Morgunblaðið - 02.12.1990, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. DESEMBER 1990
C 13
Ég var líka alin upp við þann hugs-
unarhátt að menntun þyrfti maður
að hafa. Margir hafa eflaust haldið
að ég væri á einhverjum lúxuskjör-
um þarna úti, en það var ekki rétt,
ég var meira að segja talsvert aum
á tímabili. Ég var alin upp á hús-
mæðraskóla, meðal kvenfólks og
þangað komu konur, sem voru stór-
veldi í Reykjavík á þeim tíma, svo
sem Ragnhildur í Háteigi, Guðrún
Pétursdóttir, Guðrún Jónasson, Vig-
dís Steingrímsdóttir og og Laufey
Valdemarsdóttir. Þessar konur voru
í skólanefnd o.fl. Sigríður Eiríks
kenndi þarna við skólann á tímabiii.
Satt að segja fannst mér þessar
konur mun áhugaverðari en aðrar
konur sem ekki höfðu slíkan metnað
til að bera. Mér fannst því sjálfsagt
að reyna að feta í fótspor þeirra.
Fordæmi mömmu hefur líka haft
sitt að segja, ég hugsaði aldrei þann-
ig að ég yrði kona einhvers sem sæi
um mig, en það var viðhorf margra
kvenna þegar ég var ung stúlka.
Ekki „praktísk“ um eigin hag
Ég var ekki hagsýn í ýmsu tilliti
þegar ég var í skólanum. Prófverk-
efni mitt var t.d. að teikna hús fyrir
listaverkasafnára sem bjó út 'við
Rungsted, þar sem Karen Blixen
átti heima. Þetta var einbýlishús sem
líka gat þjónað sem safn fyrir al-
menning. Þetta var ekki „praktískt"
ef miðað var við íslenskar aðstæður,
enda hef ég ekki verið „praktísk"
hvað snertir eigin hág. Um sama
leyti og ég voru nokkrir karlmenn
frá íslandi í arkitektúrnámi við sama
skóla. Þeir reyndust miklu hagsýnni
hvað snertir framtíðarvinnu hér
heirna. Þeir fylgdust vel með hér
meðan ég sökkti mér ofan í húsa-
gerðarlistina úti. Sumir höfðu haft
samband við Peter Bredstorff, sem
þá var byijaður að vinna við skipu-
lagsmál hér í Reykjavík, og fóru
beint í vinnu í sambandi við það
þegar þeir luku námi. Svo sem Stef-
án Jónsson, Bárður Daníelsson, sem
kom að vísu frá Svíþjóð, og Þor-
steinn Gunnarsson, sem ásamt Herði
Agústssyni gerði húsakönnun í
Reykjavík og tengdist þannig skipu-
lagsmálum þar. Þessir menn höfðu
hugsað fyrir því hvað þeir ætluðu
að gera á íslandi þegar námi lyki
og komust þannig í þessi stóru verk-
efni. Ég hafði hins vegar ekkert
hugsað um þetta. En ég fékk strax
vinnu úti. Ég tók gott próf og fékk
góða. vinnu hjá prófessornum mín-
um. Starfaði m.a. við verkefni á
Grænlandi og fór svo að kenna við
arkitektaskóiann. Knud kenndi einn-
ig við þann skóla. Ég vann einnig
með og var orðin svo vel stæð áður
en ég flutti heim að ég gat leyft
mér að hafa stúlku á heimilinu.
Meðan við bjuggum í Danmörku
fórum við alltaf heim á sumrin til
þess að hitta dóttur mína og mömmu
og pabba. Dóttir mín vildi ekki fara
frá mömmu, enda gat hún illa af
henni séð.' Þessi staðreynd ýtti á
mig að komast heim. Loks kom að
því að við fengum tilboð sem okkur
þótti álitlegt. Okkur var boðið að
gerast aðilar að teiknistofu sem hét
Höfði. Teiknistofan var í Höfða sem
nú er móttökustaður fyrir Reykja-
víkurborg. Stefán Jónsson rak þá
stofu og hann bað okkur að koma
því hann var með stór verkefni og
vantaði fólk. Við tókum þessu til-
boði. Við sögðum upp vinnu og hús-
næði og brenndum þannig allar brýr
að baki okkar. Áður en við fluttum
heim fórum við í mikla ferð um
Norðurlöndin og Pólland, sem við
höfðum fengið styrk til að fara í.
