Morgunblaðið - 17.10.1990, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. OKTÓBER 1990
Stjórnarskrárbreytingar til athugnnar;
Forsetar þingsins vilja láta á
það reyna hvort samstaða er um
afnám deildaskiptingar Alþingis
ÞINGFUNDIR voru bæði í neðri og efri deild síðdegis í gær. í neðri
deild var til umræðu þingmannafrumvarp til breytinga á stjórnskipun-
arlögum og I þeirri efri voru endurflutt tvö stjórnarfrumvörp sem
ekki fengust útrætt á síðasta þingi, frumvarp til laga um vernd barna
og ungmenna og frumvarp til laga um mannanöfn.
í neðri deild mælti Kristín Einars-
dóttir fyrir frumvarpi til breytingar
á stjórnskipunarlögum sem hún
leggur fram ásamt öðrum þing-
mönnum Samtaka um kvennalista,
Önnu Ólafsdóttir Björnsson, Málm-
fríði Sigurðardóttur og Þórhildi Þor-
leifsdóttur. Flutningsmenn leggja til
að 28. grein stjórnarskrárinnar falli
út. 28. gr. er heimildarákvæði til
forseta um útgáfu bráðabirgðalaga
þegar brýna nauðsyn ber til.
„Heimild til bráðabirgðalaga
túlkuð frjálslega"
Flutningsmaður rakti nokkuð
<^ögu þessa heimildaákvæðis allt frá
árinu 1874. Hún sagði m.a. að í ljósi
breyttra þjóðfélagsaðstæðna væri
28. gr. óþörf, hægt væri að kalla
Alþingi saman til aukafunda ef
brýna nauðsyn bæri til. Hún lét þess
einnig getið að í stjórnaskrám
Svíþjóðar og Finnlands væru ekki
að finna heimildir til útgáfu bráða-
birgðalaga.
Kristín sagði að hún og flutnings-
menn tillögunnar teldu að heimild
til útgáfu bráðabirgðalaga hefði ver-
ið túlkuð mjög fijálslega og fjöldi
uráðabirðalaga yrði að teljast óhóf-
legur. Kristín rakti nokkur umdeild
dæmi um beitingu þessarar heimild-
ar og greindi fyrst frá bráðabirðalög-
um um sölu mjólkur og ijóma árið
1934 og endaði með setningu bráða-
birðalaganna um launamál nr. 89.
frá 3. ágúst í ár og taldi að þar
hefði verið beitt sérlega ólýðræðis-
legum vinnubrögðum.
Kristín 3agði ljóst að heimild 28.
greinar hefði oft verið misnotuð
sagði að það bæri við að ríkisstjórn
notuðu heimilda til setningar bráða-
birðarlaga til þess að forðast umijöll-
un Alþingis. Hún sagði þingmenn
oft hafa verið andvararlausa gegn
beitingu þessarar heimildar sem
væri nú óþörf og óeðlileg.
Ólafur G. Einarsson (S/Rn) tók
undir orð Kristínar um misnotkun á
heimildinni tii útgáfu bráðabirgða-
laga. Hann sagði m.a. að í aprílmán-
uði 1989 hefði verið til umræðu að
þrengja þess heimild verulega en
hann hefði þá verið því fylgjandi og
væri það enn frekar nú að afnema
hana með öllu. Löggjafarvaldið ætti
aidrei að framselja en það hafí verið
gert. Ólafur lýsti sig fylgjandi frum-
varpinu.
Alþingi verði ein málstofa
Guðrún Helgadóttir (Ab/Rv.) for-
seti sameinaðs Alþingis steig og
ræðustól og sagði hvað eftir annað
hafa komið til umræðu að breyta
stjórnskipunar- og þingskaparlögum
sem hún hugði flesta telja meingöil-
uð. Forsetar Alþingis hefðu rætt
þessi mál og talið eðlilegt að beita
sér fyrir breytingum á þessu þingi
nú þegar kosningar til Alþingis væru
framundan. 19. september síðastlið-
inn skrifuðu forsetar Alþings for-
mönnum þingflokkanna bréf og taidi
Guðrún rétt að kynna þingheimi efni
þess. Þar kom fram að forsetarnir
vildu láta á það reyna hvort sam-
stæða væri um að afnema deilda-
skiptingu Alþingis þannig að það
starfaði framvegis í einni málstofu.
