Morgunblaðið - 12.10.1990, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. OKTÓBER 1990
Bandarískt tímarit:
Kólumbus eigingjam þrjótur og
landafundir hans glópalán?
KRISTÓFER Kólumbus er án efa einn frægasti landkönnuður sög-
unnar. Þótt Norðurlandabúar telji Leif Eiríksson hafa fundið
Ameríku er ljóst að það var sigling Kólumbusar til Karíbahafsins
árið 1492 sem varð til þess að Evrópumenn kynntust álfunni. Þrátt
fyrir afrekið endaði lífsferill Kólumbusar ekki vel; hann dó fátæk-
ur árið 1506 og hlaut aðeins skammvinna upphefð af hálfu spænsku
konungslijónanna er gerðu leiðangur hans út. Tímaritið U.S. News
and World Report í Bandaríkjunum fjallaði nýlega um Kólumbus
og þar er ekki beinlínis varpað ljóma yfir hetjuna.
í tímaritinu segir Kirkpatrick
Sale, er kannað hefur heimildir um
Kólumbus, m.a. að hann hafi verið
rótlaus, óáreiðanlegur og ófyrir-
leitinn. Höfundur segist hafa kom-
ist að þeirri niðurstöðu að ástæðan
fyrir því að enginn viti með vissu
hvar Kólumbus hafí komið fyrst
að landi sé að hann hafi viljað
halda staðsetningunni leyndri í von
um að geta einn haft stjórn á sigl-
ingaleiðunum til Indlands, aðeins
hann og konungshjónin myndu
klófesta gullið í löndunum. Eigin
frægð og frami hafí verið orðin
að þráhyggju hjá könnuðinum
síðustu ár hans.
„Kólumbus var maður sem átti
sér enga staðfestu," segir Sale,
„hann gat aldrei dvalist lengi á
sama stað. Gert er ráð fyrir að
hann hafi fæðst í Genúa en hann
minnist aðeins tvisvar lauslega á
fæðingarborgina í ritum sínum.
Hann minnist aldrei á æsku-sína
eða fjölskyldu. ... Hann breytti
margsinnis um rithátt á nafni sínu,
var skírður Cristoforo Colombo en
eftir að siglingafrægðinni var náð
notaði hann oft gríska bókstafi er
tákna nafn Krists. Það er ljóst að
hann leit á sig sem arftaka heilags
Kristófer Kólumbus.
Kristófers, sem bar Jesúbarnið yfir
fljót og varð verndardýrlingur
ferjumanna; Kólumbus taldi sig
hafa feijað kristnina yfir hafið til
Vesturheims."
Sale telur Kólumbus þrátt fyrir
allt einn mikilvægasta mann sög-
unnar. „Hann gerði Evrópumönn-
um kleift að öðlast auðæfi og völd
sem ollu því að þeir náðu undir sig
öllum heiminum. Ferð hans hratt
af stað stórkostlegum skiptum á
plöntum og dýrum milli álfa. Maís
og tómatar, hvorttveggja amer-
ískar afurðir, eru ræktuð og neytt
um allan heim. Síðast en ekki síst
þá færði hann Nýja heiminum hið
einstaka viðhorf Evrópumanna til
náttúrunnar — að maðurinn ætti
að ráða yfir henni — og þessi af-
staða hefur síðan breiðst út um
allan heim.“
Goðsagnir og upphaf þeirra
Sale nefnir nokkrar goðsagnir sem
reynst hafi þrautseigar, m.a. að
Kólumbus hafi viljað sanna að jörð-
in væri hnöttótt og viljað sækja
krydd til Kína. „Staðreyndin er sú
að sérhver menntaður Evrópumað-
ur á þessum tíma, einkum þeir sem
fengust við siglingar, vissi að jörðr
in var hnöttótt. .. Kólumbus vildi
finna ný lönd,-hélt að þau væru
einhvers staðar í Asíu og væru
óbyggð. Kannanir mínar benda til
þess að fjórum eða fimm árum
fyrir dauða sinn hafi hann vitað
að löndin, sem hann uppgötvaði,
voru ekki í Asíu. Hann notar jafn-
vel orðasambandið „nýr heimur"
og taldi sig hafa fundið nýtt megin-
land þ.e. Suður-Ameriku.
Það er einnig algeng trú að
Kólumbus hafi verið mikill sigl-
ingafræðingur og sjómaður. Hann
var vissulega fær sjómaður en
hann missti fimm skip í fjórum
ferðum sínum yfir hafið, aðallega
vegna kæruleysis. Margar ferðir
hans voru hrein glópska; hann
sigldi stundum rakleitt inn i verstu
illviðri."
Reuter
N-Kórea sleppir njósnurum
Norður-Kóreumenn reyna nú að blíðka Japani, hina voldugu nágranna
í austri, og í því skyni slepptu þeir tveimur japönskum njósnurum sem
þeir höfðu haldið í fangelsi í sjö ár. Mennirnir voru skipstjóri vöruflutn-
ingaskips og einn undirmanna hans. Toshiki Kaifu, forsætisráðherra
Japans, hrósaði Norður-Kóreumönnum fyrir vikið og háttsettir embætt-
ismenn í Tókíó sögðu málið verða til þess að liðka fyrir nánara sam-
starfi ríkjanna. Á myndinni veifa Japanirnir tveir til fréttamanna við
komuna til heimalandsins.
Hjónaskilnuðum fjölgar
hratt hjá Norðmönnum
Ósló. Frá Helge Sorensen, fréttaritara Morgunblaðsins.
FJOLDI hjónaskilnaða er að verða meiri en nokkru sinni fyrr í sögu
Noregs. Norska hagstofan gerir nú ráð fyrir að um 40% allra hjóna-
banda geti endað með skilnaði en fyrir tíu árum var samsvarandi
hlutfall 29%.
Skilnaðir voru 9.238 í fyrra eða verið gift í minna en fímm ár og
480 fleiri en 1988. 12.529 skildu 26% verið gift í minna en níu ár.
að borði og sæng og fjölgaði slíkum Því lengur sem fólk hefur verið gift
tilvikum um 1.170 milli ára. því minni eru líkurnar á skilnaði;
aðeins 10% höfðu verið gift í 25
Það er einnig .athyglisvert að ár. Um 14.400 börn þurftu að horfa
hjónabönd endast æ skemur. Að upp á foreldra sína skilja, þar af
jafnaði hafa þau hjón sem skilja voru nær 10.000 undir átján ára
verið gift í rúm 13 ár. 17% hafa aldri.

OPIÐ DAGLEGA FRÁ KL.
LAUGARDAGA FRÁ KL
10.00 TIL 10.00
10.00 TIL 10.00
Snorrabraut 56,