Þraukuðum hér saman
í þijú ár
Við komum til íslands um haust
og fórum að vinna með Stefáni. En
ýmislegt reyndist öðruvísi en okkur
hafði verið lofað. Það var að vísu
nóg vinna fyrir okkur bæði, en eng-
ir peningar til að greiða nema öðru
okkar kaup. íbúðin, sem okkur hafði
verið lofað, var í því ástandi að það
var aðeins búið að steypa undir hana
sökklana. Við fengum inni i einu
herbergi hjá Þóri Jónssyni, uppeldis-
bróður mínum. Telpuna okkar urð-
um við að senda á Blönduós til
mömmu. Þar var hún í hálft ár þang-
að til íbúðin var tilbúin. Við þurftum
sjálf að koma henni í íbúðarhæft
ástand. Víst var það amstur, en
verra var með vinnuna. Aðstaðan í
Höfða var mjög slæm, kuldinn svo
mikill að maður varð stundum að
sitja við vinnu í yfirhöfn og teikna
krókloppin. Svo bættist það við að
maðurinn minn mátti ekki vera í
arkitektafélaginu hér af því hann
var danskur, hann mátti af sömu
ástæðum ekki taka þátt í sam-
keppni. Hann heyrði líka illa og tal-
aði enga íslensku. Ég fór í ýmis störf
fyrir arkitektafélagið til þess að
reyna að þoka málum hans eitthvað
áleiðis, en það gekk seint. Við stóð-
um stutt við í íbúðinni sem við inn-
réttuðum. Þegar til kom var hún
alltof lítil því mamma og pabbi fluttu
til okkar um þetta leyti. Þá samein-
aðist fjölskyldan loks. Við og telp-
urnar og foreldrar mínir og ég.
Skömmu síðar fæddist okkur hjón-
unum drengur. Breytingin var mikil
hjá okkur. Auk þess vorum við kom-
in í samfélag þar sem við vorum
einskis metin, vorum bara „einhver
Dani“ og „einhver stelpa“ sem áttu
varla bót fyrir rassinn á sér. Þetta
vinir úr menntaskóla voru líka farn-
ir hver í sína áttina og höfðu flestir
gift sig. Mér fannst ég vera talsvert
einangruð. Það er mikill munur á
því að koma til íslands sem sumar-
leyfisgestur með erlendan mann og
þiggja heimboð, eða að setjast hér
að. Þá fer fólk að spyija: „Hvað,
gátu þau ekki bjargað sér þar sem
þau voru, af hveiju voru þau að
koma hingað." íslendingar dást allt-
af að þeim löndum sínum sem gera
það gott erlendis, en vilja svo lítið
af þeim vita ef þeir snúa heim. Ég
hefði auðvitað átt að kanna þetta
allt áður en ég kom heim.
Við Knútur skildum í góðu sam-
komulagi. Ég hef verið svo lánsöm
að hafa ekki þurft að ála börn mín
. upp í skugga haturs og ósamlyndis.
Samgangur þeirra við föðurfolkið
hefur verið óþvingaður. Margir
hneyksluðust á því að við Knútur
héldum áfram að vinna saman eftir
að við skildum. Og höfum unnið
eignast mörg börn því ég saknaði
þess alltaf að eiga ekki systkini.