Forsetarnir telja sig hafa ástæðu til
að ætla að afnám deildaskiptingar-
innar hafi mjög mikinn hljómgrunn
í öllum þingflokkum. Forsetarnir
leituðu því til formanna þingflokk-
anna með ósk um að þeir reyni að
ná samkomulagi sín á milli um frum-
varp sem fæli í sér nauðsynlegar
breytingar á stjórnarskrá og þing-
skapalögum til þess að slíkt mætti
takast á þessu síðasta þingi
kjörtímabilsins. í bréfinu kom fram
að á Alþingi hefði verið tekist á um
fieiri þætti sem vörðuðu störf Al-
þingis, s.s. eftirlit þingsins með
framkvæmdavaldinu, bráðabirðar-
lög, þingrof o.fi. Um þessi atriði var
að dómi forseta ekki eins mikil sam-
staða og því mjög mikilvægt við
meðferð málsins og gerð frumvarps-
ins um það að afnám deildarskipt-
ingarinnar strandi ekki á ágreiningi
um önnur atriði sem varða störf
Alþingis. í' bréfinu var bent á nú
væri gott lag til bæta starfshætti
Alþingis þar sem það þingrof sem
fylgir í kjölfar stjórnarskrárbreyt-
inga gæti fallið saman við eðlileg
starslok þingsins að vori.
Guðrún Helgadóttir sagði það
frumvarp sem nú lægi fyrir vera
einn þátt þessa máls. Guðrún lýsti
því áliti sínu að ekki væri rétt að
afnema heimildina til útgáfu bráða-
birgðalaga með öllu því sú staða
gæti komið upp að ríkisstjórninni
væri nauðugur einn kostur að setja
bráðabirgðalög en að sínum dómi
ætti ekki að neyta slíks réttar nema
UTANDAGSKRÁRUMRÆÐU
um álmálið á sameinaðu Alþingi
var framhaldið á kvöldfundi sem
hófst kl. 21. á mánudag. Umræðu
var frestað fram á fimmtudag
er klukkan var nokkuð gengin í
tvö.
í neyðartilvikum. En rétt væri að
að þrengja heimild til slíkar laga-
setningar til mikilla muna. Guðrún
bað þá formenn þingflokkanna sem
hefðu verið beðnir um að fjalla um
þetta mál athuga einnig þetta frum-
varp og fór þess á leit við þingmenn
að þeir íhuguðu vel þessi mál um
breyta skipan og starfshætti þings-
ins.
„Stjórnskipunarlögin aldrei
betri en þingmennirnir"
Hreggviður Jónsson (S/Rn) sagði
nauðsynlegt að taka til umræðu
setningu bráðabirgðarlaga. Nú í
sumar hefðu verið sett bráðabirðalög
sem menn greindi á um að stæðust
ákvæði stjórnarskrárinnar og væri
hann einn af þeim sem hefði efa-
semdir um að núverandi ríkisstjórn
hefði farið rétt að og taldi að setn-
ing þessara bráðabirgðalaga hefði
brotið stjórnarskrána. Hreggviður
lét þess getið hann teldi umræður
um breytingar á stjórnskipunarlög-
um stundum einkennast af sýndar-
mennsku. Hann sagði sitt mat vera
að stjórnskipunarlögin yrðu aldrei
betri en þingmennirnir hveiju sinni.
Hreggviður sagði bráðabirgðalög
hafa verið gefin nær hömlulaust
undanfarin ár. Hreggviður var ekki
viss um að miklu breytti til batnaðar
að Alþingi starfaði í einni deild það
sem máli skipti væri að þingmenn
ræktu þingskyldu sína og létu ekki
nota sig sem handauppréttivélar.
