frá Hurðarbaki.
Guðrún móðir Davíðs á Arnbjargar-
læk var dóttir Guðmundar Guð-
mundssonar bónda á Háafelli. Að
Davíð á Arnbjargarlæk stóðu því
styrkar stoðir góðbænda í Borgar-
firði.
Móðir Aðalsteins Davíðssonar
var Guðrún Erlendsdóttir f. 3. júní
1887. Voru foreldrar hennar hjónin
Andrea Jóhannesdóttir og Erlendur
Gunnarsson sem garðinn gerðu
frægan að Sturlu-Reykjum í Reyk-
holtsdal en þar hófu þau búskap
árið 1885.
Erlendur á Sturlu-Reykjum var
frábærlega verkhagur maður, jafn-
vígur á smíðar úr tré og málmum,
verkhygginn og verklaginn og not-
aði hverahita til að ylja hýbýli sín
og til annarra heimilisnota þegar á
árinu 1908 og var brautryðjandi
um nýtingu hveragufu til þeirra
þarfa. Þess mættu þeir minnast sem
nú nýta hveragufu á Nesjavöllum
í sama tilgangi en stærri stíl.
Vatnsaflið í bæjarlæknum nýtti
Erlendur til þess að knýja korn-
■ myllu.
Af þessu má ljóst vera að Aðal-
steinn Davíðsson á Arnbjargarlæk
hafi sótt hugkvæmni sína og verk-
hyggni til Erlendar afa síns á
Sturlu-Reykjum. Snemma beygðist
krókurinn.
Fyrir fermingu hafði Aðalsteinn
tekið sér fyrir hendur að virkja
bæjarlækinn á Arnbjargarlæk svo
sem gerði afi hans Erlendur á
Sturlu-Reykjum fyrr á öldinni. Raf-
magn var þá ekki komið á bæi í
Þverárhlíð en Aðalsteini tókst að
nýta þessa dropa í bæjarlæknum
til að hlaða rafhlöður fyrir bændur
svo að þeir gátu hlustað á útvarp
og lýsingu lagði hann í íbúðarhúsið
á Arnbjargarlæk og flutti þangað
rafmagnsbirtu fyrr en aðrir nutu
slíkra hlunninda.
Aðalsteinn Davíðsson var völund-
ur á allar vélar. Fátt var það sem
hann gat ekki gert við og fært til
betri vegar, þegar um vélar var að
ræða.
Þegar dauða hans bar að, var
hann að hjálpa nágranna sínum og
frænda að gera við traktor.
Hefði hann varla sjálfur kosið
annan viðskilnað fremur, hefði hann
mátt ráða. Var þar hvort tveggja á
ferð hjálpsemi og verklagni.
A Grund á Skorradal býr vinkona
okkar hjóna Guðrún, systir Aðal-
steins Davíðssonar. Þangað átti
Aðalsteinn margt erindið og þar
átti hann mörg handtökin. Við and-
lát Aðalsteins hefur Guðrún á
Grund misst kæran bróður og
traustan og tryggan vin.
Aðalsteinn Davíðsson var fyrst
og fremst bóndi. Við fjárvörslu undi
hann sér best. Svipur hans og allt
fas féll svo vel að því starfi að úr
varð ein heilsteypt mynd af hjörð
og hirði.
Þegar hann, sem sjaldan skeði,
kastaði þeirri kápu, klæddist uppá
og hélt til höfuðborgarinnar, blasti
við allt annar svipur.
Hann bar þá með sér fas og við-
mót heimsborgarans og svipmót
sem hæft hefði hvaða embætti sem
var eða hvaða forstjórastól sem
vera vildi.
Aðalsteinn var meðalmaður á
hæð, samsvaraði sér vel, sviphreinn
og fagureygur. Hann var glettinn
í tilsvörum svo sem verið hafði fað-
ir hans og glettnin náði til augn-
anna þegar hann pírði þau lítið eitt
til að fylgja eftir hnyttinni athuga-
semd.
Við hjónin sendum öilum að-
standendum Aðalsteins innilegar
samúðarkveðjur, eiginkonu hans
Brynhildi Eyjólfsdóttur, börnum
þeirra, systrum Aðalsteins og öllu
tengda- og skyldfólki.