Fólskuleg árás
Fram til 1979 unnum við saman,
ég, Knud og Stefán Jónsson. Þá var
mér boðið að taka við starfi forstöðu-
manns borgarskipulags Reykjavík-
ur. Það var mér kærkomið því um
það leyti hafði gengið yfir okkur Pál
mikil holskefla í sambandi við starf
Páls. Hann missti vinnu sína, að
mér fannst vegna ósanngjarnrar
árásar. Auðvitað stendur maður allt-
af með sínum, en mér fannst aðför-
in að Páli fólskuleg. Ég hef ekki enn
fengið nein þau gögn í hendurnar
sem sýna mér annað. Mér fannst
gert miklu meira úr ávirðingum hans
en efni stóðu til. Menn vissu mæta
vel af hveiju Páll lenti í vandræðum.
Hann var vínhneigður á þessum
tíma. Það var Páli þungbært að
hverfa þannig úr starfi hjá Reykja-
Hulda Á. Stefánsdóttir í septembér 1988 ásamt dótturbörnum sínum og tveimur langömmubörnum.
Sinn hvorum megin við Huldu standa tvíburarnir Nikulás Árni og Steinunn Vala, en fyrir aftan þau,
talið f.v.: Páll Jakob Líndal, Anna Salka Knútsdóttir, Hulda Sigríður Jeppesen og Stefán Jón Knútsson
Jeppesen.
víkurborg. Með tilliti til þess fannst
mér ég ekki geta annað en tekið
starfi forstöðumanns borgarskipu-
lags árið 1979. Mér fannst það gefa
mér öryggi sem ég þurfti á að halda
þá. Þegar ráðningarsamningur minn
rann út, fjórum árum seinna, fékkst
hann ekki endurnýjaður. Það roold-
viðri sem þá var þyrlað upp er senni-
lega það versta sem ég hef lent í.
Þá var vegið að því sem ég vildi
ekki láta vega að, starfsheiðri mín-
um. Það hefur komið hér fram hveiju
ég þurfti að fórna til þess að öðlast
menntun til að gegna slíku starfi.
Mér var þetta því ákaflega sárt. Ég
fékk engar skýringar á því hvers
vegna ég var látin hætta. Gegn slíku
er erfitt að veija sig.
Ég átti mér heldur ekki marga
formælendur. Fyrir það fólk sem
metur ósveigjanlegar leikreglur
þjóðfélagsins meira en annað var ég
sú sem tekið hafði manninn úr hjóna-
bandi. Það fólk grét það ekki þó ég
yrði fyrir mótlæti. Né heldur var
þetta til leiðinda fyrir þau öfl sem
áður höfðu gert atlögu að Páli manni
mínum. Ég hef oft heyrt utan að
mér að ég hafi alist upp við meira
dekur en góðu hófi gegndi. Þeim sem
voru þeirrar skoðunar var ósárt um
þó næddi um mig. Þetta viðhorf
hefur lengi loðað við. Til gamans
get ég nefnt að ég fékk eitt sumar
sem unglingsstúlka vinnu í Vatnsdal
fyrir atbeina pabba. Bóndinn í
Vatnsdal sagði mér seinna að hann
hefði kviðið mjög að fá mig á heimil-
ið því það var haft fyrir satt í þeirri
sveit að ég væri alltaf mötuð á hafra-
grautnum á morgnana.
Þegar ég var látin hætta hjá
Reykjavíkurborg var sagt að ég
hefði unnið hjá vinstri meirihluta i
Reykjavík. Þar af leiðandi væri ég
mjög hættuleg. Einnig hafði ég tek-
ið þátt í Torfusamtökunum og það
var ekki síður hættulegt. Ég var sem
sagt umdeild án þess þó að hafa
nokkurn tíma starfað í pólitískum
samtökum af neinu tagi. Það var
ekki fyrr en núna fyrir skömmu að
i ég ákvað að bindast pólitískum sam-
saman annað slag-
ið öll þessi ár sem
liðin eru frá skiln-
aði okkar.
Hjónin Guðrún Jónsdóttir og Páll
son sinn, Pál Jakob, ungan.
allt saman urðu þvílík viðbrigði fyrir
Knud að erfitt er að setja sig í þau
spor. Vegna þess hve illa hann heyrði
og talaði íslenskuna vildi hann að
ég færi frekar í þau verkefni þar
sem þurfti að tala við fólk,en sjálfur
einbeitti hann sér að því að teikna.
