Morgunblaðið - 20.09.1990, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 1990
Ársfundur Alþjóðabankans og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins í aðsigi:
Fátækustu ríkin
óttast um sinn hag
Washington. Heuter.
RÁÐAMENN í fátækustu ríkjum heims óttast að hækkandi olíu-
verð og samdráttur í útflutningi vegna Persaflóadeilunnar komi
illa niður á þeim. Eru þeir uggandi um að ársfundur Alþjóðabank-
ans og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í lok vikunnar veiti þeim litla
huggun í þessu efiii. Fulltrúar þessara tveggja áhrifamestu fjár-
málastofnana heims segja að til standi að veita fátækustu ríkjum
heims fjárhagsaðstoð vegna Persaflóadeilunnar. Of snemmt sé þó
að segja til um umfang aðstoðarinnar.
Iðnríki heims hafa þegar heitið
Egyptalandi, Tyrklandi og Jórd-
aníu milljörðum dala í efnahagsað-
stoð vegna Persaflóadeilunnar.
Einnig hefur aðstoð við austan-
tjaldsríki margfaldast að undaf-
ömu. Því óttast fátækustu ríki
heims að lítið verði eftir handa
þeim en benda á að hækkandi olíu-
verð og minnkandi útflutningur
vegna viðskiptabanns Sameinuðu
þjóðanna á írak komi mjög niður
á þeim.
í ársskýrslum Alþjóðabankans
og Alþjóðagjaldeyrissjóðsins eru
þó jákvæð tíðindi fyrir ríki þriðja
heimsins. Þeim hefur orðið nokkuð
ágengt í viðureigninni við gífurleg-
ar erlendar skuldir en skulda-
kreppan svokallaða er þó langt í
frá afstaðin. „Á heildina litið er
rík ástæða til að gleðjast yfir ár-
angri þeim sem náðst hefur fram
til þessa," segir í ársskýrslu al-
þjóðabankans sem birt var á
sunnudag. „Dregið hefur úr skuld-
um og greiðslubyrði á mikilvægum
sviðurn." Alþjóðagjaldeyrissjóður-
inn kemst að svipaðri niðurstöðu
í sinni skýrslu sem kom út í síðustu
viku.
Báðar stofnanimar em þó var-
kárar í ummælum um framtíðina.
„Skuldakreppan á eftir að hijá
okkur um langa hríð enn,“ sagði
Barber Conable, forseti Álþjóða-
bankans, nýlega í viðtali við Reut-
ers-fréttastofuna. Samtals eru er-
lendar skuldir þriðjaheims rflq'a
nú 1.200 milljarðar dala.
Báðar stofnanimar fara lofsam-
legum orðum um Brady-áætlunina
svokölluðu sem kennd er við Nic-
holas Brady, fjármálaráðherra
Bandaríkjanna. Samkvæmt henni
geta þriðjaheimsríki lækkað skuld-
ir sínar hrindi þau vissum efna-
hagsumbótum í framkvæmd. Mex-
íkó, Filippseyjar, Kosta Ríka og
Venezúela em meðal ríkja sem
hafa notfært sér þessa áætlun.
Samkvæmt útreikningum Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins sparaði Mexíkó
t.d. 1,4 milljarða dala í árlegar
afborganir með þessum hætti.
Uppboðsmarkaður í Moskvu
í gær var haldinn í Moskvuborg fyrsti uppboðsmark-
aðurinn í Sovétríkjunum frá því að byltingin var gerð
í landinu árið 1917. Fulltrúar ríkisfyrirtækja og sam-
vinnufyrirtækja stigu þar fyrstu skrefin á braut
fijálsra verslunarviðskipta og seldu og keyptu vörur
sem boðnar vom upp á staðnum. Á boðstólunum
vom fjölmargir vömflokkar, þar á meðal vefnaðar-
vara, húsgögn, plastvömr, vélar, heimilistæki og raf-
vörur hvers konar, og er ætlunin að landbúnaðarvör-
ur verði einnig seldar á slíkum mörkuðum á næstunni.