Guð blessi minninguna um Aðal-
stein Davíðsson á Arnbjargarlæk.
Valgarð Briem
Guðlaug Kristjánsdóttir
Villingaholti - Minning
Fædd 26. júní 1940
Dáin 4. september 1990
Hinn 15. september síðastliðinn
fór fram útför Guðlaugar Kristj-
ánsdóttur frá Villingaholti. Útförin
var gerð frá Villingaholtskirkju,
kirkju sem afi Laugu hafði af hag-
leik byggt fyrir áttatíu árum og
sem Lauga hafði fyrir- skömmu
haft forgöngu um að yrði máluð
og snyrt.
Guðlaug var næstelsta barn
þeirra Ingvars Kristjáns Jónssonar
og Grétu Svanlaugar Jónsdóttur,
fædd 25. júní 1940 og var því
nýlega orðin fimmtug er hún lést.
Hún ólst upp í foreldrahúsum, en
16 ára fór hún fyrst til vinnu utan
heimilis, þá til Vestmannaeyja og
síðan til Reykjavíkur í trésmiðjuna
Víði. Þar vann hún svo um árabil
og sitthvað gott hefur Guðmundur
heitinn í Víði rekist á í fari frænku
sinnar. -Svo mikið er víst að mörg-
um árum eftir að hún var aftur
flutt heim í Villingaholt naut undir-
ritaður óspart þeirrar velvildar sem
hún hafði áunnið sér hjá fyrrum
vinnuveitanda sínum.
Með eftirlifandi manni sínum,
Svavari Braga Bjarnasyni, eignað-
ist Lauga þijú börn. Þau Grétu
Svanlaugu f. 19. september 1963,
Hafdísi f. 13. júlí 1967 og Sigfús
Bergmann f. 23. júlí 1968. Fyrir
hjónaband hafði hún eignast Elvar
Inga Ágústsson þann 17. ágúst
1959. 1968 byggðu Lauga og
Svavar sér býli í Villingaholti og
þar bjó hún til dauðadags.
Ég sá Laugu fyrst fyrir 24 árum,
þá nýkominn í Flóann úr
Reykjavík. Það var snemmsumars
og eitthvert erindi mun hún hafa
átt við fósturforeldra mína. Ekki
var það þó erindið sem gerði heim-
sóknina minnisstæða, heldur mun
það hafa verið hitt að þarna sá ég
í fyrsta skipti eiginkonu mína og
mágkonu, og var ekki laust við að
ég væri feiminn við þennan kven-
kost sem allt í einu var kominn í
stofu á hinu nýja heimili mínu. En
það stóð ekki lengi því Lauga, sem
aldursforseti unglinganna, hafði
lag á að slá á þá strengi sem best
hæfðu kringumstæðum. Og þannig
var það æ síðan, það að vera í
návist Laugu var einfaldlega þægi-
legt, notalegt. T.d. það að banka
uppá hjá henni að morgni ogþiggja
kaffisopa var dálítið sérstakt —
fyrir nú utan það að enginn býr
til betri kaffi en hún lagaði — þá
var að spjallið sem fylgdi með sem
eftir var sóst.
Lauga var ekki iangskólagengin
manneskja, en þrátt fyrir það
ágætlega lesin og hafði afskaplega
gaman af því að lesa. Til marks
um greind hennar má ef til vill
hafa að þrátt fyrir tiltölulega litlá
skólagöngu, þá slógu fáir ef nokkr-
ir henni við í réttritun. Man ég
eftir því að oft var leitað ráða hjá
henni í því efni, og var ekki talin
þörf á að leita frekari upplýsinga
eftir að hún hafði skorið úr um
vafaatriði af þessu tagi. Og það
kom víðar fram að hve vel hún gat
greint muninn á réttu og röngu.
Réttlætiskennd var henni nefnilega
ríkulega í blóð borin. Þyrfti hún
að taka afstöðu til mála .þá þurfti
hún ekki á neinu meirihlutaáliti
að halda til að mynda sér skoðun
né til að greina rétt frá röngu,
greind hennar sá fyrir því.