En honum féll þetta ekki. Ég varð
kringumstæðnanna vegna of fyrir-
ferðarmikil í sambandi okkar. Allir
þessi örðugleikar riðu hjónabandi
pkkar að fullu. Við þraukuðum þó í
rúm þijú ár áður en við ákváðum
að skilja.
Við héldum í barnaskap okkar að
þegar erfiðum námsárum væri lokið
þá tæki eitthvað betra við, en það
átti ekki við í okkar tilviki. Erfiðleik-
ar okkar voru líka að sumu leyti
tengdir því að ég hafði verið svo
lengi að heiman að ég þekkti ekki
lengur hið íslenska samfélag. Það
hafði breyst svo mikið síðan ég var
í menntaskóla. Kunningjar mínir og
Mannréttindi að
fólk ráði
með hverjum
það býr
Ég var ein með
börn mín og for-
eldra í nokkurn
tíma. Þá giftist ég
Páli Líndal lög-
fræðingi. Það gekk
ekki átakalaust
fyrir sig því hann
var giftur þegar
við kynntumst.
• Sumum kann að
finnast það orka
tvímælis að leggja
lag sitt við gifta
menn. Ég lít á það
sem mannréttindi
að fólk ráði með
Líndal með hveijum það býr.
Sú ákvörðun er á
ábyrgð hvers og
eins. Það mál gerir hver upp fyrir sig.
Við Páll höfum komist yfir alla
þá erfiðleika sem yfir okkur hafa
dunið. Ýmsir þeirra voru til staðar
frá upphafi. Það var erfitt fyrir Pál
að koma inn á mitt heimili. Koma
hans var líka erfið fyrir. börn mín
þijú. Nú veit ég að þetta var ekki
nógu vel undirbúið frá minni hendi.
En það er auðvelt að vera vitur eft-
ir á. Ég var líka mjög áfram um að
foreldar mínir gætu dvalið hjá mér.
Þau höfðu verið mikið aðskilin og
ég vildi að þau gætu verið saman
hjá mér. Ég vildi gera mitt til að
fjölskyldan sameinaðist. Það tókst
og ég er ánægð með það. Ég hef
gert einsog ég hef getað. Við Páll
eigum saman einn son og Páll á
þijú börn af fyrra hjónabandi. Knud
á tvö börn í sínu síðara hjónabandi.
Einkabarnið Guðrún Jónsdóttir frá
Þingeyrum hefur því eigrtúst stóra
íjölskyldu. Minn draumur var að
tökum. Þegar því var beint til mína
að taka sæti á lista hjá Nýjum vett-
vangi þá sló ég til. Én það er ljóst
að árið 1984 þóttu skoðanir mínar
vera þannig að ég var staðsett sem
róttæk. Ég er hins vegar á því að
tað sé vægast sagt umdeilanlegt að
álíta það róttækni að vernda gömul
hús, ég tel það þvert á móti íhalds-
semi. Ég hef alltaf verið á móti því
að skemma gömlu borgarmyndina.
Mér finnst að byggðin í miðbæ
Reykjavíkur eigi að að vera áfram
lágreist. Ég vil tengja saman alla
aldurshópa og blanda þeim saman,
hef raunar verið að sanna gildi þess
með mínu lífi. Karlmenn í minni stétt
eru ólíkir konunum þar að ýmsu
leyti. Þeir eru t.d. meira í því að
byggja sér verðug minnismerki. Þess
vegna þótti þeim t.d. borgarskipu-
lagið ekki eftirsóknarvert þegar ég
var ráðin til starfa. En mér fínnst
lessar hugmyndir mínar ekki rót-
tækar, þær eru hins vegar eðlilega
meira í ætt við það sem konur hugsa
en karlmenn. Konur hugsa meira
um það en karlmenn að fólki líði vel
í sínu umhverfi og geti komist sæmi-
lega óhult á milli staða. Störf mín
og þátttaka í félagsmálum innan
arkitektafélagins leiddu til starfa
minna hjá Torfusamtökunum. Síðan
ég hætti starfi hjá Reykjavíkurborg
árið 1984 hef ég starfað sjálfstætt
á teiknistofu minni og mest sinnt
skipulagsmálum af ýmsu tagi.