Hjörleifur Guttormsson (Ab/Al)
sagði m.a. það vera vonbrigði að
ekki yrðu gerðar ýtrustu kröfur um
mengunarvarnir og taldi að gera
yrði kröfur um vothreinsibúnaði í
álverinu. Guðmundur G. Þórarins-
son og Birgir ísleifur Gunnarsson
sagði þetta frumvarp taka á stóru
máli og lýsti sig sammála efni frum-
varpsins. Hann sagði þingmenn hafa
verið að færast nær þeirri skoðun
að þrengja bæri réttinn til útgáfu
bráðabirgðalaga. Hann taldi ekki
ástæðu til að flækja þetta mál með
því að taka það upp í víðara sam-
hengi því nú væri stutt þing og oft
erfitt að fá vinufrið þegar kosningar
væru í aðsigi. Hjörleifur ítrekaði
stuðning sinn við þetta mál og vænti
þess að það yrði lögfest fyrr en
seinna.
Kristinn Pétursson (S/A) sagði
þetta frumvarp ekki ná þeim til-
gangi sem því væri ætlað það væri
ekki nóg. Eitthvað meira þyrfti til
að reisa skorður við útgáfu bráða-
birgðalaga. Kristinn taldi vanta
stjórnlagadómstól sem gæti úr-
skurðað í álitamálum.
Flutningsmaður Kristín Einars-
dóttir þakkaði að endingu góðar
undirtektir. Hún benti m.a. á að í
stjórnlagarétti væri ýmis önnur sjón-
armið eða úrræði en setning bráða-
birgðalag. Kristín lagði loks til að
frumvarpinu yrði vísað til allsheijar-
nefndar og annarrar umræðu og var
það samþykkt.
Mannanöfn og vernd barna og
unglinga
í efri deild voru tvö mál til um-
ræðu. Frumvarp til laga um vernd
barna og ungmenna og frumvai-p til
laga um mannanöfn Gildandi lög um
mannanöfn eru að stofni til frá árinu
1925. Það frumvarp sem nú er flutt
gerir m.a. ekki ráð fyrir því að heim-
ilt verði að taka upp ný ættarnöfn
en töluvert er komið til móts við
óskir um heimildir til nokunar ættar-
nafna á íslenskum börnum erlendra
ríkisborgara. Meðal nýmæla í frum-
varpi til laga um vernd barna og
ungmenna er m.a. að yfirstjórn
barnaverndarmála færist úr mennta-
málaráðuneyti til félagsmálráðu-
neytis. Leitast er við að setja skýr-
ari ákvæði og skilgreina betur rétta-
stöðu barna og ungmenna. Bæði
frumvörpin voru rætt og vísað til
menntamálanefndar og annarrar
umræðu.
deildu nokkuð um afstöðu Sjálf-
stæðismanna m.a. í stjórn Lands-
virkjunnar. Valgerður Sverrisdóttir
taldi nú þyrftu að koma til aðgerð-
ir til að hindra byggðaröskun sem
leiddi af staðsetningu álversins.
Mál lögð fram
Langar umræður
-^JÓRUM málum var útdeilt til
skoðunar og síðari umfjöliunar á
fundi sameinaðs Alþingis á
mánudaginn.
Þingmenn Kvennalista flytja
þingsályktunartillögu þess efnis að
félagsmálaráðherra og menntamál-
ráðherra verði falið að beita sér
fyrir átaki gegn einelti meðal barna
og unglinga. Tíu þingmenn sjálf-
stæðismanna flytja tillögu til þings-
ályktunar um viðurkenningu á full-
veldi Eistlands, Lettlands og Litá-
ens og sjórnmálasamband við þessi
ríki. Ríkisstjórninni skuli falið _að
árétta formlega viðurkenningu ís-
lands á fullveldi Eystrasaltsríkjanna
og taka tafarlaust upp stjórnmála-
samband við þessi ríki. Ingi Björn
Albertsson (S/Rv.) leggur fram
frumvarp til breytinga á tollalögum,
frumvarpið felur í sér að flutnins-
kostnaður skuli ekki hækka toll-
gjöld heldur verði tollur einungis
reiknaður af innkaupsverði vörunn-
ar. Stefán Valgeirsson (SJF/Ne.)
flytur tillögu til þingsályktunar um
skipun nefndar til að rannsaka ál-
málið. Flutningsmaður telur margt
varðandi ál og álmálið svonefnda
ekki vansalaust og og þarfir þjóðar
og þings krefjist rannsóknar.