Forsetakosningar í Póllandi:
Jaruzelski biður þing-
ið að ákveða kjördag
Varsjá. Reuter.
Varsjá.
WOJCIECH Jaruzelski, fyrrum
leiðtogi pólska kommúnista-
flokksins, fór þess á leit við
pólska þingið í gær að það ákveði
starfslok hans sem forseta Pól-
lands. Lagði hann til að stjómar-
skránni yrði breytt; að nýr for-
seti yrði kosinn af þjóðinni en
ekki þinginu og fæm forseta-
skipti fram tveimur mánuðum
eftir kosningar.
Pólska þingið mun hefja umræð-
ur um tillögu Jaruzelskis í dag. Var
fastlega gert ráð fyrir að þeim lyki
samdægurs eða í síðastsa lagi á
morgun og þá yrði kosningadagur
ákveðin. Að sögn Bronislaws Gere-
meks, formanns þingflokks Sam-
stöðu, er ekkert því til fyrirstöðu
að samþykkja tillögu Jamzelski og
efna til kosninga í nóvember.
Jamzelski tók við starfi forseta
í júlí í fýrra í framhaldi af svo-
nefndu hringborðssamkomulagi
leiðtoga Samstöðu, óháðu verka-
lýðsfélaganna, og fyrrum valdhafa
kommúnista. Var þar gert ráða fyr-
ir að starfstíma hans lyki ekki fyrr
en 1995 en í ljósi stjórnmálaþróun-
Þíðan í samskiptum austurs og vesturs:
Lýðræðisríkin leiða hjá sér
baráttu Eystrasaltsþjóðanna
segir Janis Jurkans, utanríkisráðherra Lettlands
Hclsinki. Reuter.
JANIS Jurkans, utanríkisráðherra Lettlands, sagði í gær að leið-
togar Vesturlanda hefðu afráðið að leiða hjá sér sjálfstæðisbar-
áttu Eystrasaltsríkjanna þriggja af ótta við að afskipti af þeim
málum kynnu að reka fleyg milli risveldanna og spilla þiðunni í
samskiptum austurs og vesturs. Jurkans, sem er í þriggja daga
heimsókn í Finnlandi, fór einnig hörðum um Borís Jeltsín, for-
seta Rússlands, sem lýst hafði yflr stuðningi við sjálfstæðisbar-
áttu Eista, Letta og Litháa.
Jurkans sagði að mjög hefði
dregið úr þeim þiýstingi sem
Míkhaíl S. Gorbatsjov, leiðtogi
sovéska kommúnistaflokksins,
hefði í fyrstu sætt á alþjóðavett-
vangi eftir að þjóðemissinnar í
Eystrasaltsríkjunum hófu sjálf-
stæðisbaráttu sína. „Heims-
byggðin er himinlifandi vegna
þess stuðnings sem Gorbatsjov
hefur veitt I Persaflóadeilunni og
stjómmálmenn telja baráttu
Eystrasaltsríkjanna óþægilegt
málefni," sagði utanríkisráðher-
rann. Hann hvattf til þess að
málefni Eystrasaltsþjóðanna yrðu
rædd á fyrirhuguðum leiðtoga-
fundi þeirra ríkja sem aðild eiga
að Ráðstefnunni um öryggi og
samvinnu í Evrópu (RÖSE/CSCE)
en kvaðst tæpast eiga von á því
að sú yrði raunin. Menn vildu
umfram allt tryggja þíðuna í sam-
skiptum austurs og vesturs og
óttuðust að afskipti af sjálfstæðis-
baráttu ríkjanna þriggja kynni að
reka fleyg milli risaveldanna.