Kosin svæðisstjóri
13. svæðis Zonta
Ég er ekki í mörgum félögum.
Auk þeirra sem ég hef þegar talið
er ég í Zontaklúbbi Reykjavíkur. Ég
gekk í hann skömmu eftir 1970.
Eins og fram hefur komið fannst
mér ég á vissan hátt einangruð fé-
lagslega þegar ég kom heim. Þegar
mér var boðin innganga í Zonta-
klúbbinn sló ég til. Mér fannst hins
vegar fyrst að ég ætti þangað ekki
mikið erindi. En það breyttist þegar
ég fór smátt og smátt að sinna
ýmsum verkefnum fyrir félagið. Þar
kom að ég varð formaður Zonta-
klúbbsins í Reykjavík. Sá klúbbur
hefur unnið þarft starf fýrir heyrn-
arskerta á íslandi, einnig hafa hinir
Zontaklúbbarnir lagt ýmislegt af
mörkum til líknarmála.
Ég hef gegnt ýmsum störfum
fyrir Zontahreyfinguna. I sumar sem
leið var ég kosin svæðisstjóri 13.
svæðis Zonta. Zontafélagsskapurinn
er upprunninn í Bandaríkjunum árið
1919 og hann starfar í 53 löndum.
núna. Starfinu er skipt í 28 svæði
og ísland er á þrettándasvæði ásamt
Danmörku og Noregi. íslensk kona
hefur ekki áður gegnt þessu starfi.
Zontafélagið hefur frá upphafi stutt
við bakið á konum í atvinnulífinu
og einnig er góðgerðarstarfsemi fyr-
irferðarmikill þáttur í félagsstarfinu.
í upphafi voru það konur úr efri
stéttum þjóðfélagsins sem áttu sæti
í Zontaklúbbum, en það hefur breyst
með árunum. Þetta er einnig mis-
jafnt eftir löndum. í hveijum klúbbi
eiga sæti einn eða tveir fulltrúar
fyrir hveija starfstétt. Fólki til fróð-
leiks get ég nefnt hér að Zonta eru
alþjóðleg samtök sem eiga meðal
annars áheyrnarfulltrúa hjá Samein-
uðu þjóðunum. í samtökum þessum
eru konur sem stunda viðurkennt
sjálfstætt starf eða eru í ábyrgðar-
stöðum. Zonta eru einnig alþjóðleg
þjónustusamtök sem hafa m.a. það
hlutverk að aðstoða konur og börn
í þróunarlöndum. Markmið Zonta er
að efla stöðu kvenna á ýmsan hátt
og stuðla að persónulegum kynnum
og skilningi. Einnig virðingu fyrir
réttlæti, samheldni milli einstaklinga
og þjóða og hvetja félaga til að láta
gott af sér leiða. Þessi félagsskapur
hefur verið mér mikils virði. Á erfið-
leikatímum hefur starfið þar verið
mér styrkur. Ég vona þess vegna
að starfsemi Zonta eigi eftir að
breiðast enn meira út, eins og nú
er reyndar áformað með því að
kynna starfsemina í Austur-Evrópu.
Þar eru fyrirhugaðir landvinningar.
Eftir að ég fór úr húsmæðraskólan-
um, þar sem ég ólst upp, var ég
ákveðin í að fara aldrei í kvenfélag.
Ég hvarf frá þessari ákvörðun þegar
ég gekk i Zontaklúbbinn sem er eina
kvenfélagið sem ég hef starfað í.
Með árunum fínnst mér kvenfélög æ
merkilegri. Þau starfa mörg að
merkum málefnum sem • aðrir láta
sig litlu skipta.