Varamenn á þing
TILKYNNT var í upphafi fundar
í sameinuðu þingi á mánudaginn
að fjórir þingmenn væru fjarver-
andi og varamenn tækju nú
þeirra sæti.
Fjarverandi eru þingmennimir
Guðmundur Bjarnason (F/Ne.),
Páli Pétursson (F/Nv.), Friðjón
Þórðarson, (S/V.) og Ásgeir Hann-
es Eiríksson (B/Rv.) og Jóhann
Einvarðsson (F/Rn.). í þeirra stað
taka sæti á Alþingi varamennimir,
Jóhannes Geir Sigurgeirsson
(F/Ne.), Sverrir Sveinsson (F/Nv.),
Valdimar Indriðason (S/V.), Hulda
Jensdóttir (B/Rv.) og Níels Árni
Lund (F/Rn.).
Hulda Jensdóttir hefur ekki fyrr
tekið sæti á þingi á kjörtímabilinu
og var þingbréf hennar rannsakað
og gilt tekið og samþykkt af þing-
heimi.
Hulda Jensdóttir
Það var Friðrik Sophusson
(S/Rv.) sem fór fram á utandags-
skrárumræðuna síðdegis á mánu-
dag. Kl. 17. höfðu sex þingmenn
tekið til máis og frestaði forseti
þingsins, Guðrún Helgadóttir þing-
haldi fram til kvölds. Um kvöldið
tóku tíu þingmenn til viðbótar til
máls, Guðmundur G. Þórarinsson
(F/Rv.), Steingrímur J. Sigfússon
(Ab/Ne.), Stefán Valgeirsson
(SJF/Ne.), Egili Jónsson (S/Al.),
Birgir ísleifur Gunnarsson (S/Rv.),
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
(S/Vf.), Jón Kristjánsson (F/Al.),
Ánna Ólafsdóttir Björnsson
(SK/Rn.), Valgerður Sverrisdóttir
(S/Ne.) og Halldór Blöndal (S/Ne.).
Áð lokum taldi þingforseti þann
kost vænstan að fresta umræðunni
fram á fimmtudag.
Skoðanir þingmanna voru skiptar
um málið, Steingrímur J. Sigfússon
Minnst látins þingmanns
Forseti sameinaðs Alþingis Guð-
rún Helgdóttir minntist Alfreðs
Gislasonar fyrrverandi alþingis-
manns í upphafi þingfundar
síðastliðinn mánudag.
Alfreð Gíslason læknir var fædd-
ur í Reykjavík 12. desember 1905.
Hann lauk læknisfræðiprófi frá
Háskóla íslands 1932. Alfreð sinnti
ýmsum félagsmálastörfum og var
í stjórn fjölmargra félaga. Hann var
formaður Málfundafélags jafnaðar-
manna frá stofnun þess 1954. 1956
hlaut hann sæti iandskjörins þing-
manns fyrir Alþýðubandalagið og
1959 var hann kjörinn þingmaður
Reykvíkinga og sat á Alþingi til
1967. Alfreð andaðist síðastliðinn
laugardag 13. október. Alfreð Gíslason
Efri deild
Litlar breytingar í iðnaðar-
o g landbúnaðarnefndum
Tilnefningar stjórnarliða í iðnað-
ar- og landbúnaðarnefnd eru
óbreyttar frá síðasta þingi. En á
deildarfundi á fimmtudaginn
varð að fresta nefndarkjöri að
ósk aðþýðubandalagsmanna.
Á fundi efri deildar síðastliðinn
mánudag urðu ekki aðrar breyting-
ar við kjörið í fyrrnefndar nefndir
en sú að Guðrún J. Halldórsdóttur
(SK/Rv.) tekur sæti Guðrúnar Agn-
arsdóttur í iðnaðarnefnd. Nokkur
óvissa hafði ríkt um tilnefningu
Alþýðubandalagsins í þá nefnd en
raunin varð sú að Margrét
Frímannsdóttir situr það áfram fyr-
ir hönd bandalagsins enda hafði hún
m.a. í samtali við Morgunblaðið lýsti
yfir fullum hug á að sitja þar áfram.