Á tímamótum sem þessum
hvarflar hugurinn víða. Ekki er
alltaf gott að gera sér grein fyrir
hvers maður saknar mest. Ýmsar
myndir flögra um, því er ein skýr-
ari en önnur? Osköp er í raun stutt
síðan ég kom við í Villingaholti og
fann Laugu þar sem hún sat með
ungri vinkonu við að hreinsa og
pakka gulrætur. Þar var greinilega
glatt á hjalla og kynslóðabil ekki
til. Þannig held ég að það hafi allt-
af verið, að eins og hún tók kær-
asta litlu systur sinnar með velvild,
þá hafi það sama gilt um það er
bömin hennar uxu úr grasi og
eignuðust sína félaga í lífínu. Uxu
úr grasi — já, það mátti ekki tæp-
ara standa, þau eru svo sem ekki
orðin gömul börnin hennar Laugu
og barnabamið var ekki orðið
nema - eitt, Guðlaug Svava, sem
ekki nýtur ömmu sinnar lengur.
Já, margs er að minnast og
margs að sakna og mikill er miss-
ir maka, barna og aldraðrar móð-
ur, en gott að eiga minningu um
góða konu, konu sem gaf af sjálfri
sér og hafði af nógu að taka.
Ég þakka Laugu fyrir öll nota-
legheitin, velvildina og hlýjuna í
minn garð og minna. Það er gott
að minnast hennar. Það er það sem
er og verður styrkur öllum þeim
sem næst henni stóðu.
Guð blessi Laugu.
Ingimundur Bergmann
Hún Lauga systir er dáin.
Þrátt fyrir að veikindi þau er
drógu hana til dauða stæðu yfir í
rúmt ár, og séð væri að hverju
stefndi, er það enn óraunverulegt
fyrir mér að hún skuli vera öll.
Það var 10 ára aldursmunur á
okkur en þrátt fyrir það man ég
eftir því sem smástelpa að hún var
að sauma á mig jólakjól. Ef til vill
er mér þetta svo minnisstætt vegna
þess að hann var úr „tjulli" og
stakk svo illilega þegar verið var
að máta á mig. Af þessu má sjá
að hún hefur ekki verið gömul
þegar hún var farin að sauma
flíkur. Hún var verulega lagin að
sníða og sauma, og til þess v_ar
tekið hve hraðvirk hún var. Ég
fékk mína fyrstu tilsögn í sauma-
skap hjá henni og iðulega bar ég
undir hana ef eitthvað vafðist fyr-
ir mér varðandi snið eða vélpijón,
en hún var einnig mjög lagin á
þess konar tæki.
Já, söknuðurinn er sár og breyt-
ingin mikil. Ég á t.d. erfitt með
að ímynda mér sjálfa mig er líða
fer að vori. Þá vorum við vanar
að bera saman bækurnar varðandi
sáningu á hinum ýmsu fræjum og
skiptumst gjarnan á plöntum,
skoðuðum garðana hvor hjá ann-
arri og svo mætti lengi telja. Það
var mikill samgangur á milli okkar
enda stutt á milli bæjanna. Ekki
síst var það meðan eldri börnin
mín og hennar böm voru lítil en
þau voru á svipuðu reki. Finnst
mér alltaf að ég eigi heilmikið í
þeim öllum, sömu sögu er að segja
um dótturdótturina litlu. Elsti son-
ur hennar er svo uppeldisbróðir
okkar systkinanna.
Alltaf var Lauga boðin og búin
að gæta barnanna minna ef þörf
var á. Veit ég að þau trega frænku
sína mjög. Maður á svo bágt með
að skilja hvers vegna svo ung
manneskja er kölluð burt. En ég
hef þá trú að hennar hafi beðið
eitthvert háleitt hlutverk, sem við
sem nú lifum skiljum ekki til fulls
fyrr en við erum öll.
Ég bið góðan guð að styrkja
okkur öll í sorginni en þó sérstak-
lega Svavar mág minn, börnin og
móður okkar.
Laugu þakka ég fyrir allt og bið
guð að vera með henni.
Þórunn