Jurkans gat þess að Lettar
hefðu bundið miklar vonir við
samning um efnahags- og stjórn-
málasamvinnu við Sovétlýðveldið
Rússland sem drög hefðu verið
lögð að í ágústmánuði. Hins vegar
hefði enn aðeins verið gengið frá
fáeinum þáttum hans og viðræður
milli fulltrúa ríkjanna hefðu nú
legið niðri um nokkra hríð. Gagn-
rýndi hann framgöngu Borís
Jeltsíns Rússlandsforseta á þess-
um vettvangi. „Hann talaði fjálg-
lega um sjálfstæði Eystrasalts-
ríkjanna en nú heyrist hvorki frá
honum hósti né stuna. Eystra-
saltsríkin eru jókerinn í spilastokk
Jeltsíns."
I máli ráðherrans kom fram að
efnahagsástandið færi sívemandi
í Lettlandi og vöruskortur væri
almennur. Hins vegar hefðu Lett-
ar engan hug á því að taka þátt
í þeim umskiptum á vettvangi
sovéskra efnahagsmála sem ráða-
inenn í Moskvu era nú teknir að
ráðgera. „Við ætlum ekki að hafa
nein afskipti af þeim áætlunum
sem kynntar hafa verið á þessum
vettvangi. Slíkt jafngilti því að
við gengjum beint í gildruna. Þar
með væru engin líkindi fyrir því
að við næðum fram því sem við
ætlum okkur á stjórnmálasviðinu,
sagði Janis Jurkans.
Vytautas Landsbergis, forseti
Litháens, sagði í viðtali sem birt-
ist í gær í franska dagblaðinu Le
Quotiden að sjálfstæðibarátta
ríkisstjórnar hans hefði gjörsam-
lega fallið í skuggann af Persaf-
lóadeilunni og sameiningu Þýska-
lands. Liháar neyddust fyrr í ár
Janis Jurkans.
til að leggja sjálfstæðisyfirlýsingu
sína frá því í marsmánuði til hlið-
ar eftir að hafa sætt efnahags-
þvingunum af hálfu Sovétstjórn-
arinnar og kvað Landsbergis
Kremlveija enn ekki hafa svarað
tillögum Litháa.
ar í öðram ríkjum Austur-Evrópu
hefur þess verið krafist í auknum
mæli að hann segði af sér og fullu
lýðræði yrði komið á í Póllandi.
Fallist þingið á tillögur Jarazelski,
sem áreiðanlegar heimildir hermdu
að væru að mestu frá þingflokki
Samstöðu komnar, verður hjá því
komist að hann segi af sér.
Jarazelski leggur tillögur sínar
fram aðeins tveimur dögum eftir
að Lech Walesa, leiðtogi Samstöðu,
tilkynnti að hann hefði afráðið að
bjóða sig fram til forseta. Möguleik-
ar hans eru taldir miklir en enginn
annar hefur tilkynnt um framboð.
Nafn Tadeusz Mazowieckis forsæt-
isráðherra hefur verið nefnt í þessu
sambandi en hann er sagður mjög
tvístígandi í afstöðu sinni til fram-
boðs gegn Walesa.
í gær voru 15 stuðningsmenn
Pólska sjálfstæðisbandalagsins
(KPN) dregnir í burtu frá forseta-
höllinni í Varsjá en þeir tóku sér
þar stöðu í gær og kröfðust afsagn-
ar Jarazelskis.
Rússneska
þingið vill af-
sögn Ryzhkovs
Moskvu. Reuter.
RÚSSNESKA þingið skoraði í
gær á Níkolaj Ryzhkov, forsætis-
ráðherra Sovétríkjanna, að biðj-
ast lausnar fyrir sig og ríkis-
stjórn sína.
Tillaga um að Ryzhkov segði af
sér var samþykkt með 154 atkvæð-
um gegn fjórum en 18 þingmenn
sátu hjá. Var stjórn Ryzhkovs á
efnahagsmálum harðlega gagnrýnd
við umræður í þinginu og hann
sakaður um að skorta kjark til þess
að breyta úr miðstýringarbúskap
yfir í markaðshagkerfi. „Hann hef-
ur lofað hinu og þessu í fímm ár
en árangurinn er enginn,“ sagði
Alexander Potsjínok, þingmaður frá
Tsjeljabínsk í Uralfjöllum.